Độ tuổi tiêm phế cầu cho trẻ khi nào là tốt nhất? Phế cầu khuẩn là tác nhân dẫn đến nhiều bệnh cảnh nghiêm trọng cho trẻ em và người lớn như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết… Phế cầu khuẩn có tính kháng thuốc cao, điều trị kéo dài, tốn kém; do đó, trẻ nhỏ cần tiêm phòng phế cầu sớm để phòng bệnh cho bản thân.
Bài viết được Tư vấn Y khoa bởi BS Nguyễn Như Điền – Quản lý Y khoa vùng 5 – miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
BS Nguyễn Như Điền – Quản lý Y khoa vùng 5 – miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Phế cầu khuẩn là vi khuẩn thường trú ở vùng mũi họng của con người, có khả năng gây nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa… Bất kỳ ai cũng có thể nhiễm phế cầu khuẩn, đặc biệt là các đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người già từ 65 tuổi trở lên, những người có bệnh lý nền tim, phổi, gan, thận, tiểu đường, suy giảm miễn dịch (người bệnh HIV/AIDS, ung thư), người hút thuốc lá, nghiện rượu…. Theo thống kê của WHO, vắc xin phòng phế cầu đã ngăn chặn 6 – 7,5 triệu trường hợp nhiễm phế cầu, cứu sống khoảng 290.000 trẻ dưới 5 tuổi trên toàn cầu.”
Khi nào nên tiêm phế cầu cho trẻ? Thời điểm tiêm phế cầu tốt nhất là khi trẻ tròn 6 tuần tuổi. Không chỉ riêng vắc xin phế cầu, mà tất cả các loại vắc xin cần được tiêm/ uống đúng lịch để đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối đa. Khoảng cách giữa các lần tiêm/ uống vắc xin không được dưới khoảng cách quy định và không được sớm hơn thời điểm tiêm/ uống. Trước khi sử dụng một liều vắc xin, nhân viên y tế cần xác minh rằng tất cả các liều trước đó đã được tiêm sau độ tuổi tối thiểu và phù hợp với khoảng thời gian tối thiểu.
Tiêm vắc xin không đúng lịch hoặc không đủ liều sẽ khiến hiệu quả đáp ứng miễn dịch của cơ thể không đầy đủ hoặc thậm chí không có hiệu quả. Ngoài ra, hiệu quả miễn dịch chống lại bệnh được tạo ra bởi vắc xin sẽ suy giảm dần theo thời gian. Khi đến một thời điểm nào đó, lượng kháng thể này giảm đi khiến cơ thể không đủ sức chống lại với sự tấn công của mầm bệnh. Do đó, nếu vì một lý do bất kỳ, trẻ tiêm trễ lịch hoặc bỏ lỡ lịch tiêm vắc xin sẽ làm giảm cơ hội phòng bệnh cho trẻ mà trẻ càng nhỏ thì bệnh càng nặng.
Các bệnh do phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) gây ra là vấn đề sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Bệnh phế cầu khuẩn có mức độ từ nhẹ đến rất nặng. Khoảng 2.000 trường hợp trẻ em dưới 5 tuổi mắc các bệnh nghiêm trọng do phế cầu (nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm màng não) xảy ra mỗi năm tại Hoa Kỳ. Những căn bệnh này có thể gây tử vong hoặc di chứng tàn tật suốt đời bao gồm điếc, liệt, tổn thương não, cắt cụt chi…. Theo Viện Y khoa Quốc gia Mỹ, 37% người bệnh tử vong nếu không điều trị kịp thời. (1)
Ở nhóm trẻ lớn và thanh thiếu niên từ 2-18 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh phế cầu khuẩn thấp nhất trong mọi nhóm tuổi. Song, hiện có khoảng 6,8 triệu trẻ trong độ tuổi này mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tim mạch, gan, phổi… khiến các em có nguy cơ cao mắc các bệnh do phế cầu và các biến chứng liên quan. (2)
Từ những con số trên, có thể thấy được tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ sớm bằng vắc xin phòng bệnh do phế cầu ngay từ 6 tuần tuổi, để trẻ trưởng thành an toàn và khỏe mạnh, tránh xa các bệnh do phế cầu. Theo thống kê của WHO, năm 2015, vắc xin phòng phế cầu đã ngăn chặn 6 – 7,5 triệu trường hợp nhiễm phế cầu, cứu sống khoảng 290.000 trẻ dưới 5 tuổi trên toàn cầu.
Độ tuổi tiêm phế cầu cho trẻ bắt đầu từ 6 tuần tuổi cho đến người lớn, có thể thấy vắc xin phế cầu khuẩn là loại vắc xin phù hợp cho mọi độ tuổi và đối tượng.
Bất kỳ ai cũng có thể nhiễm phế cầu khuẩn, đặc biệt là các đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người già từ 65 tuổi trở lên, những người có bệnh lý nền như tim mạch, phổi, gan, thận, tiểu đường, suy giảm miễn dịch (người bệnh HIV/AIDS, ung thư), người hút thuốc lá, nghiện rượu.
NGUY CƠ NHIỄM CÁC BỆNH DO PHẾ CẦU Ở NHÓM ĐỐI TƯỢNG NGUY CƠ CAO
|
CÁC BỆNH MÃN TÍNH |
VIÊM PHỔI/ CÁC BỆNH PHẾ CẦU XÂM LẤN | ||
| Các bệnh mãn tính hoặc có các tình trạng khiến hệ miễn dịch suy yếu khiến nguy cơ nhiễm bệnh tăng lên gấp nhiều lần. | |||
| 18-49 tuổi | 50-64 tuổi | 65 tuổi | |
| BỆNH PHỔI MÃN TÍNH | 8,9 lần/ 6,3 lần | 9,8 lần/ 7,7 lần | 7,7 lần/ 6,2 lần |
| BỆNH GAN MÃN TÍNH | 6,4 lần/ 10,2 lần | 5,8 lần/ 6,4 lần | 4,3 lần/ 6,4 lần |
| HIV | 9,8 lần/ 22 lần | 6,5 lần/ 12,3 lần | 4,9 lần/ 3,3 lần |
| TIỂU ĐƯỜNG | 3,1 lần/ 3 lần | 3 lần/ 2,6 lần | 2,8 lần/ 2,5 lần |
| TIM MẠCH | 5,1 lần/ 3,9 lần | 4,2 lần/ 2,9 lần | 3,8 lần/ 3,2 lần |
| NGHIỆN RƯỢU | 3,6 lần/ 7,7 lần | 4,6 lần/ 6,6 lần | 4,5 lần/ 5 lần |
| HÚT THUỐC LÁ | 3 lần/3,6 lần | 4,4 lần/ 4,3 lần | 3,9 lần/ 4,2 lần |
Phế cầu khuẩn thường khu trú trong vùng mũi họng của người. Theo CDC Mỹ, phế cầu trú tại vùng mũi, họng của 5-90% dân số khỏe mạnh do có khả năng bám dính đặc trưng vào các tế bào biểu mô. Vi khuẩn rất dễ lây truyền qua đường hô hấp khi ho, hắt hơi, nói chuyện; đặc biệt lây lan mạnh ở những nơi đông người như nhà trẻ, trường học, công ty,… Trẻ em cũng là nguồn chứa và lây lan vi khuẩn, là nhóm đối tượng cần được ưu tiên chủng ngừa.
Tại Việt Nam, hiện lưu hành 2 loại vắc xin phòng phế cầu khuẩn bao gồm: Vắc xin Synflorix (Bỉ) và vắc xin Prevenar 13 (Bỉ). Cả 2 loại vắc xin đều đã được chứng minh tính hiệu quả và an toàn. Ở trẻ nhỏ, tiêm vắc xin phế cầu rộng rãi giúp giảm số ca bệnh đến 99%, đồng thời mang lại hiệu quả bảo vệ cho các nhóm tuổi khác. Ở người từ 65 tuổi trở lên, vắc xin phế cầu có hiệu quả bảo vệ cao, giảm đến 45% nguy cơ viêm phổi, giảm 75% nguy cơ viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết do các tuýp huyết thanh có trong vắc xin.
Lịch tiêm các loại vắc xin phòng phế cầu theo độ tuổi cụ thể như sau:
Độ tuổi tiêm phế cầu 10 (hay vaccine Synflorix) khi nào? Vắc xin được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và trước sinh nhật 6 tuổi, phòng bệnh do phế cầu như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết.
Trẻ từ 6 tuần đến 6 tháng tuổi có lịch tiêm gồm 4 mũi:
Hoặc:
Vắc xin phòng bệnh do phế cầu dành cho trẻ từ 7-11 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó) có lịch tiêm gồm 3 mũi:
Vắc xin phòng bệnh do phế cầu dành cho trẻ từ 12 tháng đến trước sinh nhật lần thứ 6 (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó) có lịch tiêm gồm 2 mũi:
Độ tuổi tiêm phế cầu 13 được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn.
Từ 6 tuần tuổi đến dưới 7 tháng tuổi: Lịch tiêm gồm 4 mũi:
(Mũi 4 cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ 11-15 tháng tuổi).
Từ 7 tháng đến dưới 12 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó): Lịch tiêm gồm 3 mũi:
(Mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ trên 1 tuổi)
Từ 12 tháng đến dưới 24 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó): Lịch tiêm gồm 2 mũi:
Từ 24 tháng đến người lớn (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó hoặc chưa từng tiêm vắc xin Pneumo 23): Lịch tiêm 01 mũi.
Tại Bắc Mỹ và Châu Âu, tỷ lệ nhiễm phế cầu khuẩn ở người lớn từ 65 tuổi trở lên dao động từ 25 đến 90/100.000 trường hợp. Tại Mỹ và Canada, tỷ lệ này rơi vào khoảng 15.000-30.000/ 100.000 trường hợp. Phế cầu khuẩn khiến 1/6 bệnh nhân lớn tuổi tử vong do viêm màng não, 1/8 bệnh nhân tử vong do nhiễm khuẩn huyết. Nếu may mắn sống sót, người bệnh mắc viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết do phế cầu có thể dẫn đến di chứng tổn thương não, điếc, cắt cụt chi.
Tuổi càng cao càng đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe, cộng với sự suy giảm chức năng miễn dịch khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh do phế cầu. Nhiều người cao tuổi đã có sẵn bệnh lý nền mãn tính như phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phế quản, tim mạch, gan, thận… khi mắc thêm phế cầu khuẩn sẽ là yếu tố thúc đẩy các bệnh mãn tính sẵn có tiến triển nặng, tăng nguy cơ tử vong.
Suy giảm về miễn dịch và đề kháng còn khiến khả năng tự phục hồi, khả năng phát hiện và sửa chữa các tế bào bị tổn thương cũng chậm hơn. Điều này khiến cho người cao tuổi khi mắc các bệnh do phế cầu thường dễ trở nặng, đối mặt với nguy cơ tử vong cao.
Do đó, người lớn, đặc biệt là người cao tuổi, người có các bệnh lý nền mãn tính, chưa từng tiêm vắc xin phế cầu cần được chủng ngừa càng sớm càng tốt để phòng nguy cơ mắc bệnh, tiến triển nặng và tử vong. Song song với chủng ngừa, người lớn cần chú ý giữ ấm cơ thể khi thời tiết chuyển mùa, tránh hút thuốc chủ động và thụ động, tránh tiếp xúc người bệnh và những người nguy cơ cao, đeo khẩu trang nơi đông người không chỉ phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm phế cầu khuẩn mà còn cả các bệnh lý hô hấp khác.
Khi đến độ tuổi tiêm phế cầu khuẩn, các phụ huynh cần lưu ý kiểm tra và đưa trẻ đến tiêm phòng đúng lịch. Trước khi tiêm, trẻ sẽ được bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm chủng. Khám sàng lọc là việc cần thiết nhằm phát hiện những bất thường cần lưu ý để chỉ định chủng ngừa vắc xin, tạm hoãn hay không được tiêm/ uống một loại vắc xin nào đó ở trẻ em hoặc người lớn.
Ba mẹ cần thông báo với bác sĩ các vấn đề sức khỏe và lịch sử tiêm chủng của trẻ như:
Kết quả khám sàng lọc trước tiêm chủng phế cầu sẽ được căn cứ trên những thông tin mà ba mẹ cung cấp cho bác sĩ và những dấu hiệu bác sĩ quan sát, đánh giá sau khi thăm khám theo quy trình an toàn tiêm chủng.
Sau tiêm chủng phế cầu hay bất kỳ loại vắc xin nào, trẻ cũng cần được theo dõi tình trạng sức khỏe 30 phút tại cơ sở tiêm chủng và ít nhất 48 giờ tiếp theo tại nhà. Nếu phát hiện các dấu hiệu bất thường về sức khỏe của trẻ, ba mẹ cần thông báo ngay cho cơ sở chủng ngừa và đến bệnh viện gần nhất để được xử trí.
Trẻ sơ sinh từ 6 tuần tuổi đã có thể tiêm vắc xin Synflorix (Bỉ) hoặc Prevenar 13 (Bỉ) phòng các bệnh do phế cầu. Bên cạnh vắc xin phòng phế cầu, trẻ 6 tuần tuổi nên tiêm/ uống thêm một số loại vắc xin khác được khuyến cáo trong độ tuổi như: Vắc xin phối hợp 6 trong 1 Hexaxim (Pháp), Infanrix Hexa (Bỉ) hoặc 5 trong 1 Pentaxim (Pháp), vắc xin phòng bệnh do Rotavirus Rotarix (Bỉ)/ Rotavin (Việt Nam)/ Rotateq (Mỹ).
ĐƯỢC. Nếu 6 tuần tuổi trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng phế cầu, đến mốc 2 tháng tuổi trẻ vẫn có thể tiêm. Bên cạnh vắc xin phòng phế cầu, trẻ 2 tháng tuổi có thể tiêm thêm vắc xin ngừa bệnh viêm màng não do não mô cầu khuẩn nhóm B Bexsero (Ý).
ĐƯỢC. Trẻ 5 tháng tuổi chưa tiêm vắc xin phế cầu vẫn có thể chủng ngừa. Ngoài ra, hệ miễn dịch của trẻ 5 tháng tuổi vẫn chưa hoàn thiện, dễ mắc bệnh và gặp các biến chứng nguy hiểm. Do đó, trẻ cần được tiêm phòng đầy đủ các mũi tiêm được khuyến cáo trong độ tuổi, kịp thời tiêm bù, tiêm đuổi các mũi trước đó chưa tiêm.
ĐƯỢC. Bé 1 tuổi có thể tiêm vắc xin phòng các bệnh do phế cầu. Giai đoạn 1 tuổi, tốc độ phát triển về thể chất, trí tuệ và cảm xúc gia tăng nhanh chóng. Bé bắt đầu có thể tự ngồi, tự đứng dậy hay dùng tay bám vào đồ vật để chập chững bước đi mà không cần sự hỗ trợ từ người lớn. Bé bắt đầu tò mò hơn về thế giới xung quanh. Trong hành trình khám phá nếu không được bảo vệ đầy đủ bằng các loại vắc xin sẽ rất dễ mắc bệnh.
ĐƯỢC. Bé 3 tuổi vẫn có thể tiêm chủng phế cầu nếu trước đó chưa chủng ngừa. Tiêm phòng đầy đủ đặc biệt quan trọng cho trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi, vì đây là giai đoạn “khoảng trống miễn dịch”. Sau 6 tháng, kháng thể từ mẹ truyền sang đã không còn, trong khi cơ thể trẻ chưa thể tạo ra đủ kháng thể khiến hệ miễn dịch của trẻ rất yếu và luôn có nguy cơ nhiễm bệnh.
ĐƯỢC. Vắc xin phế cầu hiện tiêm được cho trẻ từ 6 tuần đến người lớn, do đó, trẻ 5 tuổi vẫn hoàn toàn có thể tiêm vắc xin bình thường. Vắc xin hiệu quả nhất là vắc xin được tiêm sớm nhất. Theo thống kê, có gần 1 triệu ca tử vong hằng năm do phế cầu ở trẻ dưới 5 tuổi, mỗi 20 giây có 1 trẻ tử vong do viêm phổi phế cầu. Tại Việt Nam, mỗi năm viêm phổi lại cướp đi tính mạng của khoảng 4.000 trẻ trong tổng số 2,9 triệu ca mắc.
ĐƯỢC. Trẻ 7 tuổi vẫn có thể tiêm phòng phế cầu. Trẻ 7 tuổi đã bước vào tiểu học, tiếp xúc nhiều hơn với bạn cùng trang lứa và thầy, cô. Lúc này nguy cơ nhiễm phế cầu và các bệnh lây truyền qua đường hô hấp tăng lên do quá trình học tập và sinh hoạt của trẻ trong môi trường đông người. Nếu không kịp thời bảo vệ sức khỏe bằng vắc xin, trẻ có thể mắc 1 thậm chí nhiều bệnh truyền nhiễm cùng một lúc, đe dọa sức khỏe, khả năng học tập và cả tương lai của trẻ.
Để đặt lịch tiêm vắc xin phế cầu cho trẻ và gia đình, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC qua số hotline 028 7102 6595 hoặc fanpage trungtamtiemchungvnvc.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Độ tuổi tiêm phế cầu của trẻ có thể bắt đầu từ rất sớm ngay từ 6 tuần tuổi. Nếu vì một lý do nào đó, trẻ chưa được tiêm phòng từ 6 tuần thì nên đến ngay các trung tâm tiêm chủng để được tiêm phòng càng sớm càng tốt. Tiêm phòng đầy đủ, đúng lịch vắc xin phế cầu bảo vệ trẻ trước nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm như: viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa; không để cho bệnh có cơ hội gián đoạn quá trình học tập cũng như ảnh hưởng đến tương lai của trẻ sau này.
![Lịch tiêm phế cầu đầy đủ chi tiết cho mọi đối tượng [MỚI NHẤT]](https://tamanhhospital.vn/wp-content/uploads/2024/10/lich-tiem-phe-cau.jpg)
