Tiền mê bao lâu tỉnh? Giải đáp từ bác sĩ gây mê hồi sức

Quá trình gây mê gồm nhiều giai đoạn như tiền mê, khởi mê, duy trì mê và tỉnh mê. Trong đó, tiền mê thường đóng vai trò giúp người bệnh an thần, giảm lo lắng, dùng kháng sinh dự phòng nhiễm trùng, thuốc chống nôn,… trước khi tiến hành gây mê toàn thân hoặc khi thực hiện thủ thuật nhanh (như nội soi). Vậy người bệnh được dùng thuốc tiền mê bao lâu tỉnh? Tiền mê có tác dụng phụ gì? Hãy cùng tìm hiểu qua chia sẻ của bác sĩ chuyên khoa II Lưu Kính Khương, Trưởng khoa Khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Tiền mê bao lâu tỉnh?

Người bệnh trong trạng thái tiền mê không mất ý thức hoàn toàn như khi gây mê, chỉ một số thuốc tiền mê gây ngủ trong thời gian ngắn, do đó, người trong trạng thái tiền mê có thể tỉnh dậy khi được tác động lay gọi.

Ví dụ, thuốc Midazolam có thời gian tác dụng nhanh 1-5 phút và có thể duy trì tác dụng khoảng 2 giờ, nhưng người bệnh vẫn có thể được đánh thức bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, tùy thuộc vào các yếu tố như loại thuốc, tác dụng, liều lượng, cơ địa người bệnh… mà thời gian tỉnh táo hoàn toàn ở mỗi người có thể khác nhau.

Các loại thuốc tiền mê thường có tác dụng an thần và giảm đau, làm “bước đệm” đến giai đoạn khởi mê. Trước phẫu thuật, người bệnh thường rất lo lắng, căng thẳng, tiền mê giúp người bệnh giảm lo lắng, ổn định nhịp tim, huyết áp… trước khi tiến hành gây mê và phẫu thuật.

Ngoài ra, một số thủ thuật có thể dùng thuốc tiền mê như nội soi, siêu âm, CT-scan, MRI. Ví dụ, việc nội soi dạ dày – đại trực tràng khi tiền mê có thể giúp khách hàng giảm cảm giác đau, buồn nôn hay tâm lý e ngại, lo sợ. Ngoài ra, người bệnh được dùng thuốc tiền mê để tránh gây ám ảnh sau nội soi cũng như vô tình cử động trong quá trình nội soi, gây tổn thương đường tiêu hóa.

Hiện 2 nhóm thuốc tiền mê phổ biến nhất gồm an thần và giảm đau, một số trường hợp, bác sĩ có thể dùng thêm thuốc chống nôn ói và trào ngược, trung hòa acid dịch vị. Một số nhóm thuốc phổ biến gồm:

• Thuốc an thần, ví dụ tiền mê nhóm benzodiazepin (Midazolam, Diazepam) giúp chống co giật, lo âu, gây ngủ ngắn, làm giãn cơ. Hiện nay có thuốc mới là Dexmedetomidin vừa có tác dụng an thần vừa có tác dụng giảm đau mà không ức chế hô hấp người bệnh.
• Thuốc giảm đau, ví dụ nhóm thuốc opioid có tác dụng giảm đau mạnh (ví dụ Morphin, Fentanyl, Sufentanil) hoặc nhóm thuốc giảm đau không opioid như Paracetamol, Nefopam.
• Thuốc phòng ngừa nôn ói ví dụ Dexamethason, Ondansetron… có thể giúp người bệnh phòng ngừa nôn ói sau phẫu thuật.
• Thuốc chống trào ngược, trung hòa acid dịch vị như Ranitidin, Esomeprazol, Pantoprazol… có tác dụng ức chế dạ dày tiết acid kể cả khi bị kích thích. Thuốc có tác dụng mạnh, dùng dự phòng và điều trị loét do stress ở người bệnh loét dạ dày – tá tràng, trào ngược dạ dày, thực quản.

Các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian tỉnh sau tiền mê

Chỉ có các nhóm thuốc có tác dụng gây ngủ và an thần, người bệnh mới có thời gian hồi tỉnh. Các nhóm thuốc tiền mê an thần, giảm lo âu, căng thẳng, gây ngủ… thường chỉ có tác dụng trong 24 giờ và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc tiền mê bao lâu tỉnh gồm:

• Loại thuốc tiền mê được dùng (như Benzodiazepin, Propofol) có thời gian tác dụng khác nhau, tùy thuộc vào mục đích tiền mê, tình trạng sức khỏe mà bác sĩ có thể chọn loại thuốc phù hợp. (1)
• Liều lượng thuốc có thể thay đổi dựa trên cân nặng, tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người bệnh.
• Một số yếu tố về tổng trạng người bệnh như bệnh nền, trẻ nhỏ, người thừa cân… có thể gây ảnh hưởng đến khả năng và thời gian tác dụng của thuốc.
• Mục đích tiền mê cho phẫu thuật hay thủ thuật khác. Với thủ thuật như khám, tiểu phẫu, người bệnh có thể không cần ngủ ngắn.

Khi nào cần lo lắng nếu bệnh nhân lâu tỉnh sau tiền mê?

Dù bác sĩ thường có thể ước lượng thời gian tiền mê bao lâu tỉnh, người bệnh vẫn cần được theo dõi sát sao, liên tục để tránh các rủi ro như quá liều tiền mê, một số phương pháp xử lý có thể gồm:

• Người bệnh trong trạng thái tiền mê kéo dài, không phản hồi khi tác động, gọi dậy, bác sĩ có thể dùng thuốc hoá giải phù hợp với loại thuốc tiền mê đã dùng trước đó.
• Người bệnh giảm oxy máu, tắc nghẽn đường thở, co thắt phế quản… bác sĩ sẽ dùng thuốc giãn phế quản, cung cấp ôxy kích thích người bệnh thở sâu, làm sạch đờm, hỗ trợ hô hấp bằng máy nếu nhịp thở không ổn định.
• Người bệnh tụt huyết áp, suy tuần hoàn sẽ được truyền dịch theo đường tĩnh mạch, dùng thêm thuốc co mạch, nâng cao chân người bệnh hoặc dùng thuốc hồi sức nếu cần thiết.

Ngoài ra, sau tiền mê (mà không chuyển đến bước khởi mê) một số tác dụng phụ có thể gặp gồm:

• Ảnh hưởng tâm lý như buồn ngủ, lo lắng, chán nản, hoang mang…
• Ảnh hưởng hô hấp như rối loạn nhịp thở, hôn mê gây tụt lưỡi hoặc đờm làm tắc đường thở.
• Ảnh hưởng đến hệ thần kinh như lú lẫn, mê sảng, mờ mắt, run tay, chóng mặt…
• Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa như khô miệng, tiểu khó, táo bón, chán ăn, buồn nôn…

Tuy nhiên, việc xảy ra biến cố tiền mê không phổ biến, đặc biệt tại các cơ sở y tế có bác sĩ Gây mê hồi sức giàu kinh nghiệm như Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Các bác sĩ thường đã tiên lượng và điều chỉnh liều lượng thuốc tiền mê thích hợp với mục đích tiền mê cũng như tình trạng sức khỏe của người bệnh và luôn có kỹ thuật viên, bác sĩ gây mê, đặc biệt có hệ thống monitor hiện đại theo dõi sát sinh hiệu, tri giác người bệnh. Bác sĩ có thể ước lượng người được tiền mê bao lâu tỉnh, phù hợp với mục đích khám, điều trị.

Lưu ý chăm sóc bệnh nhân sau dùng thuốc tiền mê

Một số lưu ý khi dùng thuốc tiền mê và chăm sóc người bệnh sau tiền mê gồm:

• Không để cho người bệnh tự lái xe hay vận động mạnh sau tiền mê.
• Tư vấn với bác sĩ các loại thuốc đang dùng để điều trị bệnh để tạm thời ngưng dùng trước và sau tiền mê.
• Cần theo dõi sức khỏe và hạn chế cho người bệnh ăn uống cho đến khi người bệnh hoàn toàn tỉnh táo sau tiền mê.
• Đảm bảo người bệnh có sức khỏe ổn định khi xuất viện, cần thông báo cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ biến cố sức khỏe nào.

Khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HM có đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, chuyên môn cao cùng hệ thống thiết bị hiện đại như máy gây mê tự động GE Aisys Cs2, siêu âm Sonosite M – Turbo C, máy theo dõi huyết động học Picco, phòng phẫu thuật áp lực dương với hệ thống siêu lọc HEPA… đảm bảo quá trình tiền mê cũng như gây mê an toàn cho người bệnh.

Nếu bạn còn băn khoăn về tình trạng hồi tỉnh sau tiền mê, đừng ngần ngại chia sẻ bài viết hoặc gửi câu hỏi cho bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Bạn sẽ nhận được tư vấn cá nhân hóa, giúp an tâm hơn trước mỗi can thiệp y khoa. Chủ động hiểu rõ phản ứng của cơ thể không chỉ giúp giảm lo lắng mà còn góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và an toàn thủ thuật.

Tiền mê bao lâu tỉnh phụ thuộc vào loại thuốc sử dụng, liều lượng và thể trạng người bệnh. Hầu hết bệnh nhân tỉnh lại sau 20–60 phút, nhưng cảm giác buồn ngủ, mơ màng có thể kéo dài thêm vài giờ. Trường hợp tiền mê đường uống, thời gian tỉnh có thể lâu hơn, từ 1–3 giờ. Với người lớn tuổi hoặc có bệnh lý gan thận, thời gian hồi tỉnh có thể kéo dài. Nếu quá 2 giờ vẫn chưa tỉnh hoặc có dấu hiệu bất thường, cần được bác sĩ đánh giá kịp thời. Việc hiểu rõ thời gian tỉnh sau tiền mê giúp người bệnh chuẩn bị tâm lý trước can thiệp y khoa.