Béo phì có thể gây ra 4 triệu ca tử vong mỗi năm do liên quan hơn 200 bệnh nguy hiểm khác nhau nhưng nhiều người vẫn thờ ơ, không có động lực để thay đổi.

Tại buổi chia sẻ khoa học định kỳ với các chuyên gia đầu ngành do Viện Nghiên cứu TAMRI tổ chức, tiến sĩ bác sĩ Lâm Văn Hoàng thông tin theo GBD (Nghiên cứu Gánh nặng bệnh tật toàn cầu, với sự hợp tác của hơn 12.000 nhà nghiên cứu từ hơn 160 quốc gia) thống kê: nguy cơ tử vong do béo phì đứng hàng thứ 6 trên toàn cầu với 3,71 triệu người tử vong hàng năm.

Thế nhưng, hiện nhiều người chưa ý thức được béo phì là bệnh. Người bệnh chỉ điều trị những triệu chứng các bệnh khác do béo phì gây ra, chứ không điều trị tận gốc nguyên nhân thừa cân.

Đơn cử như anh anh V.M.H. (30 tuổi, Bình Dương) cao 1m68, nặng 90kg nhưng cảm thấy mình hoàn toàn bình thường. Hàng ngày anh đi làm, đi nhậu với bạn bè, cuộc sống không có gì xáo trộn cho đến khi anh lấy vợ. Chính vợ là người ép buộc anh phải đi khám để giảm cân.

“Anh ngáy to khiến tôi mất ngủ, mỗi lần anh gác chân lên người là tôi thấy ná thở”, vợ anh H. chia sẻ khi ngồi chờ chồng khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Kết quả kiểm tra không bất ngờ khi anh H. béo phì độ 2 (chỉ số BMI 31.9 kg/m2), gan nhiễm mỡ độ 3, mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ. Khi được bác sĩ phân tích các nguy hiểm khi bị béo phì, nhất là hội chứng ngưng thở khi ngủ có thể khiến anh đột tử, anh H. mới thấy giật mình và quyết định theo lộ trình giảm cân đa mô thức, kết hợp dinh dưỡng, vận động và sử dụng thuốc.

Thạc sĩ bác sĩ Trần Đình Mạnh Long cho biết anh H. chỉ là một trong số rất nhiều người không quan tâm đến thể trạng thừa cân, béo phì của mình khi căn bệnh này chưa gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Không những thế, việc trao đổi thông tin về cân nặng với người bệnh béo phì thường khó hơn các bệnh khác. Nhiều người biết béo phì là nguy cơ bệnh tật nhưng không có động lực để thay đổi.

Tiến sĩ bác sĩ Lâm Văn Hoàng cho biết trước đây, béo phì không được công nhận là bệnh. Đến năm 1990, WHO mới chính thức công nhận béo phì là một bệnh mạn tính. Năm 1997, khi tỷ lệ người dân béo phì và thừa cân đã tăng gấp 3 lần so với năm 1975, WHO chính thức công nhận béo phì là một đại dịch toàn cầu. Từ đó, ngày 4/3 hàng năm đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chọn là Ngày thế giới phòng chống béo phì.

Theo Liên đoàn Phòng chống Béo phì Thế giới, tỷ lệ béo phì trên toàn thế giới đã tăng ba lần từ năm 1975 đến năm 2022. Con số này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng, dự đoán đến năm 2035 có 51% dân số thế giới, tương đương hơn 4 tỷ người sẽ béo phì hoặc thừa cân nếu không có hành động can thiệp kịp thời; nghĩa là cứ 4 người sẽ có 1 người thừa cân béo phì.

“Béo phì đang trở thành nguy cơ tử vong giống như tim mạch, cao huyết áp…”, bác sĩ Hoàng nói.

Nếu như trước đây, người thừa cân, béo phì chủ yếu tập trung ở các nước phát triển nhưng trong giai đoạn hiện nay, tỷ lệ người béo phì gia tăng nhanh ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Theo bác sĩ Hoàng, Việt Nam hiện đang xếp thứ 197 trên thế giới về thừa cân, béo phì (theo WHO) nhưng tỷ lệ người mắc bệnh đang gia tăng nhanh chóng, từ 3% lên 15%, là một trong những quốc gia có tỷ lệ béo phì tăng nhanh trên thế giới.

“Nếu tính theo chỉ số eo – mông, hiện cứ 2 người lớn có 1 béo phì”, bác sĩ Hoàng nói, trong khi việc kiểm soát cân nặng vẫn chưa được nhìn nhận và can thiệp đúng mức.

Không giống các hình thái bệnh tật thông thường, béo phì là thủ phạm gây hơn 200 bệnh khác nhau, như: bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh ung thư, đặc biệt ung thư đường tiêu hóa…

Tuy nhiên, do diễn tiến của các bệnh này thường âm thầm, không bộc phát ngay nên nhiều người lơ là, chủ quan, không đi kiểm tra và không kiểm soát cân nặng đúng cách. Vì thế, việc truyền thông để người dân nhận thức được béo phì là một căn bệnh mãn tính nguy hiểm, từ đó nâng cao ý thức tự bảo vệ sức khỏe bản thân.

Béo phì là một bệnh lý phức tạp có nhiều nguyên nhân, nhiều yếu tố gây ra, trong đó có cả yếu tố sinh học (bệnh lý), tâm lý xã hội, lối sống, dinh dưỡng. Do đó, để điều trị thừa cân, béo phì không chỉ có giảm cân đơn thuần mà cần giảm nguy cơ các biến chứng và cải thiện sức khỏe. Điều trị tốt thừa cân, béo phì, giảm 5%-15% cân nặng trong khoảng 6 tháng được chứng minh mang lại lợi ích sức khỏe, phòng biến chứng do thừa cân, béo phì, đồng thời đẩy lùi các bệnh đồng mắc.

“Điều trị béo phì giống như một con thuyền mà cả bác sĩ và người bệnh phải cùng chèo về một hướng, nếu không đồng lòng, điều trị sẽ thất bại”, bác sĩ Hoàng nói.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) ghi nhận người bệnh béo phì càng có chỉ số khối cơ thể tăng thì tỷ lệ thuận với khả năng phải nhập viện và tăng nguy cơ phải thở máy hoặc tử vong so với những bệnh nhân có cân nặng bình thường.

Đặc biệt, người có chỉ số BMI từ 40 trở lên – có nguy cơ được đưa vào thở máy cao hơn gấp đôi và nguy cơ tử vong cao hơn 26% so với người có cân nặng bình thường. Và dù ở bất kỳ tuổi tác nào thì người bệnh béo phì cũng có nguy cơ cao mắc các cục máu đông trong tĩnh mạch (huyết khối tĩnh mạch) và lọc máu… Do đó, việc điều trị y tế nghiêm ngặt hàng tuần đến hàng tháng rất tốn kém để vượt qua nguy hiểm.