Tiểu rắt, tiểu khó là vấn đề sức khỏe tiết niệu phổ biến, thường gặp ở mọi người, bất kể nam nữ, thường có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Bài viết này, bác sĩ CKI Phan Huỳnh Tiến Đạt, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn, giải đáp thắc mắc về việc tiểu rắt tiểu khó có nguy hiểm không? Nguyên nhân do đâu, dấu hiệu là gì? cũng như các chẩn đoán và điều trị bệnh.
Tiểu rắt tiểu khó là tình trạng tăng tần suất, nhu cầu đi tiểu kèm với tình trạng người bệnh gặp khó khăn trong việc bắt đầu tiểu, phải gắng sức mới ra nước tiểu. Tiểu rắt, tiểu khó cần được phân biệt với tình trạng đa niệu, có liên quan đến việc đi tiểu nhiều lần, lượng nước tiểu nhiều 1 cách bất thường, đa niệu diễn ra trong khoảng thời gian ngắn. Tiểu rắt, tiểu khó thường phức tạp hơn do nguyên nhân gây bệnh nhiều, phức tạp và các nguyên nhân có xu hướng chồng chéo lên nhau, điển hình như: nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm âm đạo,…
Dấu hiệu nhận biết tiểu rắt kèm tiểu khó thường được mô tả bằng thuật ngữ rối loạn niệu được sử dụng để chỉ các dấu hiệu, triệu chứng điển hình như: đi tiểu đau, tiểu rắt, tiểu khó, thường là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu dưới (bao gồm bàng quang và niệu đạo). Cảm giác khó chịu thường được người bệnh mô tả là nóng rát như bị đốt, châm chích hoặc ngứa, cơn đau xảy ra khi bắt đầu hoặc trong khi đi tiểu, có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trong niệu đạo, rõ rệt nhất ở lỗ tiểu. Đôi khi cơn đau khu trú trong khu vực bàng quang hoặc tuyến tiền liệt.
Ở nam giới, đau khi đi tiểu thường được biểu hiện mạnh mẽ nhất ở khu vực bao quy đầu dương vật, bất kể vị trí của rối loạn là ở niệu đạo hay trong bàng quang. Cơn đau có thể tồn tại giữa khoảng trống, nghĩa là đau từng cơn, đến rồi đi không liên tục. Nếu bị viêm niệu đạo (do lậu), tiểu rắt tiểu khó thường xuất hiện với lượng lớn mủ ở đầu dương vật, trong khi viêm niệu đạo (không do lậu) thường không xuất hiện dịch mủ ở đầu dương vật.
Đối với nam giới lớn tuổi, những triệu chứng này cho thấy sự tắc nghẽn đường tiểu là dấu hiệu cảnh báo tình trạng nhiễm trùng có liên quan đến tuyến tiền liệt (viêm tuyến tiền liệt), phì đại tuyến tiền liệt lành tính (BHP) thường xảy ra do tuyến tiền liệt tăng sinh, chèn ép cổ bàng quang, niệu đạo.
Ở phụ nữ mắc chứng tiểu rắt, tiểu khó, cần xác định xem triệu chứng khó chịu xảy ra bên trong hay bên ngoài đường tiết niệu. Ngoài viêm đường tiết niệu hoặc nhiễm trùng, viêm âm đạo có thể gây khó chịu khi nước tiểu đi qua khu vực bị viêm. Song song với cảm giác khó chịu khi đi tiểu, cần đi tiểu thường xuyên, người bệnh có biểu hiện toàn thân như: sốt, ớn lạnh, đau lưng, buồn nôn, nôn mửa. Riêng ở nữ giới, có tiền sử nhiễm trùng đường tiết niệu nên được xác định chính xác vị trí nhiễm trùng, xảy ra ở đường tiểu trên hay đường tiểu dưới.
Nếu triệu chứng khó chịu bên ngoài, có thể là biểu hiện của viêm âm đạo. Người bệnh có các biểu hiện như dịch tiết âm đạo có mùi hôi hoặc ngứa. Viêm âm đạo và nhiễm trùng đường tiết niệu thường cùng tồn tại và nhiễm trùng âm đạo thường có nguy cơ cao dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu. Để giúp phân định nguyên nhân của chứng khó tiểu ở từng người, cần phân tích nước tiểu và kiểm tra vùng chậu để xác định.
Có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau có thể gây đi tiểu rắt kèm khó tiểu. Các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ này có sự khác nhau ở nam và nữ.
Tiểu rắt tiểu khó có nguyên nhân do khởi phát nhiễm trùng tiết niệu, liên quan đến vi khuẩn như E.coli, staphylococcus thường khởi phát cấp tính hơn (dưới 4 ngày), nhiễm trùng chlamydia, lậu, tiền sử bị viêm niệu đạo,… và các bệnh lây qua đường tình dục khác, bao gồm cả HIV.
Người mắc các bệnh ức chế miễn dịch như đái tháo đường, bệnh hồng cầu hình liềm, steroid,… tiền sử nhiễm trùng tiểu thời thơ ấu, viêm bể thận cấp tính có nguy cơ cao bị tiểu rắt tiểu khó. Trong đó, viêm bể thận cận lâm sàng có thể ảnh hưởng đến 30% phụ nữ. Nhiễm trùng đường tiết niệu trên (gồm thận và niệu quản) có thể là nguyên nhân gây tiểu rắt tiểu khó ở cả nam lẫn nữ, đi kèm các triệu chứng điển hình như: sốt, ớn lạnh, đau lưng, buồn nôn và nôn.
Khó tiểu có nguyên nhân do viêm đường tiết niệu dưới. Mặc dù nhiễm trùng thường là nguyên nhân chính, các nguyên nhân khác bao gồm: sỏi, rối loạn chức năng bàng quang có liên quan đến thần kinh, khối u (bao gồm cả ung thư biểu mô hình thành từ mô tuyến và ung thư biểu mô tại chỗ) ở phụ nữ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm đái tháo đường, mang thai và bệnh bàng quang như sa bàng quang, cũng gây tiểu rắt, tiểu khó.
Tác dụng của thuốc lợi tiểu, uống nhiều nước, bệnh tiểu đường, suy giảm chức năng thận,… cũng là nguyên nhân gây tiểu rắt, tiểu khó nói chung. Triệu chứng này có thể xảy ra trong giai đoạn sớm của nhiều loại bệnh nhu mô thận bao gồm nhiễm trùng thận. Chứng ngưng thở khi ngủ, rối loạn nhịp tim và phù nề có thể gây tiểu rắt.
Giảm khả năng bàng quang hay giảm sức chứa bàng quang có thể là kết quả của sự lo lắng, phẫu thuật, tắc nghẽn và suy giảm chức năng bàng quang do viêm bàng quang kẽ, chiếu xạ, nhiễm trùng bệnh lao, tăng biến đổi bệnh lao nhiễm trùng,… Bàng quang thần kinh co cứng cũng gây ra khả năng bàng quang giảm hoạt động, bàng quang thần kinh hypotonic, rối loạn tâm thần không biểu hiện thường xuyên với các triệu chứng khó tiểu, tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ. Đôi khi, tiểu rắt tiểu khó có thể là cách mà cơ thể phản ứng với căng thẳng.
Các thụ thể kéo dài trong phản xạ phụ bàng quang và niệu đạo sau chịu trách nhiệm vô hiệu cảm giác thôi thúc. Sự thôi thúc đi tiểu thường xảy ra khi bàng quang đạt đến sức chứa tối đa. Hoặc các tình trạng viêm, thần kinh có thể dẫn đến tăng độ nhạy của các thụ thể này. Các tình trạng lâm sàng phổ biến dẫn đến khẩn cấp bao gồm nhiễm trùng đường tiết niệu, chấn thương, rối loạn thần kinh, khối u bàng quang (đặc biệt là ung thư biểu mô tại chỗ), phù hoặc viêm của niêm mạc hoặc lớp đệm niêm mạc, thậm chí cả niêm mạc cơ bắp dẫn đến mất độ đàn hồi bàng quang và các cơn đau kéo dài.
Trong thai kỳ, tiểu rắt và cảm giác khó khăn trong việc đi tiểu có thể xảy ra và không liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu bị tiểu rắt tiểu khó trong 3 tháng đầu, thai phụ khi sinh có nguy cơ cao bị mắc chứng tử cung bị đảo ngược (biến chứng nghiêm trọng nhưng hiếm gặp khi sinh thường). Trong các tháng cuối thai kỳ, thai nhi lớn nhanh, tử cung giãn nở và chèn ép làm giảm thể tích bàng quang và làm hẹp đường tiểu, gây tiểu rắt, tiểu khó, tiểu không tự chủ kéo dài.
Viêm âm đạo cũng là nguyên nhân gây tiểu rắt tiểu khó ở nữ giới. Thông thường, cảm giác khó khăn khi đi tiểu và cơn đau thường đến từ bên ngoài đường tiết niệu, có thể do âm đạo sưng to, chèn ép lỗ tiểu gây khó khăn trong việc bắt đầu dòng nước tiểu. Nữ giới bị viêm âm đạo có nguy cơ cao mắc viêm đường tiết niệu và ngược lại.
Bài viết liên quan có thể bạn quan tâm:
Việc đi tiểu thường xuyên và khó khăn ở nam giới có thể xuất phát từ các nguyên nhân khác nhau, bao gồm tuyến tiền liệt mở rộng (tăng sản tuyến tiền liệt lành tính – BPH), nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hoặc các vấn đề khác liên quan đến tuyến tiền liệt như viêm tuyến tiền liệt, cũng như tình trạng thần kinh ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát bàng quang. (1)
Nam giới sau 50 tuổi, tuyến tiền liệt thường có xu hướng phát triển lớn hơn, chèn ép lên cổ bàng quang và niệu đạo. Với giải phẫu đặc biệt, niệu đạo nam giới đi xuyên qua trung tâm tiết tiền liệt và dễ bị chèn ép khi tuyến này mở rộng, gây các triệu chứng như tiểu rắt, tiểu khó.
Tìm hiểu thêm chi tiết: Tiểu rắt ở nam giới nguyên nhân do đâu?
Tiểu rắt tiểu khó thường nguy hiểm vì có liên quan đến nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau như viêm niệu đạo, nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm tuyến tiền liệt, khối u bàng quang (có thể lành tính hoặc ác tính),… Đặc biệt trong trường hợp tiểu rắt kèm đau bụng dữ dội, vô niệu (thận không thể sản xuất được nước tiểu) có thể xảy ra và gây chấn thương thận cấp tính.
Nếu có bất kỳ triệu chứng nào khác của rối loạn tiểu tiện như khó tiểu, đi tiểu thường xuyên hoặc rò rỉ nước tiểu không tự chủ kéo dài,… cần đến gặp bác sĩ vì bí tiểu cấp tính, rối loạn tiểu tiện, bí tiểu mạn tính dễ gây nhiều vấn đề cho sức khỏe tiết niệu. (2)
Không loại trừ trường hợp bị tắc nghẽn đầu ra bàng quang gây tiểu rắt, tiểu khó. Để có thể đi tiểu bình thường, tất cả các bộ phận của đường tiết niệu cần phải làm việc cùng nhau theo đúng thứ tự. Nước tiểu sẽ chảy từ thận, qua niệu quản đến bàng quang và ra niệu đạo. Nếu tắc nghẽn hoặc thu hẹp xảy ra ở đâu đó dọc theo đường tiết niệu, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc đi tiểu và nếu tắc nghẽn nghiêm trọng, có thể không đi tiểu được (bí tiểu).
Đôi khi, nhiều nguyên nhân của việc đi tiểu thường xuyên, tiểu khó không gây nhiều vấn đề sức khỏe, không quá nguy hiểm. Việc đi tiểu thường xuyên, tiểu khó có thể tự biến mất mà không cần điều trị hoặc thay đổi lối sống. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, tiểu rắt tiểu khó là dấu hiệu ban đầu cho thấy có gì đó không ổn trong hệ tiết niệu và người bệnh vẫn nên đi khám để xác định nguyên nhân và tìm cách khắc phục tình trạng này.
Chẩn đoán tiểu rắt tiểu khó bao gồm khám lâm sàng, xem xét bệnh sử, xét nghiệm nước tiểu, đo áp lực bàng quang hoặc xét nghiệm hình ảnh như siêu âm, nội soi bàng quang. Cụ thể:
Cách điều trị tiểu rắt tiểu khó hiệu quả là điều trị dựa trên nguyên nhân gây bệnh, quản lý lượng chất lỏng nạp vào, tập luyện các bài tập sàn chậu và thay đổi lối sống như hạn chế caffeine và rượu. Đầu tiên là phải xác định nguyên nhân gây tiểu rắt tiểu khó, có thể bao gồm nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), bàng quang hoạt động quá mức, vấn đề tuyến tiền liệt, sỏi thận, tiểu đường hoặc các tình trạng khác. Từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.
Uống đủ chất lỏng, tốt nhất là nước lọc để ngăn ngừa mất nước, nhưng không nên uống quá nhiều nước, đặc biệt là trước khi đi ngủ. Nhu cầu nước ở mỗi người là khác nhau, bạn có thể hỏi bác sĩ xem mình nên uống bao nhiêu nước mỗi ngày là phù hợp. Ngoài ra, bạn có thể quan sát màu sắc nước tiểu, nếu nước tiểu có màu vàng nhạt là bạn đang uống đủ nước, hãy duy trì lượng chất lỏng này mỗi ngày.
Nước tiểu trong như nước lọc là đang dư nước, dễ bị tiểu rắt, cần giảm lượng nước uống lại. Trường hợp thấy nước tiểu có màu vàng đậm, cần tăng lượng nước uống vào vì lúc này cơ thể đang thiếu nước. Ngoài ra, những ngày trời nắng nóng, tập luyện cường độ cao, sốt, tiêu chảy,… cần bổ sung thêm nước để tránh mất nước.
Điều trị bằng thuốc thường được dùng trong điều trị tiểu rắt tiểu khó do vi khuẩn, nhiễm trùng. Liệu trình kháng sinh được cân nhắc lựa trên tình trạng nhiễm trùng và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Người bệnh cần hoàn thành liệu trình kháng sinh và tái khám để đảm bảo nhiễm trùng đã được loại bỏ.
Việc giữ nước tiểu có thể được gây ra bởi một số loại thuốc can thiệp vào tín hiệu thần kinh vào bàng quang, niệu đạo hoặc tuyến tiền liệt, từ đó giúp cải thiện hoặc khắc phục triệu chứng tiểu rắt tiểu khó, như:
Trường hợp bị hẹp niệu đạo, hẹp đầu ra bàng quang có thể cân can thiệp phẫu thuật để mở lại dòng chảy nước tiểu. Người bệnh cũng cần tập luyện các bài tập cơ sàn chậu để giữ cho nhóm cơ này luôn khỏe mạnh, ngăn ngừa tình trạng són tiểu, tiểu rắt, tiểu khó,… diễn ra, đặc biệt là phụ nữ.
Thay đổi lối sống, chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng cũng là 1 phần của quá trình điều trị và phòng ngừa tiểu rắt, tiểu khó, gồm:
Khám, điều trị bệnh về hệ tiết niệu uy tín và riêng tư ở Khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây được đầu tư hệ thống cơ sở vật chất khang trang, hiện đại. Khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 đều được đầu tư hệ thống phòng khám riêng tư với buồng khám riêng, phòng thủ thuật riêng, đảm bảo về bảo mật thông tin khách hàng, người bệnh.
Đơn vị Niệu nữ, chuyên khám và chẩn đoán các bệnh về đường tiểu nữ với đội ngũ bác sĩ chuyên gia, bác sĩ hàng đầu, đã chẩn đoán và điều trị thành công nhiều bệnh đường tiết niệu, tạo hình điều trị hẹp niệu đạo, điều trị các bệnh về bàng quang thần kinh,…
Tiểu rắt tiểu khó có thể tự khỏi nhưng trường hợp này hiếm và bệnh có xu hướng tái phát nhiều lần trong thời gian ngắn. Tiểu rắt tiểu khó có liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu nhẹ có thể tự khỏi khi người bệnh uống nhiều nước. Nhưng tuyệt đối không nên chủ quan khi gặp tình trạng này vì nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn liên quan.
Tiểu rắt tiểu khó cần liên hệ bác sĩ khi có các triệu chứng sau đây:
Như vậy, tiểu rắt tiểu khó có thể là triệu chứng của những bất thường đang xảy ra trong đường tiết niệu, có thể là nhiễm trùng tiểu, nhiễm trùng lây qua đường tình dục, tăng sản tuyến tiền liệt lành tính, bàng quang thần kinh và nhiều vấn đề sức khỏe khác cần được can thiệp chẩn đoán xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị phù hợp.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp giải đáp thắc mắc về việc tiểu rắt có nguy hiểm không? Nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị và phòng ngừa bệnh.
