Vắc xin phòng HPV khuyến cáo tiêm cho nam và nữ 9 đến 45 tuổi, phòng các bệnh lý và ung thư nguy hiểm do HPV gây ra. Để đảm bảo hiệu quả, an toàn khi tiêm phòng HPV cho bản thân và gia đình, nên tìm hiểu kỹ những vấn đề như tiêm HPV kiêng gì trước và sau tiêm hay những điều nên làm trước và sau khi tiêm phòng HPV.
BS Phạm Đình Đông – Quản lý Y khoa vùng 7 miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
Để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa khi tiêm vắc xin phòng HPV, một số điểm cần lưu ý và kiêng cữ trước khi tiêm vắc xin như sau.
Theo Sở Y tế tiểu bang Washington (Hoa Kỳ), người từng quan hệ tình dục không thể nhiễm tất cả các chủng HPV có thể phòng ngừa trong vắc xin. Do đó, bất kỳ đối tượng nào trong độ tuổi khuyến nghị tiêm vắc xin, dù quan hệ tình dục hay chưa vẫn cần tiêm phòng để tạo kháng thể bảo vệ trước sự tấn công của HPV.
Mặc dù vắc xin phòng HPV có hiệu quả bảo vệ cao trong việc phòng ngừa nhiễm trùng HPV và không chống chỉ định với những người đã từng quan hệ tình dục. Tuy nhiên, việc quan hệ không an toàn trước khi tiêm vắc xin có thể ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch và hiệu quả tiêm phòng. Cụ thể, quan hệ tình dục không an toàn (không sử dụng bao cao su) làm tăng nguy có nhiễm các chủng HPV không có trong vắc xin, cũng như các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như lậu, giang mai, HIV…
Việc nhiễm các chủng HPV mới và các bệnh lây truyền qua đường tình dục có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và ảnh hưởng khả năng đáp ứng của cơ thể với vắc xin. Nên kiêng quan hệ tình dục hoặc sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục ít nhất 1 tuần trước khi tiêm phòng HPV. Điều này sẽ giúp giảm nguy cơ phơi nhiễm với các tác nhân gây bệnh, đồng thời đảm bảo vệ miễn dịch ở trạng thái tốt nhất để đáp ứng với vắc xin.
Tuy nhiên, cần lưu ý người đã quan hệ tình dục vẫn có thể tiêm vắc xin HPV bình thường, không có bất cứ chống chỉ định nào liên quan đến việc quan hệ tình dục không an toàn trước khi tiêm vắc xin.
Một nghiên cứu tại Hoa Kỳ vào tháng 5/2021, thông qua việc phân tích dữ liệu từ hơn 3 triệu người có hồ sơ bảo hiểm y tế cho thấy, có khoảng 3% người Mỹ trưởng thành dưới 65 tuổi dùng thuốc ức chế miễn dịch, khiến hệ thống miễn dịch suy yếu. Nghiên cứu được công bố trên JAMA Network Open, gồm những bệnh nhân sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch như thuốc hóa trị và corticosteroid như prednisone, dexamethasone. Theo kết quả cho thấy, những loại thuốc này có thể làm giảm hiệu quả của vắc xin.
Thuốc ức chế miễn dịch là những loại thuốc có tác dụng ức chế hay ngăn cản hoạt động của hệ miễn dịch trong cơ thể, nhằm giảm phản ứng đào thải của cơ thể với việc cấy ghép cơ quan, chặn sự tấn công của chính hệ miễn dịch lên các mô tế bào trong các bệnh tự miễn hay nhằm điều trị một số bệnh viêm nhưng không tự miễn khác.
Không may, thuốc ức chế miễn dịch cũng làm giảm khả năng đáp ứng của hệ miễn dịch với những tác nhân lạ xâm nhập cơ thể, như vi khuẩn, virus hay các kháng nguyên có trong vắc xin. Do đó, trước khi tiêm HPV, nếu sử dụng thuốc ức chế miễn dịch bạn nên thảo luận với bác sĩ để được hướng dẫn xem có nên tạm ngưng thuốc trước khi tiêm hay không.
Tiêm hpv kiêng gì? Theo thông tin kê toa từ nhà sản xuất, vắc xin phòng HPV không khuyến cáo tiêm cho phụ nữ mang thai. Do đó, phụ nữ nên tránh mang thai trước khi tiêm phòng HPV. Thời điểm mang thai lý tưởng nhất là sau khi hoàn thành tất cả các mũi vắc xin HPV 1 tháng.
Vậy, nếu trường hợp phụ nữ đã tiêm vắc xin HPV rồi mới phát hiện bản thân mang thai thì có sao không? Thực tế, chưa có nghiên cứu nào cho thấy vắc xin phòng HPV ảnh hưởng hay gây hại cho thai nhi. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ và các nhà sản xuất vắc xin đã nghiên cứu và theo dõi tính an toàn của vắc xin ở những phụ nữ đã tiêm vắc xin khi đang có thai. Kết quả cho thấy không phát hiện ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe mẹ và thai nhi.
Thậm chí, những nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy vắc xin không gây hại đến tình trạng mang thai hay sự phát triển của phôi/ thai, quá trình sinh đẻ hoặc phát triển của động vật con sau sinh. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu đầy đủ và có đối chứng ở nhóm đối tượng ở phụ nữ mang thai. Và những nghiên cứu về sinh sản trên động vật cũng không phải lúc nào cũng tiên đoán được khả năng đáp ứng vắc xin ở người. Nên vẫn cần tránh mang thai trước và trong khi tiêm phòng HPV.
Rượu, bia hay các đồ uống có cồn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch, bằng cách làm tổn thương và ức chế hoạt động của tế bào bạch cầu. Trước khi tiêm vắc xin, việc uống rượu bia cũng có thể làm ảnh hưởng đến hiệu quả tiêm phòng.
Ngoài ra, một số ảnh hưởng của rượu, bia lên người sử dụng như chóng mặt, buồn nôn có thể bị nhầm lẫn với tác dụng phụ sau tiêm vắc xin. Điều này gây khó khăn cho việc theo dõi sức khỏe người tiêm phòng.
Không chỉ tiêm vắc xin phòng HPV mới cần kiêng rượu bia, mà khi tiêm tất cả các loại vắc xin khác hay bình thường cũng cần kiêng các thức uống này để hệ miễn dịch luôn trong trạng thái tốt nhất, chống lại sự tấn công của mầm bệnh.
Khi tiêm phòng HPV và các loại vắc xin khác, người đi tiêm nên tránh để bụng đói vì có thể khiến lượng đường trong máu giảm, khiến cơ thể mệt mỏi và giảm khả năng chịu đau khi tiêm vắc xin. Nếu đường trong máu thấp, người đi tiêm có thể ngất xỉu, chóng mặt, choáng váng ảnh hưởng đến quá trình tiêm phòng cũng như việc theo dõi các phản ứng sau tiêm.
Lưu ý rằng trước khi tiêm vắc xin cũng không nên ăn quá no, chỉ nên ăn vừa bụng. Ngoài ra, để buổi tiêm chủng diễn ra thuận lợi hơn, bạn nên ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng trước và sau khi tiêm…
Triệu chứng khi bị dị ứng thức ăn và các phản ứng sau tiêm có một số điểm tương đồng với nhau, như phát ban, ngứa, khó thở… Việc kiêng các thức ăn dễ gây dị ứng trước tiêm, nhằm đảm bảo nguy cơ dị ứng không xảy ra sau tiêm phòng, khiến việc xác định nguyên nhân gây triệu chứng trở nên khó khăn. Từ đó, dẫn đến chậm trễ trong việc xử trí.
Một số loại thức ăn dễ gây dị ứng cần kiêng có thể kể đến như: sữa bò, trứng, đậu phộng, các loại hạt, hải sản, các loại đậu… Tùy vào tình trạng dị ứng của mỗi cá nhân mà nên tránh những loại thực phẩm nhất định. Tốt nhất, nên kiêng hoàn toàn các thức ăn dễ gây dị ứng trong vòng 24 – 48 giờ trước khi tiêm phòng HPV. Nếu có tiền sử dị ứng nghiêm trọng hoặc lo lắng về nguy cơ dị ứng, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ khám sàng lọc để được tư vấn cụ thể hơn.
Để đảm bảo hiệu quả tối đa của vắc xin cũng như hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn, việc kiêng cữ và chăm sóc cơ thể sau tiêm là yếu tố cần được lưu ý và thực hiện đúng cách:
Mặc dù không có khuyến cáo về việc quan hệ tình dục sau tiêm phòng HPV. Tuy nhiên, đối tượng đã tiêm phòng nên cân nhắc về việc kiêng quan hệ và sử dụng các biện pháp an toàn nếu phát sinh quan hệ. Đặc biệt là nên kiêng quan hệ không an toàn khi vừa tiêm xong vắc xin. Bất kỳ loại vắc xin nào kể cả vắc xin phòng HPV đều cần thời gian kích thích hệ miễn dịch sản sinh đầy đủ lượng kháng thể cần thiết chống lại mầm bệnh.
Việc kiêng quan hệ, quan hệ không an toàn giúp giảm nguy cơ lây nhiễm virus từ bạn tình khi vắc xin chưa tạo ra lượng kháng thể cần thiết chống lại virus. Ngoài ra, quan hệ không an toàn cũng tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh tình dục khác như giang mai, HIV, lậu do đó quan hệ an toàn vẫn là phương pháp tối ưu bảo vệ sức khỏe cho người dân.
Theo các chuyên gia, tập thể dục sau tiêm vắc xin có khả năng kích thích hệ miễn dịch tạo ra nhiều kháng thể, cải thiện khả năng miễn dịch, tăng lưu lượng máu và giúp vận chuyển vắc xin từ vị trí tiêm đến nhiều bộ phận và cơ quan trong cơ thể.
Tuy nhiên việc vận động sau tiêm vắc xin cần được điều chỉnh cường độ sao cho phù hợp với thể trạng của mỗi người. Tốt nhất là nên hạn chế các bài tập cường độ cao sau khi tiêm vắc xin. Thay vào đó, người đi tiêm nên tăng cường các bài tập nhẹ hoặc trung bình có thể luyện sức bền như đi bộ, yoga, đạp xe… Đối với những người thấy mệt mỏi sau tiêm vắc xin cần tránh luyện tập và nên nghỉ ngơi phù hợp.
Tùy vào độ tuổi và loại vắc xin HPV sẽ có lịch tiêm khác nhau. Ví dụ, vắc xin Gardasil 9, người từ 9 đến dưới 15 tuổi chỉ cần tiêm 2 mũi. Người tròn 15 tuổi đến 45 tuổi cần tiêm 3 mũi. Vắc xin có hiệu quả bảo vệ hơn 90% trước 9 chủng HPV có trong vắc xin nếu được tiêm đủ mũi và đúng phác đồ.
Ngược lại, nếu bỏ dở phác đồ tiêm, tiêm không đủ mũi, vắc xin sẽ không thể phát huy trọn vẹn hiệu quả bảo vệ. Người tiêm phòng vẫn có khả năng mắc các tuýp HPV có trong vắc xin. Nếu vì lý do đặc biệt bạn không thể tiêm đúng lịch, hãy trao đổi ngay với bác sĩ để được hướng dẫn sắp xếp lịch tiêm phù hợp.
Bên cạnh việc tiêm phòng HPV, cần tiêm thêm các loại vắc xin trong độ tuổi khác, như vắc xin phòng viêm gan B, vắc xin phòng bệnh do phế cầu, não mô cầu, vắc xin phòng sốt xuất huyết… Tùy vào từng độ tuổi và lịch sử tiêm ngừa của từng đối tượng sẽ có những loại vắc xin được khuyến cáo khác nhau.
Sau tiêm vắc xin, người tiêm phòng có thể gặp một số phản ứng thông thường như sưng, đỏ đau tại vết tiêm. Lúc này, nhiều người có xu hướng sử dụng các bài thuốc dân gian để giảm sưng đau như bôi dầu gió, đắp khoai tây, nặn chanh… Hành động này có thể khiến vết tiêm nhiễm trùng gây bất lợi cho sức khỏe người được tiêm. Thay vào đó, nên dùng khăn sạch để chườm lạnh và tránh chạm vào vết tiêm khi tắm hay thay quần áo.
Rượu, bia và các chất kích thích có thể làm suy yếu chức năng của hệ miễn dịch trong thời gian ngắn. Sau khi tiêm vắc xin HPV, cơ thể cần thời gian để tạo ra kháng thể chống lại virus. Việc sử dụng các loại chất kích thích có thể làm giảm hiệu quả của vắc xin hoặc kéo dài tình trạng mệt mỏi, chóng mặt sau tiêm. Để đảm bảo vắc xin hoạt động tối ưu, bạn nên kiêng rượu, bia ít nhất 1 – 2 ngày sau tiêm và tốt hơn là hạn chế dùng tới khi kết thúc đủ liệu trình các mũi tiêm.
Vắc xin HPV không ngay lập tức cung cấp khả năng bảo vệ hoàn chỉnh mà cần thời gian để hệ miễn dịch phát triển đáp ứng. Do đó, bạn cần cẩn thận hơn trong việc tránh mắc các bệnh nhiễm trùng do virus khác như cảm cúm, cảm lạnh, qua việc hạn chế tiếp xúc với người bệnh, giữ vệ sinh tay thường xuyên và đeo khẩu trang. Hệ miễn dịch giảm sút khi đang chiến đấu với một bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến quá trình hình thành kháng thể sau tiêm.
Đau hoặc sưng nhẹ tại khu vực tiêm là một tác dụng phụ bình thường sau khi tiêm HPV. Tuy nhiên, bạn không nên gãi, chạm hoặc làm tổn thương vùng này, vì hành động như vậy có thể gây nhiễm trùng vết tiêm hoặc làm vết bầm tím trở nên nghiêm trọng. Nếu thấy đau hoặc khó chịu, bạn có thể áp một túi đá sạch lên vùng tiêm để giảm sưng đau, nhưng tuyệt đối không tự ý bôi các loại thuốc hoặc chất lạ lên vết tiêm mà chưa có chỉ định của bác sĩ.
Một số người sau tiêm có thể bị mỏi cơ, sốt nhẹ hoặc đau đầu. Trong những trường hợp này, có nhiều người tự ý sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm như ibuprofen hay aspirin. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện nay cho thấy thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) (1) có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc xin vì chúng làm giảm phản ứng miễn dịch của cơ thể. Nếu cần dùng thuốc giảm đau, nên tham khảo ý kiến bác sĩ và tránh tự ý sử dụng.
Sau tiêm, việc cung cấp đầy đủ dinh dưỡng là rất quan trọng để hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả. Các thực phẩm không lành mạnh, như đồ ăn nhanh, đồ ăn chiên xào, hoặc thực phẩm chứa nhiều đường và chất bảo quản, có thể khiến cơ thể mệt mỏi và thiếu các dinh dưỡng thiết yếu. Thay vào đó, nên tăng cường ăn rau xanh, trái cây giàu vitamin C như cam, kiwi, dâu tây, cùng các nguồn protein lành mạnh như cá, trứng và thịt nạc để hỗ trợ quá trình phát triển kháng thể.
Bên cạnh những điều cần kiêng cử, có những điều bạn cần làm trước và sau khi tiêm HPV như sau.
Trước khi tiêm phòng bất kỳ loại vắc xin nào, bạn nên tìm hiểu kỹ các thông tin về vắc xin để có một kế hoạch tiêm chủng thật tốt.
Hiện nay, tại Việt Nam lưu hành chủ yếu các loại vắc xin phòng HPV bao gồm: Gardasil (Mỹ) phòng 4 chủng HPV 6, 11, 16 và 18; Gardasil 9 (Mỹ) phòng 9 chủng HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 gây ung thư và các tổn thương tiền ung thư hoặc loạn sản cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, hậu môn; ung thư hầu họng và các bệnh ung thư vùng đầu, cổ và mụn cóc sinh dục cho nam, nữ.
Trong đó, vắc xin Gardasil (Mỹ) được chỉ định cho trẻ em gái và phụ nữ từ 9 – 26 tuổi.
Lịch tiêm của vắc xin Gardasil gồm 3 mũi như sau:
Vắc xin Gardasil 9 (Mỹ) được chỉ định cho cả nam và nữ từ 9 đến 45 tuổi với lịch tiêm như sau.
Người từ tròn 9 tuổi đến dưới 15 tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên:
Nếu mũi 2 tiêm cách mũi 1 < 5 tháng, cần tiêm mũi 3 cách mũi 2 ít nhất 3 tháng.
Người từ tròn 15 tuổi đến 45 tuổi tại thời điểm tiêm lần đầu tiên:
Vắc xin phòng HPV có hiệu quả bảo vệ hơn 90%. Các nghiên cứu cho thấy, vắc xin phòng HPV có hiệu quả bảo vệ tốt nhất trước khi tiếp xúc với virus, thường là trước lần quan hệ tình dục đầu tiên. Do dó, vắc xin được khuyến cáo tiêm chủng càng sớm càng tốt cho trẻ em từ 9 – 14 tuổi. Trẻ em ở độ tuổi này chỉ cần tiêm 2 mũi giúp sinh hiệu quả miễn dịch cao và tiết kiệm chi phí so với độ tuổi lớn hơn.
Với người từ 15 – 45 tuổi, vắc xin có hiệu quả phòng nguy cơ lây các chủng HPV chưa nhiễm, phòng các chủng HPV nguy cơ cao cũng như chặn nguy cơ tái nhiễm virus. Những người có nhiều bạn tình, bạn tình mới tiết kiệm được chi phí liên quan đến điều trị bệnh do HPV.
Với đối tượng nam giới, hiện chưa có phương pháp sàng lọc ung thư nên tiêm chủng vắc xin là biện pháp phòng bệnh hiệu quả, giảm lây nhiễm cho bạn tình. Vắc xin được chỉ định tiêm phòng cho người bất kể quan hệ tình dục, sinh con và từng nhiễm HPV hay chưa. Không chỉ định cho phụ nữ đang mang thai.
Trước khi tiêm vắc xin, bước khám sàng lọc và trao đổi với bác sĩ vô cùng quan trọng, giúp bác sĩ hiểu rõ tình trạng sức khỏe của bệnh nhân từ đó đưa ra chỉ định phù hợp nhất. Nội dung người tiêm phòng cần thảo luận với bác sĩ bao gồm các thông tin sau:
Để quá trình tiêm chủng diễn ra an toàn, hiệu quả, trước khi tiêm phòng nên chuẩn bị tâm lý thật tốt. Lo lắng quá mức khi tiêm có thể dẫn đến tình trạng chóng mặt, vã mồ hôi, choáng váng, thở nhanh, co giật… Để vượt qua rào cản tâm lý trước khi tiêm, người tiêm chủng nên tìm hiểu kỹ càng về vắc xin cũng như quy trình tiêm chủng để phối hợp tốt với nhân viên y tế. Nếu vẫn còn lo lắng, bạn hãy chia sẻ với bác sĩ để có thể được tư vấn kỹ hơn về quy trình tiêm, cũng như các lợi ích đạt được khi tiêm phòng HPV.
Ăn uống trước khi tiêm không làm ảnh hưởng đến hiệu quả vắc xin, tuy nhiên có thể cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể đối tượng tiêm phòng, tránh trường hợp ngất xỉu, chóng mặt, đặc biệt là với những người sợ kim tiêm. Trước tiêm, bạn có thể dùng một bữa ăn nhẹ hoặc bữa chính giàu dinh dưỡng gồm protein, chất béo lành mạnh, nhiều trái cây, rau xanh…
Tránh xa các loại thức ăn chế biến sẵn như thức ăn nhanh, xúc xích, thịt nguội,… có chứa nhiều gia vị như đường, muối vì có thể thúc đẩy phản ứng viêm của cơ thể. Ngoài ra, cần uống đủ nước để hỗ trợ cơ thể chống lại mệt mỏi, đau nhức cơ bắp. Các loại nước nên uống gồm nước lọc, nước trái cây, sinh tố, nước dừa…
Trong quy trình tiêm chủng, sau khi tiêm vắc xin, bạn cần ở lại cơ sở tiêm chủng tối thiểu 30 phút để theo dõi tình trạng sức khỏe. Vì đây là khoảng thời gian có thể xuất hiện các phản ứng sau tiêm đầu tiên. Sau 30 phút, nhân viên y tế sẽ kiểm tra nhiệt độ, vết tiêm và tình trạng sức khỏe, rồi dặn dò những điều cần lưu ý trong quá trình theo dõi sau tiêm tại nhà.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, tiêm HPV kiêng gì trước và sau khi tiêm? Trước khi tiêm phòng, bạn nên tìm hiểu kỹ các thông tin về vắc xin, kiêng quan hệ tình dục không an toàn hay sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch nếu có cần trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn phù hợp, tránh mang thai, kiêng rượu bia và các chất kích thích. Ngoài ra, nên chuẩn bị tâm lý thật tốt, ăn đủ dinh dưỡng và uống đủ nước trước khi tiêm, sau tiêm cần phối hợp với nhân viên y tế để theo dõi các phản ứng sau tiêm tại cơ sở tiêm chủng và tại nhà.
