Theo chuyên gia, di chứng cục máu đông chính là căn nguyên của đột quỵ, nhồi máu cơ tim và thuyên tắc phổi ở bệnh nhân dù đã điều trị khỏi Covid-19.

Thạc sĩ, bác sĩ Huỳnh Thanh Kiều – Trưởng khoa Nội Tim mạch, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh TP.HCM, cho biết có đến 55 triệu chứng tồn tại lâu dài sau khi hồi phục Covid-19. Trong đó, có 1/5 số bệnh nhân xuất hiện tổn thương tim kéo dài, 20-60% bệnh nhân gặp bất thường về tim ở thời điểm hai tháng sau khi nhiễm Covid-19. Thậm chí, một số người còn bị đột quỵ, nhồi máu cơ tim trong vòng vài tuần hoặc vài tháng sau khi khỏi Covid-19 do di chứng cục máu đông, dù trước đó họ không bị bệnh tim mạn tính hay có các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch như đái tháo đường, thừa cân – béo phì, tăng huyết áp…

Vừa qua tại Los Angeles, Hoa Kỳ, các bác sĩ buộc phải cắt cụt chân phải của một ngôi sao sân khấu Broadway vì chứng đông máu nghiêm trọng hậu Covid-19. Nếu không kịp thời đoạn chi, bệnh nhân sẽ phải đối mặt với một loạt biến chứng nguy hiểm do cục máu đông, chẳng hạn như đau tim và đột quỵ.

Nguy cơ hình thành cục máu đông hậu Covid-19

Nghiên cứu được công bố trên eLife cho thấy, một số lượng lớn bệnh nhân hậu Covid-19 gặp phải di chứng hình thành cục máu đông. Nguyên nhân được xác định là do phản ứng miễn dịch kéo dài trong mạch máu sau khi hồi phục. Phát hiện này giúp giải thích lý do tại sao một số người từng mắc Covid-19 bị các triệu chứng tim mạch “ghé thăm” thường xuyên. 

Khi tiến hành xét nghiệm máu của những người đã khỏi Covid-19 trong vòng một tháng, các chuyên gia phát hiện ra rằng, họ có số lượng tế bào mạch máu bị tổn thương, được gọi là tế bào nội mô tuần hoàn, trôi nổi trong máu nhiều gấp đôi người khỏe mạnh. Nhiều tế bào mạch máu bị hư hại này cũng được tìm thấy ở những bệnh nhân hậu Covid-19 mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp hoặc đái tháo đường.

Ngoài các dấu hiệu tổn thương mạch máu, nhóm nghiên cứu còn phát hiện ra một điều: trong cơ thể những người đã khỏi Covid-19 có rất nhiều protein gây viêm, có tên gọi là cytokine, được sản xuất bởi các tế bào miễn dịch. Họ cũng tìm thấy số lượng tế bào miễn dịch cao bất thường được gọi là tế bào T, giúp tiêu diệt virus, mặc dù trên thực tế, virus đã biến mất.

Các nhà nghiên cứu giải thích: Hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức là nguyên nhân góp phần làm tổn thương mạch máu ở một số bệnh nhân thời hậu Covid-19. Điều này có thể gây ra “rò rỉ” trong mạch máu, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Đây là căn nguyên của một số biến chứng nghiêm trọng tiềm ẩn, chẳng hạn như:

• Đột quỵ não: Cục máu đông có thể gây tắc nghẽn các mạch máu trong não, làm gián đoạn lưu lượng máu và dẫn đến đột quỵ. Trường hợp cục máu đông chỉ tạm thời làm giảm lưu lượng máu đến não và ngăn chặn nguồn cung cấp máu đến một phần của não, bệnh nhân sẽ gặp phải cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (đột quỵ nhẹ).
• Thuyên tắc phổi: Tình trạng này xảy ra khi một cục máu đông di chuyển đến phổi và chặn dòng chảy của máu. Điều này có nguy cơ làm giảm nồng độ oxy và gây tổn thương mô phổi.
• Nhồi máu cơ tim: Người bệnh sẽ trải qua một cơn đau tim nếu dòng máu đến mô tim bị cắt đứt. Cục máu đông chính là nguyên nhân tiềm ẩn của các cơn đau tim.

Ngoài các biến chứng trên, cục máu đông còn có thể hạn chế lưu lượng máu đến các bộ phận khác của cơ thể, gây ra những tổn thương nghiêm trọng không kém. Một số khu vực chịu ảnh hưởng của cục máu đông bao gồm:

• Tứ chi
• Thận
• Các cơ quan đường tiêu hóa

Phương pháp điều trị và cách phòng ngừa nguy cơ hình thành cục máu đông

ThS.BS Huỳnh Thanh Kiều cho biết, nếu xác định trong cơ thể có cục máu đông sau khi khỏi Covid-19, người bệnh thường được điều trị bằng thuốc làm loãng máu, giảm đông máu trong cơ thể. Loại thuốc này giúp ngăn ngừa cục máu đông hiện có phát triển lớn hơn, đồng thời ngăn không cho cục máu đông mới hình thành.

Nghiên cứu tác dụng của thuốc làm loãng máu ở những người từng là bệnh nhân Covid-19 cho thấy, những người được điều trị bằng thuốc làm loãng máu có kết quả tích cực hơn so với những ai không sử dụng loại thuốc này.

Mặc dù nguy cơ hình thành cục máu đông hậu Covid-19 ở các bệnh nhân tim mạch mạn tính cao hơn, nhưng ngay cả những người khỏe mạnh cũng có khả năng gặp phải nguy cơ này. Do đó, việc chăm sóc sức khỏe sau khi khỏi Covid-19 đúng cách đóng vai trò rất quan trọng trong việc ngăn ngừa đau tim, đột quỵ và thuyên tắc phổi – những biến chứng do cục máu đông gây ra.

Cụ thể, người từng mắc Covid-19 cần tuân thủ lối sống lành mạnh sau khi hết bệnh nhằm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông cũng như các triệu chứng tim mạch khác:

• Tăng cường vận động: Lối sống ít vận động sẽ góp phần làm tăng nguy cơ đông máu. Vì vậy, hãy đảm bảo bạn tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút/ngày. Nếu đặc thù công việc khiến bạn phải ngồi trong thời gian dài, hãy cố gắng đứng dậy và đi lại trong phòng sau mỗi 1-2 giờ. Các bài tập tại chỗ vào giờ giải lao cũng rất có ích trong việc tăng cường lưu thông máu.
• Giảm cân nếu bạn thừa cân – béo phì: Các nghiên cứu đã chứng minh giảm trọng lượng dư thừa đồng nghĩa với giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. Hãy cố gắng duy trì chỉ số BMI trong khoảng 18,5 – 23.
• Đừng hút thuốc: Hút thuốc lá có thể làm hỏng lớp niêm mạc của mạch máu, dẫn tới hình thành cục máu đông. Cho nên, bỏ thuốc lá là việc đầu tiên mà những người điều trị khỏi Covid-19 cần làm.
• Tìm hiểu kỹ tác dụng phụ của các loại thuốc bạn uống hàng ngày: Thuốc tránh thai, liệu pháp thay thế hormone và một số loại thuốc điều trị ung thư có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Đó là lý do bạn cần trao đổi với bác sĩ để đảm bảo rằng chúng được quản lý đúng cách nhằm giảm thiểu nguy cơ này.
• Tuân thủ quy tắc 5K để tránh tái nhiễm coronavirus.

Cuối cùng, đừng chủ quan khi thấy cơn đau thắt ngực, khó thở, hụt hơi… hay bất kỳ triệu chứng bất thường nào xuất hiện thời kỳ hậu Covid-19. Hãy gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và có biện pháp can thiệp phù hợp để ngăn ngừa đột quỵ cũng như những biến chứng nguy hiểm khác.