Viêm da bong vảy: Nhận biết để điều trị và phòng ngừa sớm

Viêm da bong vảy (exfoliative dermatitis) là một triệu chứng lâm sàng đặc trưng với tình trạng ban đỏ lan tỏa và bong tróc trên 90% diện tích bề mặt cơ thể. Đây là một kiểu phản ứng và biểu hiện trên da của vô số bệnh lý tiềm ẩn, trong đó hay gặp nhất là bệnh vảy nến, viêm da cơ địa, do thuốc, nhiễm trùng hoặc bệnh ác tính. Vậy nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa tình trạng ra sao? BSNT.CKI Trần Thị Mỹ Linh sẽ giải thích chi tiết thông qua bài viết dưới đây.

Viêm da bong vảy là gì?

Viêm da bong vảy là một dạng viêm da nghiêm trọng, xảy ra khi quá trình tái tạo lớp thượng bì (lớp da ngoài cùng) bị rối loạn, khiến các tế bào da chết tróc ra nhanh hơn bình thường. Tình trạng này làm da đỏ, khô, dày lên và bong tróc thành từng mảng lớn, có thể lan rộng toàn thân nên còn gọi là hội chứng đỏ da toàn thân. Người bệnh thường cảm thấy ngứa, nóng rát, khó chịu, thậm chí kèm theo các biểu hiện toàn thân như sốt, phù nề hoặc rối loạn điều hòa thân nhiệt do da mất khả năng giữ nước và bảo vệ cơ thể.

Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và ở mọi chủng tộc. Nam giới mắc bệnh nhiều gấp 3 lần nữ giới. Người bệnh hầu hết đều có tiền sử bệnh lý về da hoặc một bệnh lý toàn thân. Khoảng 30% các trường hợp là vô căn. Bệnh cần được điều trị sớm vì nếu trì hoãn có thể gây mất nước, nhiễm trùng hoặc rối loạn chuyển hóa. (1)

Nguyên nhân gây viêm da tróc vảy

Một số yếu tố đã được xác định là nguyên nhân gây viêm da tróc vảy, có thể được chia thành các nhóm chính như: bệnh da liễu có sẵn, thuốc, và các bệnh lý ác tính. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đỏ da toàn thân có thể xảy ra mà không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng (vô căn):

• Bệnh lý da sẵn có: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, trong đó chiếm tỉ lệ cao nhất là bệnh vảy nến, viêm da cơ địa. Một số bệnh lý ít gặp hơn như: viêm da tiếp xúc, vảy phấn đỏ nang lông, bệnh da vảy cá mắc phải, lupus ban đỏ da, các bệnh lý bóng nước tự miễn (pemphigus lá, pemphigus thông thường)…
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể dẫn đến viêm da bong vảy bao gồm: thuốc chống động kinh (phenytoin, carbamazepine và phenobarbital), thuốc kháng sinh (sulfonamid, penicillin và vancomycin), lithium và allopurinol, cùng một số loại thuốc khác.
• Bệnh ác tính: Một số bệnh ác tính cũng có liên quan chặt chẽ với bệnh, bao gồm u lympho tế bào T ở da (Mycosis fungoides, hội chứng Sezary), bệnh bạch cầu mạn tính lympho tế bào B và các bệnh ác tính khác như ung thư dạ dày, thực quản, đại tràng, gan, tuyến tiền liệt và phổi,…

Một số những yếu tố có thể thúc đẩy hoặc làm nặng tình trạng viêm da bong vảy, bao gồm:

• Tiếp xúc hóa chất, mỹ phẩm, chất tẩy rửa mạnh: những chất này có thể làm tổn thương hàng rào bảo vệ da, khiến da khô, kích ứng và bong tróc thậm chí lan rộng toàn thân.
• Lạm dụng thuốc bôi ngoài da: việc dùng quá nhiều thuốc bôi chứa corticoid hoặc các hoạt chất điều trị da mạnh trong thời gian dài gây teo và mỏng da. Nếu ngưng đột ngột dễ dẫn đến tình trạng bệnh bùng phát tiến triển đến đỏ da tróc vảy toàn thân.
• Thiếu hụt dinh dưỡng: thiếu vitamin A, B, E hoặc kẽm khiến da khô, dễ nứt nẻ và tróc vảy nhiều hơn.
• Thời tiết, khí hậu khô lạnh: thời tiết lạnh, khô hanh hoặc thay đổi khí hậu đột ngột cũng góp phần làm khô và tổn thương da.
• Đang điều trị ung thư: những người đang xạ trị hoặc hóa trị ung thư hạch, bạch cầu,.. thường gặp tình trạng da khô, yếu và dễ bong tróc do tác dụng phụ của thuốc và tia xạ.

Dấu hiệu nhận biết viêm da tróc vảy

Viêm da bong vảy thường khởi phát âm thầm, sau đó tiến triển nhanh với nhiều biểu hiện lan rộng toàn thân. Người bệnh có thể nhận biết qua các dấu hiệu sau:

• Bong tróc da từng mảng lớn hoặc vụn nhỏ, thường xuất hiện ở mặt, da đầu, thân mình hoặc tứ chi.
• Tổn thương lan tỏa hoặc khu trú theo từng vùng: ban đầu có thể chỉ xuất hiện ở một vùng, nhưng nếu không được điều trị sớm, tổn thương sẽ lan khắp cơ thể, bao gồm cả mặt và da đầu.
• Da khô ráp, nổi ban đỏ: vùng da bị viêm trở nên sần sùi, đỏ và căng rát, nhất là khi thời tiết hanh khô hoặc da tiếp xúc với nước, xà phòng.
• Ngứa bề mặt da râm ran, dai dẳng: cảm giác ngứa ngáy xuất hiện liên tục, đặc biệt vào ban đêm hoặc sau khi tắm nước nóng, khiến người bệnh dễ gãi gây trầy xước da.
• Móng thay đổi bất thường: móng có thể bị dày lên, giòn, đổi màu hoặc tróc ra khỏi nền móng do ảnh hưởng của quá trình viêm.
• Sốt, ớn lạnh: khi diện tích da bị tổn thương lan rộng, cơ thể mất nước và rối loạn điều hòa thân nhiệt, dẫn đến sốt nhẹ hoặc ớn lạnh.
• Một số dấu hiệu khác: sưng nhẹ, nổi hạch nhỏ viêm hoặc rụng tóc tạm thời.

Biến chứng có thể gặp

Viêm da tróc vảy không chỉ gây tổn thương bề mặt da mà còn ảnh hưởng đến toàn cơ thể nếu không được điều trị sớm. Khi lớp da bị tổn thương mất khả năng bảo vệ, cơ thể dễ rơi vào tình trạng mất nước, rối loạn điện giải và nhiễm trùng, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Nhiễm trùng máu: Khi vi khuẩn xâm nhập vào máu, chúng lan khắp cơ thể, gây nhiễm trùng huyết. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể rơi vào sốc nhiễm khuẩn, suy đa cơ quan, thậm chí tử vong.
• Suy tim: Hàng rào bảo vệ da bị suy yếu khiến cơ thể mất nhiều nước và protein, làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất và gây mất cân bằng điện giải. Tình trạng này làm tăng gánh nặng cho tim, lâu dài có thể dẫn đến suy tim, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc có bệnh lý nền về tim mạch.
• Viêm phổi: khi cơ thể mất nước và sức đề kháng suy yếu, người bệnh dễ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp. Vi khuẩn có thể tấn công phổi gây viêm phổi, làm người bệnh khó thở, mệt mỏi và có thể nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.
• Suy đa cơ quan: lớp da bị tổn thương không còn khả năng bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Vi khuẩn dễ dàng xâm nhập sâu vào cơ, xương hoặc các cơ quan nội tạng, gây viêm nhiễm lan rộng và ảnh hưởng chức năng của nhiều cơ quan.

Phương pháp chẩn đoán

Việc chẩn đoán viêm da bong vảy thường bắt đầu bằng quan sát tổn thương da và khai thác tiền sử bệnh. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm hỗ trợ như:

• Xét nghiệm máu: giúp phát hiện các yếu tố viêm, bệnh lý tiềm ẩn và tình trạng nhiễm trùng huyết.
• Sinh thiết da: cho phép đánh giá cấu trúc mô bệnh học của da, hỗ trợ phân biệt viêm da tróc vảy với các bệnh da khác hoặc loại trừ nguy cơ ung thư da.
• Xét nghiệm dị nguyên: được thực hiện để xác định tác nhân cụ thể gây phản ứng dị ứng, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Điều trị viêm da tróc vảy

Viêm da bong vảy là tình trạng cần được điều trị thích hợp và tích cực, đôi khi phải nhập viện. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ tổn thương và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh. Mục tiêu kiểm soát là ổn định các rối loạn chuyển hóa, huyết động và theo dõi chặt chẽ các biến chứng có thể xảy ra.

Bên cạnh điều trị nguyên nhân, cần chú trọng chăm sóc triệu chứng: người bệnh nên được nghỉ ngơi, chăm sóc da đúng cách bằng cách tắm nước ấm, băng ướt, sử dụng corticoid bôi nhẹ và kem dưỡng ẩm dịu nhẹ để làm dịu da. Thuốc kháng histamine đường uống có thể được dùng để giảm cảm giác ngứa rát.

Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát, cần dùng kháng sinh thích hợp. Sau khi xác định được nguyên nhân tiềm ẩn, cần điều trị nguyên nhân đó để ngăn ngừa tái phát và cải thiện tiên lượng lâu dài.

Song song với điều trị y khoa, người bệnh tránh tự ý dùng thuốc hoặc mỹ phẩm chưa được kiểm chứng. Uống đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý, tránh gãi cào vào vùng da bong tróc và không sử dụng rượu bia, thuốc lá cũng là những yếu tố quan trọng giúp da hồi phục nhanh hơn.

Trong những trường hợp nặng hoặc diễn tiến phức tạp, người bệnh nên đến chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để được chẩn đoán chính xác và điều trị theo phác đồ chuyên sâu, đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.

Biện pháp phòng ngừa viêm da bong vảy hiệu quả

Khi bị viêm da nói chung và viêm da bong vảy nói riêng, người bệnh nên tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ.

Trong trường hợp đỏ da toàn thân do thuốc, người bệnh cần được tư vấn về việc tránh sử dụng các thuốc gây dị ứng. Đối với người bệnh có bệnh lý da tiềm ẩn, cần chú trọng theo dõi và kiểm soát để giảm nguy cơ tái phát.

Những người bị viêm khớp vảy nến, viêm da dị ứng hoặc các bệnh lý da đáp ứng với corticoid nên hiểu rằng việc ngừng đột ngột corticoid đường uống có thể gây ra phản ứng đỏ da toàn thân. Ngoài ra, người có bệnh lý ác tính tiềm ẩn cần được chăm sóc và theo dõi thích hợp bởi các bác sĩ chuyên khoa.

Đồng thời để phòng ngừa tình bong tróc vảy nhiều, người bệnh cần duy trì thói quen sống khoa học, luyện tập hợp lý như:

• Thường xuyên cấp ẩm cho da, đặc biệt vào mùa đông. Nên ưu tiên các sản phẩm lành tính và có khả năng phục hồi da như các hoạt chất rau má, lô hội, ceramide,…
• Bổ sung nước và chất điện giải cho cơ thể theo nhu cầu.
• Cung cấp cho da những dưỡng chất như vitamin, khoáng chất…
• Tránh lạm dụng chất kích thích.
• Bôi kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30+ trở lên ngày 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 4-5 tiếng để bảo vệ da khỏi sự tác động trực tiếp của tia cực tím.
• Không nên sử dụng trang phục quá bó sát hoặc làm từ các chất liệu không đảm bảo, thấm hút kém, gây kích ứng bề mặt hoặc ngứa da…

Để đặt lịch khám, tư vấn, chăm sóc da tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin:

Viêm da bong vảy là bệnh lý da liễu mạn tính cần được phát hiện sớm và điều trị đúng cách để tránh biến chứng và hạn chế tái phát. Người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, chăm sóc da đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh để hỗ trợ phục hồi da hiệu quả.