Lợi khuẩn giúp tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch, hạn chế các bệnh lý nhiễm trùng. Tuy nhiên, cách dùng như thế nào để lợi khuẩn phát huy được hiệu quả tốt nhất thì cần tuân theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Lợi khuẩn, còn được biết đến với tên là men vi sinh, là thuật ngữ chỉ các vi sinh vật sống (vi khuẩn, nấm men…) có lợi cho sức khỏe của con người.
Trong cơ thể mỗi người tồn tại hàng trăm nghìn tỷ vi sinh vật. Trong đó, phần lớn là những lợi khuẩn có khả năng hỗ trợ các chức năng cơ thể hoạt động tốt hơn, đồng thời kìm hãm khả năng hoạt động của vi sinh vật gây hại cho cơ thể. Vì vậy, việc bổ sung lợi khuẩn từ các nguồn thực phẩm có thể giúp cho cơ thể hạn chế một số bệnh, đặc biệt là các rối loạn về đường tiêu hóa, nhiễm trùng…
Lợi khuẩn có thể được tìm thấy ở trong nhiều loại thực phẩm thường ngày như sữa chua, trà kombucha…. Những thực phẩm lên men cũng được xem là nguồn lợi khuẩn. Nhóm thực phẩm này bao gồm các chế phẩm từ đậu nành, súp miso, phô mai kefir, kim chi, các loại dưa chua/dưa muối… hay các chế phẩm sinh học dạng viên nén, viên nang, nước lỏng…
Lợi khuẩn thường được bổ sung cho cơ thể, bù đắp một lượng vi khuẩn sống, có lợi cho đường ruột, cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Tình trạng rối loạn tiêu hóa có nguyên nhân từ việc mất cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột. Vì vậy, lợi khuẩn thường được sử dụng nhằm ngăn ngừa hoặc làm thuyên giảm những triệu chứng rối loạn này.(1)
Kích thích hệ thống miễn dịch là một trong những lợi ích sức khỏe của lợi khuẩn. Sau khi dung nạp vào cơ thể, lợi khuẩn sẽ tăng trưởng về số lượng và phát huy khả năng chống lại các vi sinh vật có hại, xâm nhập từ bên ngoài. Nhờ vậy mà hệ thống miễn dịch cũng làm việc tốt hơn. Khi có sự xâm nhập của các vi sinh vật gây hại, lợi khuẩn có thể phát huy khả năng bảo vệ của mình, giúp làm tăng hệ miễn dịch trong cơ thể, và chống lại các yếu tố nhiễm trùng.
Vì vậy, trong một số trường hợp, lợi khuẩn có thể được áp dụng để làm tăng cường sức đề kháng trong cơ thể, từ đó giảm thiểu được các triệu chứng của nhiều bệnh lý. Vì vậy, nếu cơ thể được bổ sung lợi khuẩn đều đặn, hệ vi sinh vật trong cơ thể có thể giúp cho hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Do có khả năng cân bằng hệ vi sinh, lợi khuẩn có thể tăng cường sức mạnh cho hệ tiêu hóa, chống lại những vấn đề tiêu hóa thường gặp như rối loạn tiêu hóa, viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích… Việc sử dụng các chế phẩm chứa lợi khuẩn có thể làm giảm các triệu chứng của các bệnh này.
Lợi khuẩn có khả năng hạn chế và phòng ngừa một số bệnh tiêu hóa, đặc biệt đối với bệnh lý tiêu hóa phổ biến là tiêu chảy. Lactobacillus còn giúp điều trị bệnh tiêu chảy và hỗ trợ tiêu hóa đường lactose có trong sữa động vật.
Ngoài ra, lợi khuẩn còn có nhiều tác dụng khác như:
Bào tử lợi khuẩn thường tồn tại ở dạng ngủ đông với một lớp màng bảo vệ, giúp bào tử chống lại acid và có thể đi vào hệ tiêu hóa dễ dàng hơn. Khi bào tử lợi khuẩn đi đến hệ tiêu hóa, chúng sẽ phát triển thành dạng lợi khuẩn thường và phát huy các chức năng đối với sức khỏe hệ tiêu hóa. Những loại lợi khuẩn phổ biến hiện nay có thể kể đến như Lactobacillus, Bifidobacterium, Saccharomyces boulardii.
Lactobacillus là một trong những chủng lợi khuẩn phổ biến nhất, được sử dụng rộng rãi nhằm hỗ trợ sức khỏe người bệnh. Loài vi khuẩn này tạo ra lactase, enzyme giúp phân giải lactose (một loại đường trong sữa). Những vi khuẩn này cũng tạo ra axit lactic, giúp kiểm soát các vi sinh vật gây hại.
Thuốc kháng sinh có công dụng tiêu diệt vi khuẩn nhưng không phân biệt vi khuẩn tốt và vi khuẩn gây hại. Lợi khuẩn Lactobacillus có thể tham gia vào phác đồ điều trị như một biện pháp cân bằng hệ vi sinh, giúp bảo toàn sức khỏe cho người bệnh.(2)
Trong thực phẩm, chủng lợi khuẩn lactobacillus được tìm thấy nhiều ở sữa chua, và các thực phẩm lên men khác. Người bệnh trong quá trình điều trị với thuốc kháng sinh có thể chủ động bổ sung các loại thực phẩm này vào bữa ăn để bổ trợ sức khỏe.
Bifidobacterium (hay còn được biết là lợi khuẩn bifido/bifidus) là loài vi khuẩn thường được sử dụng trong thực phẩm và chất bổ sung. Chúng có tác dụng hỗ trợ hệ thống miễn dịch, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn có hại trong đường ruột, giúp phá vỡ lactose thành các chất dinh dưỡng.(3)
Bifidobacterium còn có khả năng làm dịu các triệu chứng tiêu chảy và hội chứng ruột kích thích. Bifidobacterium là một chủng lợi khuẩn chiếm ưu thế trong đường ruột của người với công dụng nổi bật là khả năng phòng chống ung thư đại tràng.
Chủng lợi khuẩn bifidobacterium giúp làm giảm sự hình thành tế bào ung thư trong đường tiêu hóa gây ra. Lợi ích của bifidobacterium chỉ giúp cơ thể được tối ưu hóa khả năng ngăn ngừa ung thư, không phải là phương pháp có thể ngăn chặn hoàn toàn các tế bào ung thư hình thành trong đường tiêu hóa. Đặc biệt là khi cơ thể liên tục dung nạp các thực phẩm có nhiều chất độc gây hại.
Chủng lợi khuẩn bifidobacterium được tìm thấy trong sữa mẹ và các chế phẩm từ sữa.
Saccharomyces boulardii là một loại nấm men được tìm thấy nhiều trong các chế phẩm sinh học, thường dùng trong điều trị các triệu chứng bệnh liên quan đến đường tiêu hóa. Đây cũng là loại nấm men duy nhất trong các dạng lợi khuẩn, có tính đặc hiệu rõ ràng trong cân bằng hệ vi sinh vật trong đường ruột, đặc biệt là tăng cường sức đề kháng cho thể.
Bác sĩ thường thường chỉ định các chế phẩm có chứa nấm men saccharomyces boulardii để điều trị cho các bệnh nhi mắc các vấn đề về đường tiêu hóa, tiêu chảy.
Lợi khuẩn được chỉ định trong phác đồ điều trị bệnh liên quan đến rối loạn tiêu hóa, đôi khi cũng dùng trong điều trị các rối loạn ở hệ cơ quan khác qua cơ chế tăng cường sức đề kháng của người bệnh.
Lợi khuẩn cũng được chỉ định trong điều trị các bệnh lý nhiễm trùng do mất cân bằng hệ vi sinh vật trong đường ruột, giúp người bệnh thuyên giảm các triệu chứng lâm sàng cũng như cân bằng lại quần thể lợi khuẩn. Tuy nhiên, sử dụng chế phẩm sinh học có lợi khuẩn cần tuân theo chỉ định của bác sĩ và liều lượng thích hợp với tình trạng sức khỏe. Việc tự ý sử dụng chế phẩm sinh học có lợi khuẩn có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn cho người bệnh.
Để dung nạp lợi khuẩn một cách hiệu quả, đạt được lợi ích sức khỏe, bạn nên chủ động nạp lợi khuẩn từ thực phẩm mỗi ngày. Bạn cũng nên sử dụng đa dạng thực phẩm có chứa lợi khuẩn để tối ưu khả năng hấp thu lợi khuẩn của cơ thể.
Ngoài ra, cần lưu ý cần kết hợp với một chế độ dinh dưỡng cân bằng các nhóm chất; hạn chế các thức ăn chế biến sẵn, chứa nhiều chất bảo quản, không rõ nguồn gốc… Thói quen sử dụng thức ăn không đảm bảo vệ sinh, ngoài hàng quán, chất lượng dinh dưỡng thấp không chỉ làm suy yếu đi hệ sinh vật trong hệ tiêu hóa, giảm số lượng lợi khuẩn mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mắc các bệnh lý viêm nhiễm, suy giảm chức năng hệ tiêu hóa, thậm chí ung thư đường tiêu hóa.
Các lưu ý khi dùng thực phẩm và chế phẩm sinh học lợi khuẩn bao gồm:
Lựa chọn đúng nguồn lợi khuẩn: Ưu tiên bổ sung lợi khuẩn hằng ngày bằng thực phẩm. Những loại chế phẩm, men vi sinh nên được sử dụng theo chỉ định về liều lượng của bác sĩ. Dù lợi khuẩn có nhiều trong các thức ăn lên men nhưng cũng cần đảm bảo tính an toàn thực phẩm. Thức ăn lên men không đúng cách tồn tại nhiều nguy cơ gây rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng đường ruột, ngộ độc thực phẩm…
Đọc bảng thành phần các thực phẩm có chứa lợi khuẩn: Lưu ý các nội dung “chứa men vi sinh” hoặc “chứa lợi khuẩn” để biết được liệu loại thực phẩm (sữa chua, phô mai…) này có chứa lợi khuẩn hay không.
Thực phẩm chức năng bổ sung lợi khuẩn KHÔNG được quản lý bởi FDA: Các chế phẩm, thực phẩm bổ sung lợi khuẩn không phải là thuốc. Người dùng cần kiểm tra độ uy tín của các thương hiệu thực phẩm chức năng lợi khuẩn trước khi mua và sử dụng. Tốt nhất, bạn nên tham vấn với bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng.
Cách thức hoạt động của các chủng lợi khuẩn là không giống nhau: Tùy vào quá trình sản xuất, các chủng lợi khuẩn mà công dụng lên sức khỏe mỗi người sẽ khác nhau. Người dùng cần đảm bảo hiểu rõ chủng lợi khuẩn mình sử dụng có tác dụng gì cho sức khỏe, hạn sử dụng và nguồn sản xuất.
Tìm hiểu men tiêu hóa là gì? Có lợi ích gì cho sức khỏe của con người.
Lợi khuẩn nên được bổ sung mỗi ngày bằng thực phẩm như sữa chua, phô mai kefir, và các thực phẩm lên men đúng cách… Việc đều đặn bổ sung lợi khuẩn từ đa dạng nguồn thực phẩm sẽ giúp cho hệ tiêu hóa được cải thiện và duy trì ở trạng thái tốt.
Với người đang mắc các bệnh cảm cúm, nhiễm trùng, bác sĩ cũng có thể kê bổ sung các chế phẩm sinh học có chứa lợi khuẩn, giúp cân bằng hệ vi sinh vật trong hệ tiêu hóa, giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi.
Việc uống nhiều lợi khuẩn cũng là nguyên nhân làm mất cân bằng hệ vi sinh, dẫn đến các vấn đề sức khỏe tương tự như các bệnh lý nhiễm trùng khác. Ở những trường hợp nặng hơn, dư thừa lợi khuẩn quá mức có thể gây ra biểu hiện như phát ban, nhiễm trùng, dị ứng…
Mỗi tình trạng sức khỏe sẽ cần hàm lượng lợi khuẩn khác nhau. Điều này phụ thuộc vào tình trạng hiện tại của hệ vi sinh, các bệnh lý mắc phải, phác đồ điều trị đang sử dụng… Do đó, sử dụng lợi khuẩn theo chỉ định của bác sĩ sẽ giúp ích cho sức khỏe người bệnh.
Nên bổ sung lợi khuẩn hằng ngày từ thực phẩm để tăng cường sức mạnh hệ tiêu hóa, củng cố sức đề kháng. Tuy nhiên, với các chế phẩm sinh học có lợi khuẩn ở dạng viên nén, nước… thì cần có sự đồng thuận của bác sĩ dựa trên tình hình sức khỏe hiện tại và mục đích sử dụng lợi khuẩn.
Uống lợi khuẩn có thể gây tác dụng phụ nếu dùng sai mục đích. Dùng thực phẩm bổ sung lợi khuẩn quá mức cần thiết, nguồn gốc sản xuất không uy tín đều có thể gây ra các hậu quả sức khỏe nghiêm trọng.
Tác dụng của lợi khuẩn là cải thiện và duy trì sức khỏe hệ tiêu hóa. Đồng thời, khả năng chống lại các vi khuẩn gây hại giúp phòng chống các bệnh nhiễm trùng thông thường.
Bạn có thể lựa chọn các loại sữa chua, sữa hoặc phô mai có thành phần “Chứa men vi sinh” hoặc “chứa lợi khuẩn” trên bao bì. Ngoài ra, có thể dùng các thực phẩm lên men tốt cho sức khỏe như kim chi, súp miso, các loại dưa chua…
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Lợi khuẩn là thuật ngữ chỉ các vi khuẩn sống và nấm men có lợi cho sức khỏe con người. Chúng giúp cân bằng hệ vi sinh bên trong, thuyên giảm các bệnh lý về rối loạn tiêu hóa, hội chứng ruột kích thích, tăng sức đề kháng cho người bệnh. Bổ sung lợi khuẩn mỗi ngày giúp cải thiện sức khỏe đường tiêu hóa và sức khỏe tổng thể. Dù vậy, người dùng nên tham vấn với bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng các thực phẩm bổ sung lợi khuẩn để hạn chế gặp các tác dụng phụ có thể xay ra khi dùng lợi khuẩn không phù hợp.
