Không phải mọi trường hợp tràn dịch khoang màng phổi đều liên quan đến nhiễm trùng hay ung thư. Một số bệnh lý toàn thân như suy tim, xơ gan, hội chứng thận hư,… cũng có thể gây ra tình trạng tích tụ dịch quanh phổi, được gọi là tràn dịch màng phổi dịch thấm. Việc hiểu đúng nguyên nhân, triệu chứng và cách phân biệt dịch tràn màng phổi dịch thấm với dạng khác có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán và điều trị.
Tràn dịch màng phổi dịch thấm là hiện tượng tích tụ dịch bất thường trong khoang màng phổi. Dịch thấm là loại dịch tích tụ trong khoang màng phổi được hình thành từ các mao mạch. Thành phần dịch này chủ yếu gồm nước, các ion và một lượng nhỏ protein.
Khác với tràn dịch màng phổi dịch tiết, dịch thấm thường không liên quan đến tình trạng viêm hay nhiễm trùng. Nó thường hình thành khi có sự mất cân bằng về áp lực trong mạch máu hoặc khi lượng protein trong máu bị giảm, khiến dịch bị rò rỉ ra ngoài và tích tụ trong khoang màng phổi. Phân biệt dịch tràn màng phổi dịch tiết với dịch thấm rất quan trọng vì liên quan đến nguyên nhân và phương pháp điều trị.
Các nguyên nhân phổ biến bao gồm các bệnh mạn tính như suy tim, xơ gan, hội chứng thận hư hoặc tình trạng giảm protein máu. Những bệnh lý này khiến dịch từ mạch máu dễ dàng rò rỉ vào khoang màng phổi, dẫn đến hiện tượng tràn dịch mà không có phản ứng viêm rõ ràng.
Suy tim, đặc biệt là suy tim sung huyết, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tràn dịch màng phổi dịch thấm. Khi chức năng bơm máu của tim suy giảm, áp lực trong tĩnh mạch phổi và mao mạch phổi tăng cao, khiến dịch bị đẩy ra ngoài và tích tụ trong khoang màng phổi. Tràn dịch khoang màng phổi dịch thấm trong suy tim thường xuất hiện ở hai bên và có thể tái phát nếu tình trạng suy tim không được kiểm soát tốt. (1)
Xơ gan là bệnh lý thường tiến triển sau nhiều năm tổn thương gan do rượu bia, viêm gan virus, gan nhiễm mỡ hoặc tác dụng phụ của thuốc. Ở bệnh nhân xơ gan, đặc biệt là xơ gan mất bù, hiện tượng dịch tràn màng phổi thường liên quan đến tình trạng báng bụng (dịch tích tụ trong khoang bụng) kéo dài. Nguyên nhân là do xơ gan gây tăng áp lực trong hệ thống tĩnh mạch cửa, dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch đơn và từ đó làm dịch thoát vào khoang màng phổi.
Ngoài ra, dịch từ ổ bụng có thể thấm vào khoang màng phổi qua các lỗ nhỏ trên cơ hoành hoặc qua hệ bạch huyết. Bên cạnh đó, xơ gan gây suy giảm nồng độ albumin trong máu, làm giảm áp lực keo trong lòng mạch, từ đó khiến dịch dễ rò rỉ ra ngoài và tích tụ trong khoang màng phổi.
Hội chứng thận hư khiến cơ thể mất một lượng lớn protein qua nước tiểu, dẫn đến giảm áp lực keo trong lòng mạch. Khi áp lực này giảm, dịch dễ bị thoát ra ngoài và tích tụ ở nhiều nơi, trong đó có khoang màng phổi. Tràn dịch màng phổ do hội chứng thận hư thường kèm theo phù toàn thân và có thể lan rộng sang màng bụng, màng tim.
Bên cạnh hội chứng thận hư kể trên, tình trạng suy dinh dưỡng nặng, bệnh mạn tính lâu dài hoặc ung thư tiến triển cũng có thể làm giảm protein trong máu. Khi lượng albumin và các protein huyết tương xuống thấp, khả năng giữ nước trong mạch máu giảm, dẫn đến thoát dịch ra khoang màng phổi. Đây là nguyên nhân gây tràn dịch khoang màng phổi dịch thấm thường gặp ở người lớn tuổi, bệnh nhân ung thư hoặc người có thể trạng suy kiệt. (2)
Tràn dịch màng phổi dịch thấm thường tiến triển âm thầm và không có biểu hiện rầm rộ ở giai đoạn đầu của bệnh. Nhiều trường hợp chỉ được phát hiện tình cờ qua chụp X-quang khi người bệnh đi khám vì khó thở nhẹ. Tuy nhiên, nếu lượng dịch tích tụ nhiều, người bệnh sẽ gặp một vài triệu chứng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày như:
>>>Xem thêm: Tràn dịch dưỡng chấp màng phổi là gì? Nguyên nhân do đâu?
Dịch tích tụ trong khoang màng phổi được chia thành hai nhóm chính: dịch thấm và dịch tiết. Việc phân biệt hai loại dịch này đóng vai trò quan trọng trong quá trình chẩn đoán nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
Hai loại dịch này khác nhau ở cơ chế hình thành, thành phần cũng như nguồn gốc bệnh lý. Dịch thấm thường có hàm lượng protein thấp và có đặc tính gần giống huyết tương bị pha loãng. Nó hình thành khi có sự thay đổi áp lực thủy tĩnh hoặc áp lực keo trong mạch máu, khiến dịch rò rỉ ra khoang màng phổi mà không gây viêm. Tình trạng này thường gặp trong các bệnh như suy tim, xơ gan hoặc hội chứng thận hư như đã đề cập ở trên.
Ngược lại, dịch tiết thường chứa lượng protein cao hơn, kèm theo bạch cầu và có thể có dấu hiệu nhiễm trùng như mủ hoặc máu. Dịch tiết hình thành khi màng phổi bị tổn thương do viêm, nhiễm khuẩn hoặc ung thư, khiến các thành phần lớn như protein và tế bào máu thoát ra khỏi lòng mạch và tích tụ trong khoang màng phổi.
Về mặt triệu chứng, tràn dịch màng phổi dịch thấm thường diễn tiến âm thầm, ít biểu hiện rầm rộ. Ngược lại, tràn dịch dịch tiết thường đi kèm các dấu hiệu viêm rõ rệt như sốt, đau ngực tăng khi hít sâu, ho nhiều, tình trạng bệnh tiến triển nhanh hơn do có yếu tố viêm nhiễm.
Để xác định chính xác một trường hợp tràn dịch khoang màng phổi thuộc nhóm dịch thấm, bác sĩ cần kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau. Việc thăm khám không chỉ giúp đánh giá lượng dịch mà còn nhằm phân biệt dịch thấm với dịch tiết, từ đó tìm ra nguyên nhân gốc rễ.
Ngoài các phương pháp chính, bác sĩ bệnh viện Tâm Anh cũng có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm hỗ trợ như: công thức máu, tốc độ máu lắng, xét nghiệm sinh hóa máu, điện tâm đồ hoặc siêu âm tim… Những xét nghiệm này giúp đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe, từ đó củng cố chẩn đoán nguyên nhân gây tràn dịch khoang màng phổi.
Việc điều trị bệnh cần dựa vào nguyên nhân và mức độ tiến triển của bệnh. Mục tiêu là giảm triệu chứng, loại bỏ dịch, ngăn ngừa tái phát và kiểm soát nguyên nhân. Các phương pháp điều trị bao gồm:
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, người bệnh có thể gặp những biến chứng dịch tràn màng phổi nguy hiểm như:
Tình trạng này chủ yếu là hệ quả của các bệnh lý mạn tính như suy tim, xơ gan, hội chứng thận hư… Vì vậy, biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là kiểm soát tốt các bệnh nền này:
Việc chủ động phòng ngừa không chỉ giúp giảm nguy cơ xuất hiện tràn dịch mà còn nâng cao chất lượng sống cho người bệnh có bệnh nền mạn tính.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Nắm được thông tin tổng quan về tràn dịch màng phổi dịch thấm giúp bạn chủ động theo dõi sức khỏe và phối hợp tốt hơn với bác sĩ trong quá trình điều trị. Điều này sẽ nâng cao hiệu quả chăm sóc, phòng ngừa biến chứng và giúp quá trình hồi phục của bệnh nhân diễn ra thuận lợi hơn.
