U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa: Triệu chứng, điều trị

U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa là bệnh ung thư của hệ thống bạch huyết, tiến triển nhanh và chiếm 25%-30% số ca bệnh u lympho không Hodgkin. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về triệu chứng, cách điều trị và các yếu tố nguy cơ của bệnh qua chia sẻ của bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Trần Anh Thư, khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa là gì?

U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa (diffuse large B cell lymphoma – DLBCL) là phân loại của u lympho không Hodgkin (non-Hodgkin lymphoma – NHL). Đây là bệnh tăng sinh tế bào lympho ác tính của hệ bạch huyết, có xuất độ và tỷ lệ tử vong cao.

Hệ bạch huyết gồm các mô, cơ quan sản xuất, lưu trữ và vận chuyển các tế bào bạch cầu. Bạch cầu có nhiệm vụ chống lại nhiễm trùng và các bệnh khác. Hệ thống gồm tủy xương, lá lách, tuyến ức, các hạch bạch huyết và mạch bạch huyết (mạng lưới các ống mỏng mang bạch huyết và bạch cầu).

U lympho xuất hiện phổ biến ở các vị trí chính của mô bạch huyết như:

• Các hạch bạch huyết.
• Lách.
• Tủy xương.
• Tuyến ức.
• Amidan.

U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa thường tiến triển nhanh, người bệnh cần được điều trị ngay sau khi phát hiện với phương pháp hóa trị có thể kết hợp xạ trị.

Triệu chứng u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Triệu chứng u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa có thể xuất hiện bất ngờ và tiến triển nghiêm trọng chỉ trong vài tuần, phổ biến gồm: (1)

• Sưng hạch bạch huyết.
• Triệu chứng toàn thân (triệu chứng B) bao gồm:
  • Thường xuyên đổ mồ hôi nhiều vào ban đêm.
  • Sốt từng cơn không rõ nguyên do.
  • Sụt cân nhanh.
  • Thường xuyên có cảm giác ngứa trên cơ thể không rõ nguyên nhân.

Ngoài ra, u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa có thể gây triệu chứng dựa trên vùng ung thư phát triển, ví dụ, u phát triển ở ngực gây khó thở, hoặc gây đau bụng, tiêu chảy khi phát triển ở trong ổ bụng, đường tiêu hóa…

Nguyên nhân gây u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Hiện vẫn chưa tìm được nguyên nhân gây bệnh, tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ tăng tỷ lệ mắc u lympho tế bào B lớn lan tỏa bao gồm:

• Một số loại virus như Epstein-Barr (EBV), HIV, viêm gan B, viêm gan C.
• Các thuốc ức chế miễn dịch, dùng phổ biến khi ghép tạng.
• Mắc bệnh, thiếu dinh dưỡng khiến hệ miễn dịch suy yếu.
• Người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao.
• Các hóa chất độc hại, ví dụ như thuốc trừ sâu nông nghiệp.

Đối tượng nào có nguy cơ bị u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa?

Một số trường hợp có nguy cơ mắc u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa cao bao gồm: (2)

• Người lớn tuổi, độ tuổi trung bình của người mắc u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lớn lan tỏa khoảng 64.
• Mắc các bệnh gây suy giảm miễn dịch như bệnh tự miễn, AIDS.
• Người từng xạ trị, hóa trị cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Nam giới chiếm tỷ lệ mắc cao hơn so với nữ giới.

Ngoài ra, bệnh có tỷ lệ mắc thấp hơn ở người gốc Á hoặc châu Phi.

Tiên lượng bệnh u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa sống được bao lâu?

Theo dữ liệu theo dõi người bệnh ung thư SEER của Viện Ung thư Hoa Kỳ, tỷ lệ người mắc u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa sống trên 5 năm khoảng trung bình 64,7% (dữ liệu từ 2014-2020) , cụ thể: (3)

• Giai đoạn I: 79,2%.
• Giai đoạn II: 75,5%.
• Giai đoạn III: 67,4%.
• Giai đoạn IV: 55,2%.

Một báo cáo khác năm 2020, tỷ lệ người bệnh sống sau 5 năm khi mắc u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa khoảng 64% (dữ liệu 2008-2013). (4)

Biến chứng bệnh u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Biến chứng của bệnh u lympho tế bào B lớn lan tỏa có thể rất nghiêm trọng và đa dạng, do sự ảnh hưởng của bệnh đến hệ miễn dịch và các cơ quan khác trong cơ thể, ví dụ:

• Hệ miễn dịch suy yếu do bệnh và quá trình điều trị (như hóa trị, xạ trị) có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng.
• Sự phát triển không kiểm soát của tế bào lympho có thể cản trở việc sản xuất hồng cầu, dẫn đến thiếu máu, gây mệt mỏi, yếu ớt và khó thở.
• Khối u có thể lây lan và làm suy giảm chức năng các cơ quan khác như gan, phổi, thận, tủy xương…
• U lympho có thể phát triển gần tủy sống và gây chèn ép, dẫn đến đau lưng, tê, yếu liệt hoặc mất cảm giác ở các chi, tiêu tiểu không tự chủ.
• Khối u lớn ở vùng cổ, ngực có thể gây chèn ép vào đường thở.
• Khối u lớn ở bụng sẽ gây đau bụng, đau lưng…

Các loại u lympho tế bào B lớn lan tỏa

Ngoài dạng u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa thường gặp, người bệnh có thể mắc một số dạng hiếm gặp như:

• U lympho tế bào B lớn giàu tế bào T (T-cell/histiocyte-rich large B-cell lymphoma): bệnh thường xuất hiện ở nam giới trung niên, các triệu chứng thường gặp như sưng hạch bạch huyết, gan, lá lách, kèm theo đau bụng, khó chịu kèm theo nhóm triệu chứng B.
• U lympho tế bào B lớn lan tỏa dương tính virus Epstein-Barr (Epstein Barr virus positive DLBCL): bệnh thường xuất hiện ở người trên 50 tuổi, đã từng nhiễm virus Epstein-Barr trước đó. Bệnh có thể phát triển trên da, phổi, amidan, dạ dày…
• U lympho tế bào B lớn trung thất nguyên phát (primary mediastinal large B cell lymphoma): Thường xuất hiện ở người trẻ 20-30 tuổi, phát triển từ các tế bào B trong tuyến ức (sau xương ức). Triệu chứng phổ biến gồm tràn dịch màng phổi, khó thở, tức ngực…
• U lympho tế bào B lớn da nguyên phát: chỉ xuất hiện trên da, có nguồn gốc từ các tế bào B trong da, còn gọi là u lympho không Hodgkin bên ngoài hạch.
• U lympho hệ thần kinh trung ương nguyên phát (primary central nervous system lymphoma): bệnh xuất phát từ hệ thần kinh trung ương, có thể gây ảnh hưởng đến não và/hoặc tủy sống, gây nhức đầu, nhìn mờ, yếu liệt chi hoặc tiêu tiểu không tự chủ…

Các giai đoạn bệnh u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Giống nhiều bệnh ung thư khác, u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa có thể được chia thành 4 giai đoạn.

Cách chẩn đoán bệnh u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Ban đầu, bác sĩ sẽ khai thác các triệu chứng lâm sàng như sốt, sụt cân , khó thở, đau bụng, đổ mồ hôi đêm nhiều, sưng hạch bạch huyết… Bên cạnh đó, bác sĩ cũng hỏi về bệnh sử, thói quen sinh hoạt, loại thuốc đã hoặc đang dùng… Nếu nghi ngờ người bệnh mắc ung thư, bác sĩ có thể dùng các phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh như:

• Sinh thiết hạch: bác sĩ lấy toàn bộ hạch bạch huyết nghi ngờ. Trong nhiều trường hợp, đây chỉ được thực hiện như một tiểu phẫu, người bệnh được gây tê, bác sĩ mở một đường nhỏ để tiếp cận và lấy hạch bạch huyết. Nếu hạch nằm sâu trong cơ thể, bác sĩ có thể gây mê và thực hiện như một cuộc phẫu thuật. Mẫu bệnh phẩm được gửi đến phòng giải phẫu bệnh để tìm tế bào ung thư bằng cách quan sát dưới kính hiển vi hay xét nghiệm một số dấu ấn đặc biệt trên tế bào B.
• Sinh thiết tủy xương: bác sĩ tiến hành chọc hút tủy xương từ xương chậu, mẫu tủy được kiểm tra và phân tích để tìm kiếm dấu hiệu của u lympho xâm nhập tủy.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): chụp CT dùng tia X-quang để tạo hình ảnh đa chiều, giúp phát hiện mức độ xâm lấn của khối u trong cơ thể.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): được dùng để tìm kiếm, xác định tổn thương do ung thư. MRI có ưu điểm hiển thị tốt hơn các vùng mô mềm như não hay thần kinh so với CT.
• PET/CT: người bệnh được uống hoặc tiêm chất chỉ điểm ung thư trước khi chụp, giúp các chuyên gia phát hiện các ổ viêm hoặc những tế bào ung thư di căn đến những nơi khó phát hiện nhất, từ đó xác định chính xác giai đoạn bệnh.

Cách điều trị u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa

Phương pháp điều trị u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa phổ biến nhất là hóa trị kết hợp với kháng thể đơn dòng Rituximab. Tuy nhiên, bác sĩ có thể thay đổi phác đồ, liều lượng thuốc để phù hợp nhất với thể trạng của người bệnh. (5)

Đối với ung thư giai đoạn I và II, ung thư còn ở một bên cơ hoành, người bệnh sẽ được điều trị hóa trị kết hợp với kháng thể đơn dòng 4-6 chu kỳ, sau đó phối hợp xạ trị vào các vùng hạch bạch huyết bị ảnh hưởng, đặc biệt khi khối u lympho có kích thước lớn.

Với giai đoạn III và IV, người bệnh được hóa trị kết hợp với kháng thể đơn dòng 6 chu kì. Sau một vài chu kỳ, bác sĩ có thể tiến hành các xét nghiệm hình ảnh như chụp CT scan hoặc PET/CT để đánh giá đáp ứng điều trị có hiệu quả hay không.

Đối với nhiều người, u lympho không Hodgkin không tái phát sau khi điều trị. Khả năng tái phát liên quan đến độ tuổi, sức khỏe tổng quát, giai đoạn bệnh và vị trí  ung thư trên cơ thể. Những người bị u lympho của hệ thần kinh trung ương có nguy cơ tái phát cao hơn. Nếu u ở vị trí này, người bệnh cần được điều trị bằng cách tiêm hóa chất vào kênh tủy (hóa trị nội tủy).

Bệnh u lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa có thể phòng ngừa không?

Tuy không thể phòng ngừa hoàn toàn, bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau để nâng cao sức khỏe, giảm tỷ lệ mắc bệnh:

• Hạn chế tiếp xúc với các chất hóa học độc hại như thuốc trừ sâu hay hóa chất dùng trong công nghiệp.
• Tiêm chủng vaccine phòng ngừa các loại virus như Epstein-Barr, viêm gan B, C.
• Ưu tiên ăn uống các thực phẩm tự nhiên, chưa qua tinh luyện, chế biến sẵn. Ưu tiên ăn nhiều rau quả, cung cấp vitamin, chất chống oxy hóa, nâng cao sức đề kháng.
• Duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, không hút thuốc, hạn chế rượu bia, thường xuyên vận động hoặc tập thể dục, thể thao.
• Duy trì cân nặng ở mức hợp lý (BMI <23).

U lympho không Hodgkin tế bào B lớn lan tỏa là bệnh nguy hiểm, tiến triển nhanh, nhưng đáp ứng tốt với điều trị. Do đó, người bệnh cần được phát hiện sớm bệnh để điều trị kịp thời. Hiện vẫn chưa thể kết luận nguyên nhân gây bệnh, nhưng một số yếu tố nguy cơ có thể kể đến như hóa chất độc hại, suy giảm miễn dịch, các loại virus như Epstein Barr, viêm gan B, viêm gan C…