Tinh hoàn là “nhà máy sản xuất tinh trùng” đồng thời là cơ quan vô cùng quan trọng với nam giới. Teo tinh hoàn do biến chứng quai bị, giãn tĩnh mạch thừng tinh, tuổi tác, tinh hoàn lạc chỗ…khiến nam giới đứng trước nguy cơ vô sinh.
Với kinh nghiệm trong nhiều năm điều trị vô sinh nam, bác sĩ Ngô Đình Triệu Vỹ – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, BVĐK Tâm Anh, TP Hồ Chí Minh chia sẻ “Kết quả teo tinh hoàn là điều không nam giới nào mong muốn, tinh hoàn bị teo ảnh hưởng không chỉ sức khỏe sinh sản, tình dục mà còn tâm lý, nhiều người đứng trước nguy cơ “mất cả chì lẫn chài” về cả khả năng làm cha và “bản lĩnh” đàn ông. Tuy nhiên với sự phát triển của y học hiện nay bệnh nhân vẫn có thể điều trị và có con chính chủ.
Teo tinh hoàn là hiện tượng tinh hoàn của người nam bị teo lại. Mỗi nam giới sẽ có hai tinh hoàn và có hình dạng như quả trứng. Hai tinh hoàn được bao bọc bởi bìu.
Bìu có chức năng điều hòa nhiệt độ xung quanh hai tinh hoàn như nếu ở nhiệt độ lạnh thì phần bìu sẽ co lại và giãn ra khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hơn. Tình trạng này có thể xảy ra do chấn thương, giãn tĩnh mạch thừng tinh, biến chứng viêm tinh hoàn sau quai bị… (1)
Theo bác sĩ Triệu Vỹ có nhiều nguyên nhân, việc teo tinh hoàn ảnh hưởng nhiều đến sinh lý, giảm ham muốn, rối loạn cương thậm chí là liệt dương và vô sinh nam. Những nguyên nhân phổ biến bao gồm: (2)
Giống như phụ nữ phải trải qua giai đoạn mãn kinh, nam giới cũng có tình trạng giảm nội tiết tố sinh dục gây suy sinh dục hay còn gọi là mãn dục nam. Nồng độ testosterone của người nam sẽ cao nhất ở thời điểm năm 25 tuổi và sau 30 tuổi nồng độ nội tiết nam sẽ giảm dần từ 0,8-1,4% mỗi năm. Lượng testosterone thấp có thể làm cho tinh hoàn bị teo.
Việc mất cân bằng hormone có thể gây ra teo tinh hoàn. Nếu cơ thể sản xuất ít testosterone, tinh hoàn có thể bị teo lại. Một số nguyên nhân tiềm ẩn gây mất cân bằng nội tiết tố, yếu tố gây giảm sản xuất testosterone bao gồm:
Viêm tinh hoàn gây nên tình trạng đau và sưng to ở tinh hoàn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tinh hoàn bị teo nhưng phần lớn do biến chứng viêm tinh hoàn sau khi bị mắc quai bị. Virus quai bị có ái tính cao với nhu mô tinh hoàn, gây phù nề nhu mô, sung huyết ống sinh tinh dẫn tới hoại tử kèm theo quá trình hyalin hóa ống sinh tinh và xơ teo tinh hoàn. Số lượng và chất lượng tinh trùng có thể bị ảnh hưởng tùy mức độ tổn thương, nặng nề nhất có thể dẫn tới không có tinh trùng trong tinh dịch.
Viêm tinh hoàn do quai bị là một trong những nguyên nhân có thể gây vô sinh, vì vậy cần phải nâng cao ý thức cộng đồng về các biện pháp phòng chống quai bị, cũng như cách xử trí các trường hợp viêm tinh hoàn do quai bị. Thông thường khoảng 10% người bị quai bị sẽ viêm tinh hoàn và 10% người bị viêm tinh hoàn sẽ dẫn đến teo tinh hoàn. Lúc này tinh hoàn bị sưng to, các tế bào mầm bị tổn thương và không thể tự phục hồi dẫn đến việc bị xơ hóa và teo nhỏ. Trong trường hợp teo 1 bên tinh hoàn, tinh hoàn còn lại có thể phát triển to lên để bù trừ cho bên bị teo.
Bên cạnh đó viêm tinh hoàn còn có thể do nhiễm tạp trùng, vi trùng lao, nhiễm chlamydia, HIV/AIDS nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc do quá trình đặt ống thông, các dụng cụ y tế khác vào dương vật.
Xoắn tinh hoàn thường hiểu hiện bằng những cơn đau dữ dội và đột ngột ở tinh hoàn, điều này xảy ra khi tinh hoàn tự xoay quanh trục gây tắc nghẽn đột ngột thừng tinh, lưu lượng máu đến tinh hoàn bị giảm hoặc tắc. Nếu tình trạng xoắn tinh hoàn không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây tổn thương vĩnh viễn ở tinh hoàn, gây teo thậm chị phải cắt bỏ.
Lạm dụng rượu bia, sử dụng bia rượu nhiều và liên tục trong một thời gian sẽ gây teo tinh hoàn gián tiếp. Khi rượu được hấp thu vào cơ thể, rượu sẽ trải qua quá trình chuyển hóa và sinh ra những sản phẩm phụ gây tổn thương ở mô tinh hoàn, màng tinh hoàn và các tế bào mầm ở tinh hoàn… Bên cạnh đó sự oxy hóa của các enzym còn ngăn chặn quá trình trao đổi chất, khiến những tế bào đã bị tổn thương không có khả năng hồi phục.
Các chất oxy hóa trong quá trình chuyển hóa rượu cũng ức chế sản sinh testosterone, nam giới nghiện rượu có mức testosterone thấp hơn, chất tự nhiên opioid sản sinh nhiều hơn và làm giảm hormone vùng dưới đồi và tuyến yên, ảnh hưởng đến việc sản xuất hormone nam. Khi nồng độ testosterone nam giới thấp có thể gây ra teo tinh hoàn ở một hoặc cả hai bên.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng giãn và xoắn của đám rối tĩnh mạch thừng tinh. Nếu không được phát hiện và điều trị, giãn tĩnh mạch thừng tinh làm giảm khả năng sinh sản của nam giới, gây đau và teo tinh hoàn.
Tinh hoàn ẩn hay tinh hoàn không xuống bìu là một dị tật phổ biến ở trẻ. Theo các nghiên cứu, tỷ lệ tinh hoàn ẩn ở trẻ đủ tháng chiếm khoảng 3-5%, ở trẻ non tháng là 17- 36%. Sau sinh 3 tháng, do có đợt tăng cao của các hormone sinh dục nam, có tới 70-75% số tinh hoàn tự xuống bìu, vì vậy sau 6 tháng tỷ lệ tinh hoàn ẩn còn khoảng 0,8-1,8%.
Tinh hoàn ẩn nếu không được điều trị sẽ bị giảm số lượng tế bào sinh tinh, chậm trưởng thành hoặc có khiếm khuyết của tế bào sinh tinh, giảm số lượng tế bào Leydig, các ống sinh tinh hạn chế, tế bào Sertoli chưa trưởng thành, vôi hóa vi thể, biểu hiện rõ sau 2 tuổi, hậu quả cuối cùng là vô sinh.
Một nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hữu Thanh (2013) với 144 bệnh nhân trên 18 tuổi, kết quả thấy: 100% bệnh nhân bị tinh hoàn ẩn 2 bên không có tinh trùng; chỉ 49,1% bệnh nhân tinh hoàn ẩn 1 bên: có mật độ tinh trùng bình thường. Tinh hoàn ẩn sau dậy thì mới điều trị đều bị thoái hóa xơ teo, giảm khả năng sinh tinh mà không phụ thuộc vị trí tinh hoàn ở cao hay thấp.
Ung thư tinh hoàn là bệnh khá hiếm gặp ở nam giới nhưng lại là bệnh lý ác tính nhất ảnh hưởng đến nam giới từ độ tuổi 15-35 tuổi. Ung thư tinh hoàn xảy ra khi có một số tế bào ở tinh hòa tăng trưởng bất thường vượt tầm kiểm soát, tế bào ung thư phân chia tạo thành những khối u tinh hoàn. Trong một số trường hợp, ung thư tinh hoàn có thể làm teo tinh hoàn. Ung thư tinh hoàn là bệnh lý có tiên lượng điều trị tốt nếu được phát hiện sớm, tỷ lệ sống 5 năm ở người bệnh lớn hơn 95%.
Dấu hiệu teo tinh hoàn thường khá dễ nhận biết, dấu hiệu chính là tình trạng co rút một bên hoặc cả hai bên tinh hoàn. Tùy vào độ tuổi của người nam mà có thể đi kèm một số triệu chứng khác nhau. (3)
Teo tinh hoàn là bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh lý của người nam, gây giảm ham muốn, rối loạn cương và liệt dương. Tinh hoàn bị teo ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất testosterone và sinh tinh vì vậy nguy cơ hiếm muộn sẽ tăng lên.
Thể tích tinh hoàn là một thông số vô cùng quan trọng trong đánh giá bệnh nhân vô sinh không có tinh trùng. Kích thước tinh hoàn là một yếu tố tiên lượng khả năng tìm thấy tinh trùng trong tinh hoàn.
Để chẩn đoán teo tinh hoàn, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám bệnh sử, thói quen sinh hoạt tình dục và lối sống của người nam. Điều này cung cấp thông tin tổng quan về việc người bệnh có tiền sử mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, quai bị hay lạm dụng rượu bia hay không. (4)
Sau đó, bác sĩ nam khoa sẽ kiểm tra thêm về kích thước, cấu trúc và độ cứng của tinh hoàn. Một số xét nghiệm công thức máu, siêu âm tinh hoàn, xét nghiệm nội tiết sẽ được chỉ định để có kết quả cuối cùng về tình trạng của người bệnh.
Hiện nay việc điều trị teo tinh hoàn phụ thuộc vào nguyên nhân dẫn đến tinh trạng teo. Nếu nguyên nhân xuất phát từ nhiễm trùng đường tình dục hoặc các bệnh nhiễm trùng khác, bác sĩ có thể kê kháng sinh để điều trị nhiễm trùng.
Theo bác sĩ với những bệnh nhân có dấu hiệu tổn thương nội tiết, giảm ham muốn tình dục do teo tinh hoàn cần thăm khám và thực hiện điều chỉnh nồng độ nội tiết. Sau khi thăm khám bác sĩ sẽ có những hướng dẫn về chế độ luyện tập, sử dụng thuốc điều chỉnh trục hạ đồi – tuyến yên – sinh dục chứ không chỉ đơn thuần bổ sung testosterone.
Với những bệnh nhân có tinh hoàn bị teo do tinh hoàn lạc chỗ, không nằm ở bìu mà nằm ở bụng có thể chỉ định làm phẫu thuật hạ tinh hoàn. Những bệnh nhân nhân bị giãn tĩnh mạch thừng tinh làm suy yếu đời sống tinh trùng có thể kết hợp vừa làm phẫu thuật tìm tinh trùng vừa kết hợp cột giãn tĩnh mạch thừng tinh.
Với sự phát triển của kỹ thuật vi phẫu micro-TESE trích mô tinh hoàn tìm tinh trùng, nhiều nam giới teo tinh hoàn, vô tinh vẫn có cơ hội làm cha chính chủ. ”Tại IVFTA-HCM tiếp nhận nhiều trường hợp nam giới teo tinh hoàn, gần đây có trường hợp nam giới bị teo tinh hoàn do biến chứng quai bị, tinh hoàn teo nhỏ chỉ còn bằng ¼ so với kích thước bình thường. Bác sĩ tại IVFTA-HCM đã tiến hành vi phẫu micro-TESE tìm tinh trùng cho tinh hoàn nhỏ bé như hạt lạc và thành công khi tìm được 5 tinh trùng sót lại trong ống sinh tinh bé bằng sợi tóc. Và hạnh phúc mỉm cười khi hai vợ chồng đã có tin vui nhờ số phôi tạo được từ “số tinh binh ít ỏi” của anh chồng.”
Để phòng ngừa teo tinh hoàn cần dựa trên những nguyên nhân có thể dẫn tới tình trạng này. Có nhiều lý do có thể làm tinh hoàn của nam giới teo nhỏ lại, từ bệnh lý, việc sử dụng steroid đến các bệnh bẩm sinh. Bất kể nguyên nhân gì, nam giới nên nâng cao ý thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản.
Hiện nay, phần lớn nam giới ở Việt Nam vẫn khá thờ ơ về việc khám sức khỏe sinh sản hay khám nam khoa định kỳ, nhiều người có thói quen tự điều trị, hay qua chỉ dẫn của người thân, điều này gây ra những hậu quả nặng nề về sau.
Phòng ngừa teo tinh hoàn, nam giới có thể:
Theo bác sĩ Vỹ cho biết “Teo tinh hoàn với bất kể nguyên nhân gì cần được phát hiện sớm và điều trị ngay khi phát hiện có dấu hiệu co rút. Hiện nay không có bằng chứng lâm sàng nào cho thấy không có phương pháp tự nhiên nào có thể khắc phục tình trạng teo tinh hoàn, vậy nên thăm khám sớm là chìa khóa để điều trị thành công.”
Nam giới nên tìm hiểu thông tin về kích thước, hình dạng bình thường của tinh hoàn. Nếu bạn cảm thấy tinh hoàn có những triệu chứng bất thường, trở nên nhỏ hơn,lông mu, lông mặt ít… tốt nhất nên đi khám sớm. Hiện nay có nhiều phương pháp có thể điều trị và bảo tồn khả năng sinh sản trong tương lai.
Tại IVFTA-HCM với đơn vị hiếm muộn nam với người dẫn đầu là ThS.BS Lê Đăng Khoa, với nhiều năm kinh nghiệm trong điều trị bệnh lý nam khoa, giúp nam giới mắc bệnh vẫn trọn vẹn giấc mơ làm cha. IVFTA-HCM với xu hướng điều trị toàn diện và hiệu quả, cố gắng chắt chiu cơ hội dù là nhỏ nhất để các gia đình sớm đón con yêu về nhà, bên cạnh đó bác sĩ còn quan tâm đến việc nâng cao sức khỏe của người nam sau điều trị hỗ trợ sinh sản, giúp nam giới giữ vững bản lĩnh phái mạnh, vun đầy lửa ấm hôn nhân.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng bài viết đã cung cấp thông tin về tình trạng teo tinh hoàn. Nếu bạn đang quan tâm hoặc tìm một cơ sở uy tín để thăm khám nếu nghi ngờ mình có dấu hiệu teo tinh hoàn có thể đến IVFTA-HCM để được kiểm tra. Đội ngũ bác sĩ hiếm muộn nam tâm lý, giàu kinh nghiệm sẽ giải đáp những thắc mắc và có hướng điều trị cụ thể cho từng trường hợp.
