Mổ não thức tỉnh là kỹ thuật mổ não hiện đại, người bệnh có thể cử động tay chân, trò chuyện cùng bác sĩ trong quá trình mổ. Vậy khi nào cần phẫu thuật sọ não thức tỉnh? Quy trình thực hiện ra sao, có rủi ro gì không?
Bài viết được tư vấn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Mổ não thức tỉnh là một bước tiến đột phá trong y học, được xem là “cuộc cách mạng” trong lĩnh vực phẫu thuật thần kinh sọ não. Phương pháp này không gây mê toàn thân nên người bệnh vẫn có thể tỉnh táo, tương tác được với bác sĩ. Điều này giúp các bác sĩ theo dõi, đánh giá thực tế chức năng thần kinh của người bệnh trong suốt quá trình mổ, qua đó kiểm soát thao tác mổ, tránh phạm vào các bó sợi thần kinh và mô não lành xung quanh khối tổn thương, chẳng hạn như khối máu tụ, giúp bảo tồn tối đa chức năng thần kinh cho người bệnh.
Kỹ thuật mổ não thức tỉnh thường được áp dụng trong mổ cấp cứu đột quỵ xuất huyết não. Để thực hiện được kỹ thuật phẫu thuật sọ não thức tỉnh, bên cạnh tay nghề và kinh nghiệm cao của bác sĩ phẫu thuật thần kinh và bác sĩ gây tê, đòi hỏi cơ sở y tế phải được trang bị đầy đủ máy móc, thiết bị chuyên dụng hiện đại.
Đặc biệt nhất là hệ thống robot Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI và hệ thống định vị thần kinh Neuro Navigation ứng dụng AI thế hệ mới. Chúng giúp bác sĩ nhận diện rõ, đánh giá chính xác các vùng chức năng trong não, mối tương quan giữa khối tổn thương với các bó dẫn truyền thần kinh và cấu trúc não cả trước, trong và sau mổ. Cạnh đó còn có sự hỗ trợ của ống Brain Path, keo cầm máu Floseal… giúp bác sĩ lấy khối máu tụ được nhanh chóng, an toàn, ngăn ngừa hiệu quả tình trạng chảy máu trong não sau phẫu thuật.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là bệnh viện đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam làm chủ kỹ thuật mổ não thức tỉnh bằng robot Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI. Hiệu quả tối ưu của phương pháp mổ não hiện đại này đã giúp nhiều bệnh nhân đột quỵ xuất huyết não được cứu sống và có cơ hội phục hồi tốt hơn so với cách mổ não truyền thống.
Như đã nói, mổ não thức tỉnh hiện được chỉ định chủ yếu trong phẫu thuật điều trị cấp cứu đột quỵ xuất huyết não. Với phương pháp này, bệnh nhân được phẫu thuật lấy khối máu tụ, giải áp và cầm máu sớm, an toàn. Từ đó, không chỉ cứu sống bệnh nhân mà còn nâng cao khả năng phục hồi các chức năng thần kinh, giảm thiểu tối đa các di chứng do đột quỵ xuất huyết não gây ra.
Trước đây, để tránh tình trạng tái xuất huyết não sau khi bệnh nhân được can thiệp phẫu thuật, phương pháp phẫu thuật kinh điển (mổ gây mê) thường có xu hướng mổ “chậm”. Theo đó, thời gian bắt đầu mổ cấp cứu đột quỵ xuất huyết não là khoảng 24 giờ sau khi người bệnh khởi phát triệu chứng. Mục đích là để chờ cho huyết khối tự cầm. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hiện nay đánh giá, khi khối máu tụ nằm càng lâu trong não bệnh nhân thì tình trạng chèn ép sẽ càng lớn, dẫn dến tổn thương các mô não lành càng tăng lên.
Ngoài ra, khối máu tụ trong quá trình phân hủy còn tạo ra các hóa chất trung gian, có khả năng kích ứng phản ứng viêm mạnh mẽ. Tình trạng này khiến cho các tế bào não lành lân cận khối máu tụ bị tổn thương nghiêm trọng hơn.
Với kỹ thuật mổ não thức tỉnh hiện đại, bác sĩ sẽ tiến hành mổ cấp cứu loại bỏ khối máu tụ sớm, thường là trong vòng 6-8 giờ đầu. Đây được xem là “thời gian vàng” trong mổ cấp cứu đột quỵ xuất huyết não, giúp bệnh nhân giảm thiểu mức độ tổn thương não.
Các máy móc, công nghệ hiện đại như robot phẫu thuật thần kinh ứng dụng trí tuệ nhân tạo Modus V Synaptive và hệ thống định vị thần kinh Neuro Navigation giúp bác sĩ hạn chế tối đa những rủi ro có thể xảy ra trong quá trình mổ, đảm bảo cho cuộc mổ não thức tỉnh được tiến hành chính xác, an toàn và hiệu quả nhất.
Phẫu thuật não thức tỉnh cũng có thể được bác sĩ cân nhắc áp dụng cho các trường hợp mổ loại bỏ các khối u não gây choáng chỗ, chèn ép vào cấu trúc thần kinh tại vùng não kiểm soát chức năng ngôn ngữ, vận động của cơ thể. Sự tỉnh táo của người bệnh trong quá trình mổ giúp bác sĩ tương tác, kiểm tra thực tế chức năng thần kinh của người bệnh, từ đó kiểm soát đường mổ không phạm phải các bó sợi thần kinh, cấu trúc não quan trọng xung quanh u, đảm bảo an toàn, không gây khiếm khuyết chức năng thần kinh cho người bệnh.
Tuy nhiên, hiện phẫu thuật não thức tỉnh trong điều trị u não chưa được triển khai áp dụng rộng. Đội ngũ chuyên gia, bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực phẫu thuật thần kinh hiện đang tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu cho người bệnh.
Mặc dù mổ não thức tỉnh mang lại nhiều lợi ích vượt trội trong điều trị cấp cứu đột quỵ xuất huyết não, nhưng không phải ai cũng phù hợp để thực hiện kỹ thuật này. Bác sĩ có thể cân nhắc hoặc quyết định không thực hiện phẫu thuật sọ não thức tỉnh đối với một số trường hợp như:
Để cuộc mổ não thức tỉnh diễn ra, thay vì gây mê toàn thân như trước đây, người bệnh được bác sĩ gây tê cục bộ. Thông qua hệ thống siêu âm hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, bác sĩ có thể xác định chính xác vị trí của các nhánh thần kinh chi phối vùng đầu của người bệnh. Sau đó, dùng thuốc tiến hành phong tỏa từng nhánh thần kinh đó một cách chính xác. (1)
Điều quan trọng là liều lượng thuốc tê phải được tính toán chặt chẽ, dựa trên từng cơ địa, bệnh nền của mỗi người bệnh. Bác sĩ phải cân chỉnh liều thuốc linh hoạt nhằm đáp ứng đúng với yêu cầu và tiến trình của cuộc mổ não thức tỉnh cũng như phản ứng thực tế của người bệnh trong quá trình mổ.
Chính nhờ kỹ thuật gây tê cục bộ tại phẫu trường nên người bệnh vẫn có thể tỉnh táo, tương tác trong quá trình mổ. Thậm chí, theo yêu cầu của bác sĩ, người bệnh có thể cử động tay, chân, nói chuyện, liếc mắt nhìn rõ xung quanh, có trường hợp còn hát nghêu ngao trong phòng mổ… Thông qua đó, bác sĩ có thể đánh giá, kiểm soát chức năng thần kinh, vận động, ngôn ngữ của người bệnh, kiểm soát mọi thao tác trong quá trình mổ, kể cả thao tác bóc tách, loại bỏ khối choáng chỗ. Nhờ vậy, giúp loại bỏ được tối đa khối tổn thương nhưng vẫn an toàn cho người bệnh.
Người bệnh phẫu thuật não thức tỉnh không bị ảnh hưởng của thuốc gây mê, giúp hạn chế xảy ra biến chứng. Sau mổ, người bệnh tỉnh táo, không cần hỗ trợ thở máy sau mổ. Cuộc mổ ít xâm lấn nhưng hiệu quả loại bỏ khối choáng chỗ, giải áp nội sọ gần như tối đa, bệnh nhân có khả năng hồi phục nhanh sau mổ để sớm trở lại cuộc sống bình thường. Đồng thời, có thể rút ngắn thời gian nằm viện, giúp bệnh nhân tiết kiệm chi phí điều trị.
Quy trình mổ não thức tỉnh đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về phía đội ngũ chuyên gia, bác sĩ cũng như phía người bệnh cả trước, trong và sau phẫu thuật. Mục đích nhằm đảm bảo an toàn, hiệu quả điều trị cao nhất cho người bệnh. (2)
Trước khi tiến hành phẫu thuật não thức tỉnh, bác sĩ đa chuyên khoa sâu như phẫu thuật thần kinh, chẩn đoán hình ảnh, gây tê – hồi sức tiến hành hội chẩn, đánh giá tình trạng bệnh lý, mức độ đáp ứng của người bệnh với phương pháp mổ não thức tỉnh.
Người bệnh và người nhà được bác sĩ giải thích rõ quy trình phẫu thuật, lợi ích, rủi ro có thể xảy ra và tiên lượng kết quả cuộc mổ. Chuẩn bị tâm lý trước cuộc mổ não thức tỉnh là vấn đề rất quan trọng, góp phần quyết định thành công của cuộc mổ. Do đó, người bệnh nên bình tĩnh, tránh hoảng sợ hoặc kích động, giảm lo lắng, căng thẳng… giúp giảm nguy cơ biến chứng trong hoặc sau mổ.
Trước mổ, phần mềm chuyên dụng của Robot mổ não AI cũng tiến hành hòa hình MRI, CT, DTI sọ não của người bệnh, trên cùng một hình ảnh 3D với độ sắc nét cao. Từ đó, bác sĩ thấy rõ toàn diện cấu trúc não, khối máu tụ, các bó sợi thần kinh và mô não lành.
Robot cho phép bác sĩ thực hiện cuộc mổ mô phỏng trước, chủ động chọn vị trí mở sọ, đường đi vào não tiếp cận khối máu tụ an toàn nhất, không làm tổn thương các bó dẫn truyền thần kinh và mô não lành. Việc chủ động đường mổ y như thật trong cuộc mổ mô phỏng có ý nghĩa rất quan trọng, bác sĩ biết trước mọi vấn đề sẽ xảy ra trong quá trình bóc tách, loại bỏ máu tụ hoặc khối choáng chỗ. Từ đó, có biện pháp xử lý an toàn, hiệu quả, tránh tối đa nguy cơ rủi ro trong cuộc mổ chính thức.
Trong quá trình mổ não thức tỉnh, bên cạnh sự bình tĩnh phối hợp của người bệnh. Đặc biệt cần đến sự phối hợp của ê kíp phẫu thuật thần kinh, ê kíp gây tê – hồi sức và hệ thống Robot mổ não AI Modus V Synaptive duy nhất tại Việt Nam. Nếu thiếu một trong ba, cuộc mổ não thức tỉnh không thể đạt đến đỉnh cao.
Khi bác sĩ phẫu thuật thần kinh bắt đầu rạch da đầu để mở đường mổ nhỏ khoảng 3-5 cm, bác sĩ gây tê thần kinh cục bộ với liều lượng thuốc thấp nên bệnh nhân vẫn tỉnh táo, nói chuyện được, nhưng không có cảm giác đau.
Khi bác sĩ phẫu thuật thần kinh chuẩn bị khoan sọ, mở màng cứng, bác sĩ gây tê phẫu thuật não thức tỉnh bổ sung thêm thuốc, cân chỉnh liều vừa phải theo từng cơ địa của bệnh nhân. Từ đó, người bệnh được an thần nhẹ, mê vừa đủ, không bị kích thích. Sau đó, bác sĩ gây tê lại điều chỉnh giảm thuốc an thần, chỉ còn gây tê cục bộ tại phẫu trường để bệnh nhân tỉnh táo, có thể tương tác giúp bác sĩ đánh giá, kiểm soát chức năng thần kinh, vận động, ngôn ngữ của người bệnh trong khi loại bỏ khối choáng chỗ.
Trong suốt cuộc mổ thức tỉnh, các chuyên gia gây tê, hồi sức tích cực còn phải theo dõi sát sinh hiệu của người bệnh, đảm bảo xuyên suốt các chỉ số sinh tồn của bệnh nhân như nhịp tim, hô hấp, huyết áp, oxy máu (SpO2) nhưng vẫn đảm bảo để bệnh nhân không cảm thấy đau. Đây thật sự là một thách thức rất lớn, đòi hỏi trình độ chuyên môn cao của bác sĩ gây tê, hồi sức tích cực.
Trong cuộc mổ, Robot mổ não AI Modus V Synaptive liên tục dẫn đường, theo sát và phát tín hiệu cảnh báo như đèn giao thông (màu đỏ – dừng lại, màu vàng – nguy hiểm, màu xanh – an toàn). Nhờ vậy, bác sĩ thao tác tiến vào não an toàn, theo đúng đường mổ đã được xác lập từ cuộc mổ mô phỏng, xâm lấn tối thiểu, bảo toàn tối đa các bó sợi thần kinh và mô não lành xung quanh cho người bệnh.
Từ đó, quá trình loại bỏ khối máu tụ được tiến hành tỉ mỉ, thận trọng từng bước. Bác sĩ loại bỏ tối đa khối choáng chỗ, nhưng không làm tổn thương các bó sợi thần kinh, mạch máu và mô não lành xung quanh, giúp cuộc mổ được thực hiện thành công, an toàn, hiệu quả.
Sau khi hoàn thành phẫu thuật não thức tỉnh, người bệnh tỉnh táo, có thể giao tiếp, nói chuyện với người thân. Tuy nhiên cần tránh vận động mạnh và tuân thủ chế độ dinh dưỡng điều trị sau mổ não, nhằm thúc đẩy quá trình hồi phục sau mổ não thức tỉnh diễn ra thuận lợi nhất.
Sau mổ não, người bệnh có thể được chỉ định chụp MRI để đánh giá hiệu quả cuộc mổ cũng như kiểm tra nguy cơ biến chứng. Qua đó còn cung cấp thông tin để bác sĩ đề ra các phương pháp điều trị, tập vật lý trị liệu, phục hồi chức năng phù hợp với tình trạng của người bệnh.
Người bệnh sau mổ não thức tỉnh thường có tốc độ hồi phục sức khỏe sớm, có thể rút ngắn thời gian nằm viện, góp phần tiết kiệm chi phí điều trị.
Sau xuất viện, người bệnh cần tuân thủ các chỉ định dùng thuốc, tập phục hồi chức năng hoặc biện pháp điều trị bổ sung nếu có. Nên tái khám đúng lịch hẹn với bác sĩ. Thời gian tái khám lần đầu sau mổ thường sau xuất viện khoảng bảy ngày.
Mổ não thức tỉnh là phương pháp mổ não hiện đại, có thể mang lại hiệu quả điều trị tối ưu, bảo tồn tối đa chức năng thần kinh cho người bệnh và giảm được nhiều nguy cơ biến chứng so với phương pháp mổ não truyền thống. Phẫu thuật não thức tỉnh có thể tiềm ẩn một vài rủi ro sau mổ não, như:
Nguy cơ biến chứng sau mổ não thức tỉnh có thể được kiểm soát hoặc tránh được. Điều đó phụ thuộc vào trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm phong phú của đội ngũ bác sĩ phẫu thuật thần kinh. Cùng với đó là hệ thống máy móc, công nghệ cao, cơ sở vật chất hiện đại và quy trình phẫu thuật sọ não thức tỉnh được tiến hành chặt chẽ, khoa học.
Chi phí mổ não thức tỉnh có thể dao động tùy thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ phức tạp của ca mổ, các chuyên gia, bác sĩ thực hiện, các thiết bị tiên tiến được sử dụng và những dịch vụ kèm theo… Tuy nhiên, mức giá điều trị mổ não thức tỉnh bằng robot tại Việt Nam, ví dụ tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, thường thấp hơn hàng chục lần so với thực hiện tại Mỹ cùng công nghệ.
Mổ não thức tỉnh bằng robot là kỹ thuật mổ não đỉnh cao. Tại Việt Nam, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là đơn vị tiên phong và duy nhất triển khai mổ não thức tỉnh bằng hệ thống Robot mổ não Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo tinh vi.
Bệnh viện Tâm Anh quy tụ các chuyên gia, bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực phẫu thuật thần kinh, gây mê hồi sức giàu kinh nghiệm, được đào tạo tại Mỹ về kỹ thuật mổ não thức tỉnh và gây tê trong mổ não thức tỉnh. Trong đó, TTƯT.ThS.BS.CKII Chu Tấn Sĩ và ThS.BS.CKII Lưu Kính Khương cùng cộng sự tính đến hiện tại đã tiến hành hơn 100 ca mổ não bằng Robot mổ não Modus V Synaptive ứng dụng AI thành công vượt trội, trong số đó có nhiều ca được tiến hành bằng kỹ thuật mổ não thức tỉnh.
Phẫu thuật não thức tỉnh yêu cầu người bệnh phải tỉnh táo trong suốt quá trình để bác sĩ có thể theo dõi và bảo vệ các chức năng quan trọng của não. Tuy nhiên, người bệnh hoàn toàn không có cảm giác đau trong ca mổ.
Nguyên nhân là do đội ngũ chuyên gia gây tê trong ca mổ não thức tỉnh đã tiến hành gây tê cục bộ, phong tỏa hết các nhánh thần kinh chi phối cảm giác đau tại phẫu trường. Đồng thời, bác sĩ gây tê còn chủ động cân chỉnh liều lượng thuốc vừa phải để người bệnh vừa không đau vừa đủ tỉnh táo để giao tiếp, cử động tay chân linh hoạt theo đúng yêu cầu của bác sĩ phẫu thuật thần kinh.
Thời gian tiến hành phẫu thuật não thức tỉnh có thể khác nhau tùy tình trạng tổn thương não, vị trí khối choáng chỗ, mức độ xâm lấn hoặc chèn ép của khối choáng chỗ vào cấu trúc não và các bó sợi thần kinh xung quanh. Ngoài ra, bác sĩ có thể cân nhắc thời gian tiến hành ca mổ dựa trên yếu tố cơ địa, tuổi tác và bệnh nền của mỗi người bệnh.
Thông thường, ca mổ não thức tỉnh có thể kéo dài khoảng 30-60 phút tính từ thời điểm mở hộp sọ, rút ngắn 90-120 phút so với thời gian tiến hành ca mổ não theo kỹ thuật truyền thống. Đồng thời còn giúp giảm 79% lượng máu bị mất trong phẫu thuật. Từ đó giúp giảm nguy cơ biến chứng sau mổ, tăng hiệu quả điều trị, cải thiện khả năng phục hồi sức khỏe của người bệnh, giảm 40% thời gian nằm viện, tiết kiệm chi phí điều trị.
Sau phẫu thuật não thức tỉnh, quá trình phục hồi của người bệnh được rút ngắn, có thể xuất viện trong khoảng 3-5 ngày. Tái khám lần đầu sau 7 ngày xuất viện. Sau đó, tùy tình trạng mỗi người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định thời gian tái khám phù hợp trong những lần tiếp theo.
Trong giai đoạn phục hồi ban đầu, người bệnh có thể cảm thấy thiếu năng lượng và cần nhiều thời gian nghỉ ngơi hơn, thậm chí sẽ dễ cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày. Tuy nhiên, cần duy trì tập phục hồi chức năng, có thể áp dụng thêm các biện pháp vật lý trị liệu phù hợp, theo đúng chỉ định của bác sĩ nhằm thúc đẩy quá trình phục hồi, nâng cao hiệu quả điều trị.
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp các thông tin xoay quanh vấn đề mổ não thức tỉnh. Nếu còn thắc mắc nào liên quan đến phẫu thuật não thức tỉnh, người dân có thể liên hệ đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các bác sĩ giải đáp.
