Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn tuy ít gặp nhưng nguy hiểm, do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn điều trị sớm có thể kiểm soát bệnh tốt.
Bài viết được tư vấn bởi BS.CKII Mã Thanh Phong – Khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn (hay bít tắc) là một bệnh hô hấp nghiêm trọng ảnh hưởng đến các đường dẫn khí nhỏ nằm sâu trong phổi. Nguyên nhân gây bệnh thường do nhiễm trùng hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại, mắc bệnh tự miễn… Bệnh còn được gọi là phổi bỏng ngô, gây hẹp đường thở và cản trở hô hấp của người bệnh. (1)
Người bị viêm tiểu phế quản tắc nghẽn có thể gặp các triệu chứng sau:
Ở giai đoạn khởi phát, nhiều người có thể chưa nhận thấy triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu trở nên nặng và kéo dài hơn. Khác với hen suyễn (dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi thời tiết) các triệu chứng này thường ít phụ thuộc vào yếu tố thời tiết.
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn thường khởi phát sau khi người bệnh bị cảm lạnh, cúm hoặc viêm đường hô hấp. Nguyên nhân chủ yếu là do virus hợp bào hô hấp, virus cúm hoặc một số vi khuẩn gây viêm phổi. Khi các tác nhân này xâm nhập vào đường thở, chúng làm lớp niêm mạc trong tiểu phế quản bị viêm và tổn thương, khiến đường dẫn khí nhỏ trong phổi bị sưng tấy, gây hẹp, tắc nghẽn. Khi bị viêm còn khiến cơ thể tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường. Người bệnh có thể cảm thấy nặng ngực, thở khò khè hoặc phải cố gắng nhiều mới hít thở được.
Nếu tình trạng viêm kéo dài mà không được điều trị hiệu quả, các tổn thương trong tiểu phế quản sẽ để lại mô sẹo. Những mô sẹo này khiến tiểu phế quản mất đi độ đàn hồi và không còn giãn nở như trước. Khi tổn thương lan rộng, người bệnh có thể gặp phải tình trạng tắc nghẽn đường thở. Điều này không chỉ gây khó thở kéo dài mà còn dẫn đến thiếu oxy trong máu, ảnh hưởng đến sức khỏe nếu không được chữa trị kịp thời. (2)
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn có thể xảy ra do một số tác nhân bệnh lý, yếu tố nguy cơ như:
Bệnh viêm tắc nghẽn tiểu phế quản xuất hiện sau khi người bệnh bị nhiễm trùng đường hô hấp. Trong đó, virus hợp bào hô hấp là tác nhân gây bệnh phổ biến. Đây cũng là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng viêm và tắc nghẽn ở các tiểu phế quản của người bệnh.
Một số hóa chất trong môi trường sống hoặc nơi làm việc có thể gây hại cho đường hô hấp của người bệnh nếu hít phải. Chẳng hạn như diacetyl hay formaldehyde và acetaldehyde thường có trong khói công nghiệp hoặc khói thuốc. Các khí độc như clo, amoniac, oxit nitơ, lưu huỳnh đi oxit, axit clohydric và oxit kim loại cũng có thể gây kích ứng mạnh cho đường thở. Khi tiếp xúc với những chất này trong thời gian dài, lớp niêm mạc của tiểu phế quản có thể bị tổn thương, dẫn đến tình trạng viêm tiểu phế quản tắc nghẽn.
Viêm tắc nghẽn tiểu phế quản có thể xảy ra như một biến chứng sau khi ghép tạng, phổ biến là sau khi ghép phổi. Tuy nhiên, tình trạng này cũng có thể gặp ở người đã từng ghép tủy xương hoặc gan.
Nguyên nhân là do sau khi ghép, hệ miễn dịch của cơ thể chưa nhận diện được các tế bào phổi mới và tấn công chúng. Phản ứng này gây ra tình trạng viêm mạn tính ở các tiểu phế quản. Nếu không được kiểm soát tốt, quá trình viêm có thể làm hẹp và gây tắc nghẽn đường thở dẫn đến tổn thương phổi lâu dài.
Một số bệnh như viêm khớp, lupus hoặc viêm ruột có thể khiến hệ miễn dịch bị rối loạn. Thay vì bảo vệ cơ thể, hệ miễn dịch lại tấn công nhầm vào chính các cơ quan khỏe mạnh, bao gồm cả phổi. Khi phổi bị tấn công liên tục như vậy, các tiểu phế quản bị tổn thương, qua đó mắc viêm tiểu phế quản tắc nghẽn.
Một số loại thuốc dùng để điều trị ung thư hoặc ngăn ngừa đào thải sau khi ghép tạng có thể ảnh hưởng đến phổi. Những loại thuốc này đôi khi gây phản ứng viêm ở các tiểu phế quản, những đường dẫn khí nhỏ trong phổi. Khi đường thở bị viêm liên tục, chúng có thể bị hẹp lại và tắc nghẽn theo thời gian. Đây là một trong những nguyên nhân khiến người từng điều trị ung thư hoặc ghép tạng có nguy cơ mắc viêm tiểu phế quản tắc nghẽn. (3)
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe. Người bệnh không chỉ cảm thấy khó thở kéo dài mà còn đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm như:
Khi nghi ngờ người bệnh bị viêm tiểu phế quản tắc nghẽn, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số xét nghiệm để kiểm tra chức năng phổi và xác định mức độ tổn thương:
Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn điều trị bằng các phương pháp dưới đây, tùy trường hợp:
Việc điều trị tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh nhưng mục tiêu chung là giúp người bệnh dễ thở, giảm viêm và ngăn ngừa bệnh tiến triển.
Người bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn có thể cần được hỗ trợ bằng nhiều cách khác nhau để cải thiện tình trạng hô hấp. Tập vật lý trị liệu hô hấp cũng là việc làm cần thiết. Các bài tập thở đều đặn hỗ trợ giúp làm sạch đờm, hỗ trợ phổi hoạt động tốt hơn.
Việc giữ vệ sinh đường thở cũng là một phần quan trọng trong việc điều trị. Người bệnh nên vệ sinh mũi họng mỗi ngày và hạn chế tiếp xúc với khói bụi, không khí ô nhiễm hoặc người đang bị cảm cúm để tránh nhiễm trùng.
Trong một số trường hợp nghiêm trọng, ghép phổi có thể được xem là lựa chọn cuối cùng để cứu sống người bệnh. Tuy nhiên, đây là một ca phẫu thuật phức tạp và cần thời gian hồi phục dài, nên không phải ai cũng có thể thực hiện được. Bác sĩ chỉ cân nhắc ghép phổi khi tình trạng viêm tiểu phế quản đã trở nặng, không còn đáp ứng với thuốc hay các phương pháp điều trị khác.
Đặc biệt, nếu người bệnh từng ghép phổi trước đó và viêm tiểu phế quản là biến chứng sau mổ, việc phẫu thuật lại sẽ càng phức tạp hơn. Khi đó, người bệnh có thể gặp nhiều khó khăn cả về thể chất lẫn khả năng phục hồi sau mổ.
Người bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn cần điều trị tại cơ sở y tế uy tín như Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ dày dạn kinh nghiệm, được trang bị nhiều máy móc tân tiến, phục vụ tối ưu cho quá trình khám chữa bệnh hô hấp nói chung, ví dụ như: máy đo chức năng hô hấp, máy chụp X-quang kỹ thuật số treo trần, máy chụp CT 768 lát cắt, CT 1975 lát cắt, CT hơn 100.000 lát cắt… Bệnh viện có quy trình khám chữa bệnh chuyên nghiệp, áp dụng đầy đủ các chính sách bảo hiểm.
Bên cạnh việc khám sức khỏe định kỳ 1-2 lần/năm, để phòng ngừa các bệnh lý nói chung trong đó có viêm tiểu phế quản tắc nghẽn, việc bảo vệ hệ hô hấp và duy trì lối sống khoa học có vai trò quan trọng. Trước hết, người bệnh nên tránh dùng thuốc lá, chất kích thích và hạn chế tiếp xúc với khói bụi hay môi trường ô nhiễm do những yếu tố này có thể làm tổn thương phổi. Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin như cúm, viêm phổi giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường hô hấp.
Việc rèn luyện thể chất đều đặn và ăn uống đầy đủ dinh dưỡng cũng góp phần tăng cường sức đề kháng và giữ cho phổi luôn khỏe mạnh. Rửa tay thường xuyên, che miệng khi ho hoặc hắt hơi và giữ khoảng cách với người đang bị cảm cúm là những thói quen đơn giản nhưng hiệu quả để hạn chế lây nhiễm bệnh qua đường hô hấp.
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn là bệnh tiến triển từ từ theo thời gian và hiện chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn. Một khi phổi đã bị tổn thương, các tiểu phế quản sẽ không thể phục hồi như ban đầu. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh có thể kiểm soát tốt các triệu chứng, kiểm soát bệnh và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.
Trong những trường hợp nặng, người bệnh có thể thường xuyên bị khó thở, mệt mỏi và cần thở oxy mỗi ngày. Với các ca bệnh không đáp ứng thuốc và các phương pháp điều trị khác, ghép phổi có thể được xem là giải pháp cuối cùng. Tuy nhiên, ghép phổi chỉ phù hợp với một số trường hợp đặc biệt, cần được bác sĩ chuyên khoa tư vấn kỹ lưỡng.
Một số câu hỏi thường gặp liên quan đến chứng viêm tiểu phế quản tắc nghẽn bao gồm:
Hiện bệnh chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, nhưng nếu điều trị đúng cách, người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng và cải thiện sức khỏe.
Người bị viêm tiểu phế quản tắc nghẽn phải ăn uống khoa học, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây, uống đủ nước và tránh dùng những thực phẩm dễ gây dị ứng.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Viêm tiểu phế quản tắc nghẽn là một bệnh hô hấp mạn tính có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Dù bệnh tiến triển chậm nhưng tổn thương ở phổi thường không thể phục hồi hoàn toàn. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu nghi ngờ, đi khám sớm và tuân thủ phác đồ điều trị có vai trò quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho người bệnh.
