Tìm hiểu về viêm da tiếp xúc ánh sáng

Viêm da tiếp xúc ánh sáng là một dạng viêm da đặc biệt, xảy ra khi da phản ứng quá mức với ánh sáng mặt trời hoặc nguồn sáng nhân tạo có tia cực tím. Trong xã hội hiện đại, bệnh này ngày càng phổ biến, đặc biệt là người thường xuyên hoạt động ngoài trời. Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng thẩm mỹ, mà còn gây các triệu chứng như ngứa ngáy, đau rát, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng là gì?

Viêm da tiếp xúc ánh sáng là phản ứng viêm của da sau khi tiếp xúc với ánh sáng (chủ yếu là tia UVA, UVB) và có thể có liên quan đến một số chất cảm quang (quang độc hoặc quang dị ứng). Tình trạng này không chỉ đơn thuần là cháy nắng, mà là sự kết hợp giữa yếu tố vật lý (ánh sáng) và yếu tố hóa học hoặc nội sinh (thuốc, mỹ phẩm, thực vật,…).

Có 2 loại viêm da tiếp xúc do ánh sáng chính:

• Viêm da tiếp xúc kích ứng với ánh sáng (Phototoxic Contact Dermatitis – PTCD): Là dạng viêm da phổ biến, xảy ra khi một chất cảm quang trên da bị hoạt hóa bởi tia UV, dẫn đến tổn thương tế bào da. Phản ứng này không phụ thuộc vào hệ miễn dịch, thường xuất hiện nhanh chóng (vài giờ sau tiếp xúc). Ví dụ: Ra nắng sau khi bôi/xịt nước hoa hoặc dùng thuốc kháng viêm chứa ibuprofen sẽ khiến da bị đỏ rát, phồng rộp tại vùng da tiếp xúc.
• Viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (Photoallergic Contact Dermatitis – PACD): Khác với dạng kích ứng, viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng là phản ứng miễn dịch chậm, do hệ miễn dịch tấn công. Các biểu hiện thường xuất hiện muộn (sau 1 – 2 ngày), lan rộng cả vùng da không trực tiếp phơi sáng. Ví dụ: Sau khi dùng kem chống nắng, thuốc bôi hoặc thuốc uống cảm quang, người bệnh có thể bị viêm đỏ, ngứa lan tỏa trên cổ, mặt, cánh tay.

Nguyên nhân gây bệnh

Các nguyên nhân, yếu tố gây viêm da tiếp xúc ánh sáng rất đa dạng, bao gồm cả tác nhân ngoại sinh và nội sinh, như: (1)

• Tia UVA (320 – 400 nm) và Tia UVB (290 – 320 nm): gây tổn thương DNA tế bào, dẫn đến cháy nắng, gây hại cho hệ miễn dịch tại chỗ của da…
• Thuốc bôi hoặc uống như: tetracycline, thiazide, amiodarone, psoralen.
• Một số loại nước hoa, dầu gió, kem chống nắng có chứa dẫn xuất acid para-aminobenzoic (PABA).
• Thuốc lợi tiểu, thuốc hạ huyết áp, kháng sinh, retinoid, NSAIDs (thuốc kháng viêm không steroid).
• Các loại thực phẩm có khả năng gây phản ứng như: cần tây, cam, chanh, bưởi, rau mùi,… chứa furocoumarin, hợp chất cảm quang tự nhiên.
• Mỹ phẩm, nước hoa, kem dưỡng chứa tinh dầu cam bergamot hoặc dẫn xuất quế, quỳnh.
• Người có làn da sáng, mỏng; bệnh nhân lupus ban đỏ, rối loạn chuyển hóa porphyrin hoặc có tiền sử dị ứng ánh sáng.

Xem thêm: Viêm da tiếp xúc ở mí mắt

Triệu chứng viêm da do tiếp xúc với ánh sáng

Các triệu chứng viêm da do tiếp xúc với ánh sáng gồm:

• Da đỏ, rát và ngứa, triệu chứng này có thể xuất hiện vài giờ sau khi phơi nắng.
• Cảm giác bỏng rát hoặc châm chích nhẹ, vùng da nóng lên, nhạy cảm khi chạm vào.
• Xuất hiện mụn nước hoặc bóng nước nhỏ, có thể vỡ ra gây chảy dịch.
• Da khô, bong tróc hoặc nứt nẻ, đặc biệt là sau vài ngày bị viêm.
• Tổn thương thường có ranh giới rõ ràng, thường không lan sang các vùng được che phủ bởi quần áo, dây đồng hồ hoặc khẩu trang.
• Các vùng da thường bị ảnh hưởng là mặt, cổ, mu bàn tay, cánh tay.
• Triệu chứng kèm theo: sưng nhẹ, phù nề, đôi khi kèm nhức đầu, mệt mỏi.

Ai có nguy cơ cao mắc bệnh?

Những người có nguy cơ cao mắc bệnh gồm:

• Người làm việc thường xuyên ngoài trời.
• Người dùng thuốc hoặc mỹ phẩm có tính cảm quang.
• Người có bệnh nền miễn dịch hoặc nội tiết.
• Người có da sáng màu, mỏng, ít sắc tố bảo vệ.
• Phụ nữ trung niên và người lớn tuổi.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng có nguy hiểm không?

Viêm da tiếp xúc ánh sáng thường không nguy hiểm. Phần lớn trường hợp chỉ gặp các triệu chứng nhẹ và sẽ hồi phục nhanh nếu áp dụng các biện pháp tránh nắng đầy đủ. Song nếu không xử lý đúng, tình trạng này có thể để lại sẹo, tăng sắc tố hoặc viêm da mạn tính. Viêm da tái phát nhiều lần sẽ khiến da nhạy cảm, yếu và tăng nguy cơ ung thư da. Ngoài ra, tổn thương ở vùng mặt, cổ ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh.

Phương pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán viêm da tiếp xúc ánh sáng cần có quy trình kết hợp chặt chẽ giữa lâm sàng và cận lâm sàng, nhằm phân biệt bệnh này với các tình trạng da nhạy cảm ánh sáng khác.

• Bước đầu tiên và quan trọng nhất là khai thác bệnh sử và khám lâm sàng, trong đó bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với các chất bôi ngoài da, thuốc uống, thực phẩm (như chanh, cần tây) và việc phơi nhiễm với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia UVA.
• Tổn thương da thường xuất hiện ở vùng da hở tiếp xúc với ánh sáng nhưng giới hạn rõ ràng ở những khu vực có tiếp xúc với chất nhạy cảm. Tiêu chuẩn vàng để xác nhận chẩn đoán viêm da do tiếp xúc ánh sáng, đặc biệt là dạng dị ứng ánh sáng (Photoallergic Contact Dermatitis), là xét nghiệm áp ánh sáng (Photopatch Test).
• Ngoài chẩn đoán, test ánh sáng (Phototesting) có thể được thực hiện để đánh giá độ nhạy cảm tổng thể của da với tia UV, giúp chẩn đoán phân biệt. Tuy nhiên xét nghiệm này ít được áp dụng bởi vì phần lớn bệnh được chẩn đoán dựa vào bệnh sử và triệu chứng lâm sàng.
• Cuối cùng, sinh thiết da (mô bệnh học) có thể được sử dụng trong các trường hợp phức tạp để phân biệt rõ ràng giữa viêm da tiếp xúc kích ứng ánh sáng (thường thấy hoại tử thượng bì) và viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (thường thấy hiện tượng xốp bào và thâm nhiễm tế bào viêm) hoặc để loại trừ các chẩn đoán phân biệt với các bệnh viêm da tiếp xúc khác.

Cách điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng

Để điều trị viêm da tiếp xúc do ánh sáng cần tuân thủ các biện pháp chung như sau:

• Ngừng tiếp xúc với tác nhân nghi ngờ gây dị ứng.
• Bảo vệ da khỏi tia UV bằng cách bôi kem chống nắng, đội mũ (nón), mặc áo tay dài,…
• Dưỡng ẩm, chườm mát, tránh gãy hay cọ xát vùng da bị viêm.
• Uống nhiều nước, bổ sung vitamin C và E.

Các phương pháp nội khoa

• Thuốc bôi: corticosteroid giảm viêm, giảm ngứa.
• Thuốc uống: kháng histamin, corticoid ngắn ngày (theo chỉ định).
• Liệu pháp hỗ trợ: phục hồi hàng rào da, tránh ánh nắng hoàn toàn trong thời gian điều trị.
• Điều trị biến chứng tăng sắc tố sau viêm: thuốc bôi sáng da, laser …

Nếu được điều trị sớm, đúng cách, viêm da tiếp xúc ánh sáng có thể khỏi sau 7 – 14 ngày. Trong trường hợp bệnh tiến triển thành mạn tính, có thể để lại sạm da hoặc tái phát khi tiếp xúc lại ánh sáng.

Có thể bạn chưa biết: Viêm da tiếp xúc protein (PCD)

Biện pháp phòng ngừa

Các biện pháp sau đây có thể giúp phòng tránh hoặc giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Hạn chế ra nắng, đặc biệt trong khung giờ 10 – 15 giờ.
• Dùng kem chống nắng có chỉ số SPF > 30, PA+++ trở lên.
• Kiểm tra thành phần mỹ phẩm, tránh chất gây cảm quang.
• Hỏi ý kiến bác sĩ khi dùng thuốc mới.
• Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, carotenoid, omega-3.
• Khám da định kỳ nếu có tiền sử dị ứng ánh sáng.

Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ viêm da tiếp xúc ánh sáng, hãy đến Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được thăm khám và điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa da liễu hàng đầu, giúp khôi phục làn da khỏe mạnh và tự tin mỗi ngày.