Trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 có đáng lo ngại không?

Cũng giống như bất kỳ loại dược phẩm nào khác, vắc xin 6 trong 1 khi được đưa vào cơ thể cũng tồn tại nguy cơ gây ra một số tác dụng phụ nhất định. Tuy nhiên, những phản ứng sau tiêm này thường biểu hiện rất nhẹ và diễn ra trong thời gian ngắn. Tình trạng ho ở trẻ cũng được ghi nhận ở một số trường hợp. Vậy trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 có đáng lo ngại không? Cần làm gì để giảm nguy cơ ho sau tiêm ở trẻ? Tìm hiểu cụ thể trong bài viết sau đây!

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Bùi Công Sự – Quản lý Y khoa vùng 3 miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC.

Nguyên nhân trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1

Cần nhấn mạnh, các loại vắc xin 6 trong 1 hiện nay đều đảm bảo an toàn khi tiêm phòng cho trẻ nhỏ.  Trước khi được chính thức cấp phép sử dụng và triển khai tiêm chủng rộng rãi, vắc xin 6 trong 1 đều phải trải qua quy trình thử nghiệm và đánh giá lâm sàng nghiêm ngặt trong thời gian dài. Vắc xin 6 trong 1 là vắc xin bất hoạt (không chứa bất kỳ sinh vật sống nào), có hiệu quả phòng bệnh cao và không tồn tại nguy cơ trẻ bị mắc bệnh từ mũi tiêm vắc xin.

Tuy nhiên, phản ứng phụ sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1 có thể xảy ra như đau đỏ và sưng tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, cáu kỉnh, nôn mửa, mất cảm giác thèm ăn và xuất hiện tình trạng hiếm gặp là ho. Vậy trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 có nguy hiểm không? Do nguyên nhân nào? Tìm hiểu ngay sau đây!

1. Phản ứng sau tiêm

Các phản ứng sau tiêm chủng, bao gồm sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1, là hiện tượng phổ biến do cơ thể trẻ phản ứng với các thành phần của vắc xin. Những phản ứng này có thể bao gồm sốt nhẹ, sưng đỏ tại chỗ tiêm, mệt mỏi và đôi khi, các triệu chứng hô hấp như ho. Ho trong trường hợp này thường là biểu hiện của phản ứng viêm nhẹ do hệ miễn dịch kích hoạt.

Cụ thể, khi cơ thể tiếp nhận vắc xin, hệ miễn dịch của trẻ sẽ nhận diện các thành phần trong vắc xin (các kháng nguyên mô phỏng vi khuẩn hoặc virus) và “học cách” tiêu diệt mầm bệnh đó nếu gặp phải trong tương lai. Trong quá trình này, một số phản ứng viêm toàn thân có thể xảy ra, dẫn đến tình trạng kích thích nhẹ ở niêm mạc hoặc đường thở, gây ho. Ho do phản ứng sau tiêm thường nhẹ, tự giới hạn và không kéo dài quá vài ngày.

Tuy nhiên, điều này cũng khiến nhiều phụ huynh nhầm lẫn ho là phản ứng nguy hiểm sau tiêm. Thực tế, nếu trẻ không có các triệu chứng khác như khó thở, phát ban nghiêm trọng hoặc tím tái, thì tình trạng ho này hầu hết không đáng lo ngại.

2. Dị ứng với thành phần của vắc xin

Trẻ có thể xuất hiện các phản ứng phụ sau khi tiêm các loại vắc xin 6 trong 1 do dị ứng với một số thành phần có trong vắc xin bao gồm muối nhôm, kháng sinh, thiomersal, formaldehyde, chất ổn định thiomersal… Nếu trẻ có cơ địa nhạy cảm hoặc dị ứng với một trong các thành phần này, hệ miễn dịch của cơ thể có thể phản ứng mạnh mẽ, gây ra các triệu chứng dị ứng như sưng, nổi mề đay, khó thở hoặc các vấn đề ở đường hô hấp như ho do kích thích hoặc phù nề niêm mạc đường thở.

Tuy nhiên trường hợp này rất hiếm khi xảy ra, vì trẻ sẽ được khám sàng lọc và khai thác tiền sử bệnh lý, dị ứng trước khi thực hiện tiêm bất kỳ mũi vắc xin nào, để hạn chế tối đa nguy cơ gây tác dụng xấu đến trẻ. Để ngăn ngừa rủi ro, cha mẹ cần cung cấp đầy đủ thông tin về tiền sử dị ứng của trẻ với bác sĩ hoặc nhân viên y tế trước khi tiêm. Đồng thời, trẻ nên được theo dõi sát sao ít nhất 30 phút sau tiêm để kịp thời xử lý bất kỳ phản ứng bất thường nào.

3. Trùng hợp với bệnh lý đường hô hấp

Không có nhiều khả năng xuất hiện triệu chứng ho do tác dụng phụ của vắc xin. Trong một số trường hợp trẻ ho sau khi tiêm chủng vắc xin, nguyên nhân có thể đến từ việc trùng hợp nhiễm trùng các virus, vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp như cúm, cảm lạnh…

Thời tiết thay đổi, sự lây nhiễm từ môi trường xung quanh, hoặc tiếp xúc gần với người mang mầm bệnh có thể gây ra các triệu chứng như ho, sổ mũi, và sốt. Vì triệu chứng xuất hiện ngay sau tiêm, điều này khiến cha mẹ dễ nhầm rằng ho là phản ứng phụ của vắc xin, trong khi thực tế đây chỉ là sự trùng hợp về mặt thời gian.

Đây là trùng hợp xuất phát từ nguyên nhân ngẫu nhiên và không liên quan đến hiệu quả của vắc xin hay những sai sót trong quá trình tiêm chủng.

Việc phân biệt giữa ho do vắc xin và ho do bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp đòi hỏi quan sát kỹ các triệu chứng khác đi kèm như:

• Nôn trớ, ho đờm, hoặc ho sặc sụa (thường gặp ở viêm phổi, viêm phế quản).
• Sổ mũi, nghẹt mũi (thường gặp ở cảm lạnh).
• Khó thở hoặc co rút lồng ngực (dấu hiệu cần được khám ngay).

Nếu nghi ngờ ho do bệnh lý nhiễm trùng, trẻ cần được đưa đi thăm khám để tầm soát và điều trị sớm.

Nhận biết trẻ tiêm 6in1 về bị ho là bình thường hay bất thường

Theo ghi nhận từ dữ liệu lâm sàng đối với vắc xin 6 trong 1 trên 16.000 trẻ nhỏ, phản ứng phụ không mong muốn sau khi chủng ngừa được phân loại theo tỷ lệ như sau:

• Rất phổ biến: ≥1/10
• Phổ biến: ≥ 1/100 đến <1/10
• Không phổ biến: ≥ 1/1000 đến < 1/100
• Hiếm: ≥ 1/10000 đến < 1/1000
• Rất hiếm: <1/10000 (1)

Trong đó, trường hợp ho được ghi nhận nằm trong mức không phổ biến, tức nằm trong tỷ lệ 1/1000 đến 1/100 trong số trẻ được tiêm chủng, thuốc nhóm rối loạn đường hô hấp. Thực tế, phản ứng phụ bất thường phổ biến sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1 bao gồm: đau, đỏ, sưng tại chỗ tiêm, ngứa… nhưng biểu hiện rất nhẹ và hồi phục nhanh trong ít ngày.

Đối với biểu hiện ho sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1, các phụ huynh cần nhận biết rõ ràng 2 tình trạng ho sau để có hướng xử trí phù hợp:

1. Ho bình thường

Trẻ sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1 và xuất hiện triệu chứng ho nhẹ, ho khan không có đờm, tần suất diễn ra ít, không có dấu hiệu lõm ngực khi ho, nhịp thở vẫn bình thường, thì ba mẹ không cần quá lo lắng. Ba mẹ chỉ cần duy trì cho bé bú sữa đều đặn theo cữ như bình thường, đồng thời theo dõi chặt chẽ triệu chứng để có hướng xử trí kịp thời nếu trẻ có biểu hiện bất thường.

2. Các dấu hiệu đi kèm với ho cần chú ý

Trong trường hợp trẻ bị ho dữ dội và dai dẳng, ho lõm lồng ngực, co thắt đường thở, ho có tiết đờm, phù nề họng, ho kèm theo nôn ói, hay bị sặc khi bú sữa, đồng thời thần sắc của bé trở nên lừ đừ, vật vờ, mệt mỏi, có triệu chứng khó thở, bú ít hơn, sốt cao không đáp ứng thuốc hạ sốt… thì cần đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám và can thiệp kịp thời.

Hướng dẫn cách xử lý khi trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1

1. Trường hợp trẻ ho nhẹ

Ở phần lớn các trường hợp, ho nhẹ sau tiêm vắc xin 6 trong 1 không phải là dấu hiệu nghiêm trọng. Ho nhẹ thường do phản ứng miễn dịch kích hoạt sau tiêm hoặc đôi khi chỉ là sự trùng hợp với các yếu tố môi trường hoặc sự thay đổi trong cơ thể trẻ. Để chăm sóc trẻ nhỏ bị ho nhẹ sau khi tiêm phòng vắc xin 6 trong 1, phụ huynh có thể áp dụng các phương pháp hỗ trợ sau đây:

• Theo dõi trẻ chặt chẽ sau khi tiêm: Ba mẹ cần quan sát và theo dõi sát sao tình trạng của trẻ sau khi tiêm dù ở 30 phút tại cơ sở tiêm chủng hay theo dõi tại nhà. Ho nhẹ thường tự giảm trong 1 – 2 ngày mà không cần can thiệp đặc biệt. Trong trường hợp trẻ xuất hiện ho kéo dai dẳng kèm khó thở, tím tái, quấy khóc… cần thông báo ngay cho nhân viên y tế để được hướng dẫn can thiệp đúng cách và kịp thời.
• Vệ sinh mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý: Hỗ trợ làm sạch chất nhầy dư thừa, giảm tắc nghẽn và cải thiện hệ hô hấp hiệu quả (2). Ba mẹ có thể nhỏ nước muối sinh lý vào mũi cho trẻ 2 – 3 lần/ mỗi ngày, mỗi lần nhỏ 1 giọt ở từng bên mũi. Đối với trẻ sơ sinh, sau khi nhỏ nước muối xong, ba mẹ có thể sử dụng tăm bông để hỗ trợ lấy dịch nhầy ra khỏi mũi.
• Cho trẻ bú sữa mẹ: Trẻ ở giai đoạn dưới 6 tháng tuổi, sữa mẹ được coi là “phương thuốc trị bách bệnh” cho trẻ. Đây không chỉ là nguồn dinh dưỡng đầy đủ cho trẻ mà còn chứa nhiều kháng thể tăng cường đề kháng, miễn dịch, hỗ trợ thuyên giảm triệu chứng ho cho trẻ một cách hiệu quả.
• Thoa dầu tràm: Việc thoa dầu tràm vào các vùng như ngực, lòng bàn tay, lòng bàn chân có công dụng giữ ấm cơ thể cho bé, hỗ trợ giảm ho hiệu quả. Cần lưu ý, bố mẹ không nên xoa trực tiếp dầu tràm vào da trẻ mà hãy xoa nhẹ trên tay mình rồi xoa lên da trẻ.
• Cho trẻ mặc đồ rộng rãi, thoáng mát: Không nên cho trẻ mặc đồ quá bó sát hoặc quá nóng vì quần áo có thể tác động lên vị trí tiêm khiến trẻ khó chịu.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ: Bổ sung đủ nước, sữa hoặc cháo loãng, giúp trẻ dễ tiêu hóa và cung cấp năng lượng để cơ thể phục hồi tốt hơn sau tiêm.
• Làm dịu họng: Nếu có máy tạo độ ẩm, đặt máy trong phòng ngủ để giúp không khí ẩm hơn, giảm cơn ho do đường thở bị khô hoặc kích ứng.
• Giữ vệ sinh môi trường sống: Môi trường sống của trẻ cần được giữ sạch sẽ và thoáng mát để hạn chế các yếu tố kích thích đường hô hấp gây ho cho trẻ như khói thuốc lá, bụi bẩn, vi khuẩn.
• Không tự ý cho trẻ sử dụng thuốc ức chế ho hoặc kháng sinh khi chưa được bác sĩ chỉ định, vì điều này có thể che lấp dấu hiệu bệnh tiềm ẩn hoặc gây tác dụng phụ không đáng có.
• Không cố ép trẻ uống các loại thuốc hay nước theo mẹo dân gian thiếu cơ sở khoa học…

2. Trường hợp ho nghiêm trọng

Đối với trường hợp trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 nghiêm trọng kèm theo chứng khó thở, thở gấp, phụ huynh cần khẩn trương đưa trẻ thăm khám bác sĩ ngay lập tức để được hỗ trợ và can thiệp kịp thời. Trình bày chi tiết về loại vắc xin đã tiêm, thời gian tiêm, phản ứng sau tiêm và bất kỳ tiền sử dị ứng hoặc bệnh lý nào của trẻ cho bác sĩ để tăng cường hiệu quả chẩn đoán.

Ho nghiêm trọng có thể là biểu hiện của các biến chứng nguy hiểm như phản ứng dị ứng nghiêm trọng, sốc phản vệ hoặc viêm nhiễm cần điều trị y tế ngay, ba mẹ không nên tùy tiện sử dụng thuốc trị ho cho trẻ mà không có sự chỉ định của bác sĩ, nhất là khi trẻ còn quá nhỏ.

Đối với trẻ dưới 2 tuổi, việc tăng sức đề kháng cho trẻ bằng cách bú sữa mẹ hoặc sữa công thức là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, việc bổ sung thêm vitamin C, chất điện giải và giữ ấm cho trẻ để hỗ trợ làm giảm cơn ho cũng là các yếu tố đặt lên hàng đầu.

Cần làm gì để giảm nguy cơ ho cho trẻ sau tiêm vắc xin 6in1?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, vắc xin chứa các tác nhân gây hại đã bị làm yếu đi hoặc một phần nhỏ của chúng không còn khả năng gây bệnh (gọi là kháng nguyên) nhằm thúc đẩy hệ thống miễn dịch phản ứng. Do đó, khi đưa vắc xin vào cơ thể, việc xuất hiện các phản ứng ra bên ngoài là rất bình thường, đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bắt đầu xây dựng khả năng miễn dịch chống lại bệnh tật.

Đối với trẻ sau khi tiêm vắc xin 6 trong 1, đặc biệt là mũi tiêm đầu tiên có thể gặp phải các tác dụng phụ nhất định như sốt, đau nhức ở vùng tiêm, thậm chí là ho. Vậy nên, để giảm nguy cơ xảy ra các tác dụng phụ cho trẻ, ba mẹ nên thực hiện các biện pháp sau đây:

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát của trẻ: Một trong những yếu tố hàng đầu để đảm bảo tiêm phòng an toàn là kiểm tra tình trạng sức khỏe của trẻ trước khi tiêm. Nếu trẻ đang bị cảm lạnh, sốt, ho hoặc bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào ở đường hô hấp, việc tiêm vắc xin có thể làm bộc lộ thêm triệu chứng hoặc làm tăng nguy cơ xuất hiện các phản ứng không mong muốn, bao gồm ho. Nhiều bác sĩ sẽ chỉ định hoãn tiêm nếu trẻ có bệnh lý nền hoặc không đủ sức khỏe tại thời điểm tiêm.
• Tư vấn bác sĩ và cung cấp thông tin đầy đủ: Phụ huynh cần trao đổi với bác sĩ về tiền sử sức khỏe của trẻ, bao gồm bất kỳ dị ứng nào mà trẻ từng gặp, lịch sử tiêm chủng trước đó (nếu trẻ từng tiêm) và tình trạng sức khỏe hiện tại. Bác sĩ có thể quyết định được loại vắc xin phù hợp nhất và hướng dẫn cha mẹ về những điều cần lưu ý để chuẩn bị tốt hơn trước ngày tiêm phòng.
• Chăm sóc sau tiêm để giảm nguy cơ ho: Sau khi trẻ tiêm phòng vắc xin 6 trong 1, việc chăm sóc đúng cách đóng vai trò quan trọng để giảm nhẹ nguy cơ ho và hạn chế các tác động không mong muốn.
• Theo dõi tình trạng trẻ trong 24 – 48 giờ đầu: Phản ứng tại chỗ tiêm hoặc trên toàn cơ thể có thể xuất hiện trong thời gian này. Cha mẹ cần quan sát kỹ để phát hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào, trong đó có ho. Nếu trẻ ho nhẹ, điều này thường không đáng lo ngại; tuy nhiên, cần lưu ý nếu ho kèm theo các dấu hiệu nặng như khó thở, tím tái, hoặc sốt cao kéo dài.
• Vệ sinh đường hô hấp đúng cách: Đảm bảo đường hô hấp của trẻ luôn thông thoáng, sử dụng nước muối sinh lý để nhỏ mũi hoặc làm sạch mũi trẻ mỗi ngày, đặc biệt trong trường hợp thời tiết hanh khô hoặc trẻ có dấu hiệu nghẹt mũi. Trong không gian phòng trẻ, cha mẹ có thể đặt máy tạo độ ẩm không khí để giúp ngăn ngừa tình trạng khô niêm mạc, giảm kích ứng đường hô hấp – một trong những nguyên nhân gây kích thích ho.
• Duy trì đủ nước và đủ cữ sữa cho trẻ: Đây là cách duy trì dinh dưỡng đầy đủ cho trẻ, giúp tăng cường sức đề kháng và củng cố hệ miễn dịch;
• Trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ và sâu giấc: Đây là trạng thái giúp trẻ lấy lại năng lượng một cách hiệu quả. Ngủ đúng giờ và không căng thẳng sẽ hỗ trợ khả năng miễn dịch của trẻ và giúp vắc xin tạo ra kháng thể. Phụ huynh nên cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn ở môi trường yên tĩnh, thoáng mát để giảm căng thẳng lên cơ thể và tránh tiếp xúc với khói bụi, hóa chất hoặc các chất kích thích đường hô hấp.
• Đảm bảo dinh dưỡng phù hợp: Dinh dưỡng tốt là một yếu tố quan trọng giúp tăng cường sức đề kháng và hạn chế các triệu chứng không mong muốn sau tiêm phòng. Trẻ cần được cung cấp đủ các dưỡng chất thiết yếu như:
  • Đạm và năng lượng: từ sữa mẹ hoặc sữa công thức, thịt, cá, trứng, sữa chua.
  • Vitamin và khoáng chất: đặc biệt là vitamin C giúp hỗ trợ miễn dịch, có nhiều trong các loại trái cây như cam, dâu tây, ổi, kiwi…
  • Nước: Bổ sung đủ nước để giữ niêm mạc đường thở của trẻ luôn ẩm và hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân kích thích.
• Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 là do đường hô hấp bị kích thích bởi bụi, khói thuốc lá, hóa chất hoặc thay đổi đột ngột của nhiệt độ. Hạn chế để trẻ tiếp xúc với những môi trường ô nhiễm là cách hiệu quả để giảm nguy cơ ho.
• Hạn chế nguy cơ lây nhiễm bệnh đường hô hấp: Thời điểm tiêm phòng thường trùng với giai đoạn trẻ dễ mắc bệnh đường hô hấp do hệ miễn dịch còn non yếu. Do đó, để giảm nguy cơ ho, cha mẹ cần rửa tay sạch trước khi tiếp xúc với trẻ; tránh để trẻ ở những nơi đông người hoặc nơi có nguy cơ lây nhiễm cao, như bệnh viện hoặc phòng kín và đảm bảo người lớn hoặc trẻ khác trong gia đình không có triệu chứng bệnh lây nhiễm khi tiếp xúc với trẻ.
• Theo dõi và xử lý dấu hiệu ho kịp thời: Nếu trẻ ho nhẹ – giống như một phản ứng miễn dịch thường gặp, không cần quá lo lắng. Phụ huynh cần theo dõi sát sao nhưng không cần tự ý sử dụng các biện pháp điều trị khi trẻ vẫn ăn uống tốt, không sốt cao kéo dài và các cơn ho giảm dần sau 1 – 2 ngày. Nếu trẻ có biểu hiện ho nghiêm trọng hoặc đi kèm với các triệu chứng như sốt cao trên 38,5 độ C không thuyên giảm sau 48 giờ, khó thở, thở khò khè hoặc tím tái, bỏ bú, bỏ ăn, quấy khóc liên tục hoặc có dấu hiệu mất nước, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được bác sĩ kiểm tra và xử lý kịp thời.

⇒ Tham khảo thêm: Tiêm 6 trong 1 về có được tắm không? Cần lưu ý gì khi tắm gội?

Như chuyên gia đã chia sẻ, trẻ bị ho sau khi tiêm phòng 6 trong 1 là một trong những tác dụng phụ ít phổ biến, có thể đến từ nguyên nhân khác với vắc xin như trẻ trùng hợp bị nhiễm trùng đường hô hấp với virus, vi khuẩn,… Nếu trẻ bị ho hoặc xuất hiện các phản ứng phụ khác sau khi tiêm vắc xin, ba mẹ cần theo dõi và quan sát chặt chẽ. Trong trường hợp trẻ xuất hiện biểu hiện bất thường như khó thở, thở gấp, tím tái, bỏ bú, vật vờ, lừ đừ… cần đưa trẻ ngay đến cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp, điều trị kịp thời.