Hầu hết mọi phương pháp điều trị ung thư nói chung và ung thư đại tràng nói riêng đều có tác dụng phụ. Trong đó, hóa trị là phương pháp điều trị được cho là có nhiều tác dụng phụ nhất. Bài viết này, bác sĩ CKII Nguyễn Trần Anh Thư, khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn các tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng người bệnh có thể gặp trong quá trình điều trị.
Hóa trị ung thư đại tràng là phương pháp điều trị sử dụng thuốc hoặc hóa chất (gây độc tế bào) để tiêu diệt tế bào ung thư. Thuốc được uống hoặc tiêm tĩnh mạch và lưu thông khắp cơ thể theo đường máu. (1)
Mục đích điều trị hóa chất trong ung thư đại tràng là tiêu diệt các tế bào ung thư bằng hóa chất. Tùy thuộc vào thời điểm hóa trị, có các phương pháp như sau: (2)
Các nhóm thuốc dùng để hóa trị ung thư đại tràng bao gồm:
Do thuốc chống ung thư gây độc tế bào ung thư lẫn tế bào bình thường, dẫn đến các tác dụng phụ thường gặp như: rối loạn tiêu hóa, mất ngủ, nhiễm độc gan thận, hội chứng bàn tay – bàn chân,… Dưới đây là một số tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng, người bệnh có thể tham khảo:
Rối loạn tiêu hóa là tác dụng phụ thường gặp của hóa trị ung thư đại tràng, bao gồm: tiêu chảy, táo bón và viêm niêm mạc,… Đôi khi tác dụng phụ này khiến bác sĩ phải giảm liều thuốc, ngừng điều trị và có thể đe dọa tính mạng người bệnh. (3)
Hóa trị phá hủy các tế bào khỏe mạnh trong khi điều trị ung thư, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, nhất là sau mỗi đợt điều trị. Cảm giác mệt mỏi có thể giảm sau khi điều trị hóa chất kết thúc, nhưng phải mất 1 tháng hoặc hơn để cơ thể trở lại bình thường.
Các vấn đề về giấc ngủ như không thể ngủ hoặc khó đi vào giấc ngủ, còn gọi là tình trạng rối loạn giấc ngủ, thường gặp ở những người đang điều trị ung thư nói chung bằng hóa trị, xạ trị hoặc các phương pháp điều trị khác. Vấn đề về giấc ngủ có thể do tác dụng phụ của việc điều trị, thuốc đang dùng, thời gian nằm viện lâu, căng thẳng và nhiều yếu tố khác. Các nghiên cứu cho thấy có đến 50% người bệnh gặp vấn đề liên quan đến giấc ngủ trong quá trình điều trị ung thư. (4)
Viêm miệng (hay viêm niêm mạc miệng) là tình trạng niêm mạc miệng bị sưng và đỏ, hoặc xuất hiện các vết loét lâu lành gây đau, khó ăn uống hoặc khó nuốt. Đó là tác dụng phụ thường gặp của hóa trị và xạ trị. Các tổn thương ở miệng xuất hiện trong thời gian trung bình là 10 ngày (khoảng 7 – 11 ngày) sau khi dùng thuốc.
Điều trị ung thư đại tràng bằng liệu pháp hóa trị làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng sau điều trị. Các chất hóa trị gây độc tế bào tác động trực tiếp đến niêm mạc đường tiêu hóa và gây viêm, phù nề, loét và teo dẫn đến tăng tính thấm của niêm mạc ruột và tăng khả năng lan truyền của vi sinh vật từ ruột qua thành ruột vào máu.
Từ đó dẫn đến nhiễm trùng máu và sốc nhiễm trùng, đặc biệt nếu nó xảy ra cùng lúc với tình trạng giảm bạch cầu do hóa trị liệu, đe dọa tính mạng. Khi này, bác sĩ cần tiến hành can thiệp kịp thời, phù hợp để làm giảm nguy cơ tử vong.
Mặc dù Escherichia coli, là mầm bệnh phổ biến nhất gây nhiễm trùng huyết ở người bệnh tiêu chảy do hóa trị liệu (CID = Chemo-induced Diarrhea) nhưng các vi sinh vật khác, như Clostridium difficile, nhiễm nấm và virus cũng có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng. (5)
Thay đổi về số lượng tế bào máu do điều trị hóa chất ung thư đại tràng được xác định là sự thay đổi về công thức máu. Có sự giảm đáng kể số lượng tế bào bạch cầu, nồng độ Hemoglobin và số lượng tiểu cầu sau khi hóa trị,… Tóm lại, hóa trị liệu gây ra những thay đổi trong các thông số công thức máu toàn phần và cần được các bác sĩ lâm sàng xem xét và điều chỉnh kịp thời.
Một số loại hóa trị có thể khiến da bị khô, ngứa, đỏ, sẫm màu hơn hoặc bong tróc. Người bệnh dễ bị phát ban nhẹ hoặc cháy nắng, điều này được gọi là nhạy cảm với ánh sáng. Một số người còn có sự thay đổi sắc tố da. Móng tay, móng chân có thể bị sẫm màu và nứt nẻ, đồng thời lớp biểu bì có thể bị tổn thương.
Nếu trước đây người bệnh đã từng xạ trị, vùng da được xạ trị có thể bị đỏ, phồng rộp, bong tróc hoặc bị tổn thương. Các dấu hiệu của phản ứng dị ứng với hóa trị liệu có thể bao gồm phát ban hoặc nổi mề đay, cảm giác nóng rát.
Gan là nơi chuyển hóa chính của nhiều loại thuốc và sự tương tác giữa gan và thuốc hóa chất là điều cần được xem xét cẩn thận trước khi điều trị hóa chất. Trước khi điều trị, bác sĩ cần đánh giá chức năng gan và khả năng ảnh hưởng đến gan do ung thư khi hóa trị. (6)
Độc tính trên thận là tác dụng phụ thường gặp của nhiều tác nhân hóa trị liệu. Yếu tố góp phần gây độc thận chính là sự bài tiết qua thận của một số thuốc hóa chất. Tổn thương thận được xác định trên lâm sàng thông qua sự thay đổi về độ lọc cầu thận, độ thanh thải creatinine, sự xuất hiện protein trong nước tiểu và thay đổi lượng nước tiểu.
Các tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng khác có thể kể đến như:
Cách giảm thiểu tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng là kiểm soát bằng thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng hóa chất. Buồn nôn, nôn và mệt mỏi có thể được kiểm soát bằng thuốc. Để kiểm soát bệnh viêm thần kinh ngoại biên, các bác sĩ thường sẽ giảm liều thuốc hóa chất và hướng dẫn một số biện pháp giảm triệu chứng. (7)
Cần chuẩn bị sức khỏe tốt nhất có thể trước khi hóa trị ung thư đại tràng. Ăn thực phẩm bổ dưỡng, uống nhiều nước, ngủ đủ giấc, cân bằng giữa nghỉ ngơi và hoạt động thể chất. Tập thể dục thường xuyên và dinh dưỡng tốt có thể giúp giảm một số tác dụng phụ. Nếu người bệnh hút thuốc lá, hãy cố gắng bỏ thuốc trước khi hóa trị.
Một số loại hóa trị có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Nếu muốn có con sau khi điều trị, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc thực hiện các biện pháp hỗ trợ dự trữ sinh sản (trữ trứng, trữ phôi, trữ tinh trùng,…) trước khi bắt đầu điều trị hóa chất. Chủ động trao đổi với bác sĩ điều trị về các tác dụng phụ có thể gặp phải và cách khắc phục chúng.
Dưới đây là một số lưu ý chăm sóc cho bệnh nhân sau điều trị hóa chất ung thư đại tràng:
Tác dụng phụ thường xảy ra trong và ngay sau khi hóa trị. Nếu bắt đầu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, hãy báo cho bác sĩ điều trị để có thể xác định cách tốt nhất giúp kiểm soát các triệu chứng mà người bệnh gặp phải.
Hóa trị ung thư đại tràng và kiểm soát các tác dụng phụ khi điều trị là nhiệm vụ hàng đầu của các bác sĩ tại khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn bị Ung Bướu, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây, người bệnh sẽ được các bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm trực tiếp chẩn đoán và điều trị, theo dõi sát sao trong suốt liệu trình, đảm bảo can thiệp nhanh và có biện pháp khắc phục kịp thời các tác dụng phụ, cũng như cân nhắc liều dùng để hạn chế tác dụng phụ trong quá trình hóa trị ung thư đại tràng.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Như vậy bài viết đã cung cấp các thông tin hữu ích về các tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng cũng như cách chăm sóc và khắc phục tác dụng kể trên trong quá trình điều trị. Hy vọng với những thông tin trên đã giúp bạn hiểu hơn về tác dụng phụ của hóa trị trong điều trị ung thư đại tràng, chăm sóc bệnh nhân trong suốt quá trình trị liệu.
