Chế độ ăn uống có thể tạo điều kiện cho sỏi bàng quang hình thành và phát triển. Điều này làm nhiều người lo lắng không biết sỏi bàng quang nên kiêng gì và ăn gì cho mau khỏi.
Chế độ dinh dưỡng có ảnh hưởng nhất định với người bị sỏi bàng quang, vừa tạo điều kiện cho sỏi hình thành, vừa ngăn ngừa sỏi. Các loại thực phẩm chứa hàm lượng canxi, protein, sucrose, kali, magie,… cao tạo điều kiện có các tinh thể hình thành, lắng đọng canxi, oxalat hoặc axit uric tạo thành sỏi ở bàng quang và thận.
Có 5 loại hợp chất tinh thể được xác định trong sỏi tiết niệu nói chung, trong đó có sỏi bàng quang, bao gồm canxi oxalate, canxi phosphate, sỏi liên quan đến vi khuẩn (struvite), axit uric và cystine và sỏi hỗn hợp do sự kết hợp 2 hoặc nhiều dạng sỏi. Trong đó, canxi oxalate là nguyên nhân gây đến 80% sỏi tiết niệu.
Mặt khác, chế độ dinh dưỡng cũng góp phần ngăn ngừa sự hình thành và phát triển sỏi bàng quang. Cụ thể, chế độ ăn giàu chất xơ giúp bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ hình thành sỏi, uống đủ nước làm loãng nước tiểu và giảm nguy cơ hình thành sỏi bàng quang. (1)
Bị sỏi bàng quang kiêng ăn những thực phẩm chứa nhiều muối, đường, oxalate, purinem, vitamin C,.. để tránh nguy cơ hình thành thêm sỏi.
Oxalate là 1 hóa chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm như: hạnh nhân, hạt điều, khoai tây, rau chân vịt,… khi kết hợp với canxi trong nước tiểu chứa ở bàng quang, khả năng hình thành sỏi cao (2). Trên thực tế, oxalate có mặt trong rất nhiều loại thực phẩm, người bệnh khó có thể tránh hoàn toàn, dưới đây là một số loại thực phẩm chứa nhiều oxalate người bệnh sỏi bàng quang nên kiêng:
Purin là hóa chất có trong các loại thực phẩm, đặc biệt là thịt đỏ. Ăn quá nhiều purin khiến cơ thể tạo ra nhiều axit uric hơn. Nồng độ axit uric cao dẫn đến tăng axit trong nước tiểu và hình thành sỏi axit uric. Các loại thực phẩm giàu purin người bệnh nên kiêng gồm:
Người bị sỏi bàng quang nên kiêng thực phẩm mặn vì nồng độ natri cao làm giảm nồng độ citrate, tăng nguy cơ phát triển sỏi canxi oxalate, sỏi phosphate. Việc tiêu thụ các thực phẩm quá mặn cũng khiến cơ thể bị mất nước do nhu cầu đi tiểu tăng.
Các loại đường được thêm vào như vậy có thể làm giảm lượng nước tiểu mà cơ thể sản xuất, dẫn đến nồng độ canxi nước tiểu cao hơn và hình thành sỏi bàng quang. Tiêu thụ các thực phẩm chứa quá nhiều đường cũng dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác được chứng minh là góp phần hình thành sỏi tiết niệu bao gồm bệnh tiểu đường, béo phì và kháng insulin.
Thực phẩm chứa nhiều protein (đạm) như thịt đỏ, thịt lợn, thịt gà, thịt gia cầm và trứng, làm tăng lượng axit uric trong cơ thể. Ăn lượng lớn protein cũng làm giảm citrate – hóa chất giúp ngăn chặn sự hình thành sỏi trong nước tiểu.
Bên cạnh sỏi bàng quang nên kiêng gì? vẫn còn nhiều loại thực phẩm tốt cho người bệnh, như: (3)
Ăn thực phẩm nhiều chất xơ có thể giúp ngăn ngừa sỏi bàng quang bằng cách giảm lượng oxalate và canxi trong nước tiểu. Chất xơ cũng giúp tiêu hóa và nhu động ruột, nên luôn được khuyến khích trong chế độ ăn của người bệnh. Một số thực phẩm giàu chất xơ người bệnh nên ăn gồm: yến mạch, ngũ cốc nguyên hạt, các loại rau củ quả, trái cây,… lựa chọn bất kỳ loại nào người bệnh yêu thích, ngoại trừ các thực phẩm trong nhóm nên tránh.
Citrate ngăn chặn sự hình thành sỏi bàng quang và sỏi thận theo 2 cơ chế. Đầu tiên, nó liên kết với canxi tiết niệu, làm giảm sự siêu bão hòa của nước tiểu. Ngoài ra, nó liên kết các tinh thể canxi oxalate và ngăn ngừa sự phát triển tinh thể. Hypocitratratratia là 1 trong những rối loạn trao đổi chất phổ biến nhất ở người bị sỏi canxi. Người mắc sỏi bàng quang có citrate tiết niệu thấp nên được khuyến khích tăng mức tiêu thụ thực phẩm có nhiều axit citric, chẳng hạn như chanh và nước cốt chanh, nước cam.
Canxi chế độ ăn uống thấp làm tăng nguy cơ phát triển sỏi tiết niệu nói chung. Khi không có đủ canxi trong đường tiêu hóa để liên kết với oxalate, dẫn đến tăng hấp thụ oxalate và bài tiết oxalate trong nước tiểu, tạo điều kiện cho sỏi bàng quang hình thành. Canxi có nhiều trong: nước cam, sữa đậu nành, đậu phụ và ngũ cốc, các loại hạt.
Lượng canxi mục tiêu là 1.200mg/ngày, tương đương với 2 ly sữa 240ml. Canxi chế độ ăn uống được ưu tiên để bổ sung, nếu người bệnh đang mắc sỏi bàng quang nên sử dụng canxi citrate thay vì canxi cacbonat.
Mặc dù lượng oxalate cao đã được chứng minh là làm tăng nồng độ oxalate trong nước tiểu và hình thành sỏi bàng quang. Tuy nhiên, bác sĩ cũng khuyên người bệnh nên hạn chế oxalate trong chế độ ăn uống chỉ khi bị tăng chất độc, bởi vì nhiều loại thực phẩm giàu oxalate được coi là “sức khỏe tim mạch”. Nếu mắc sỏi bàng quang nên hạn chế nhưng không loại bỏ hoàn toàn oxalate trong chế độ ăn.
Nguồn chính của chất béo không bão hòa đa axit arachidonic (AA) – axit béo N-6 có trong dầu thực vật và chất béo động vật. Axit béo N-6 có liên quan đến sự hình thành sỏi tiết niệu. Phân tích AA dẫn đến việc hình thành các tuyến tiền liệt bao gồm Prostaglandin E2 (PGE2). PGE2 gây tăng calci niệu vì nó làm tăng sự hấp thụ canxi trong ruột, giảm tái hấp thu trong ống thận và tăng sự tái hấp thu xương.
Axit eicosapentaenoic trong chế độ ăn uống (EPA) là axit béo N-3 và là thành phần hoạt chất của dầu cá. EPA trải qua cùng một con đường trao đổi chất với các axit béo N-6. Do đó, việc tăng EPA làm giảm các chất chuyển hóa axit béo N-6, đặc biệt là PGE2. Mức độ PGE2 thấp hơn không chỉ làm giảm bài tiết canxi tiết niệu mà còn dẫn đến việc kích hoạt chất vận chuyển Na/K/2CA nephron, dẫn đến tăng tái hấp thu canxi thận.
Tiêu thụ 1.200 mg dầu cá/ngày làm giảm đáng kể nồng độ canxi và oxalate trong nước tiểu và tăng nồng độ citrate. Cá nước lạnh, bao gồm cá hồi, cá ngừ, cá thu và cá mòi, quả óc chó, hạt lanh.
Chế độ ăn khoa học cho người bị sỏi bàng quang là nên kiêng các thực phẩm tạo sỏi và tăng cường dinh dưỡng từ các nguồn lành mạnh, ăn uống đủ chất và nên:
Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa sỏi bàng quang:
Chẩn đoán và điều trị sỏi bàng quang càng sớm, càng tốt để tránh nguy cơ sỏi phát triển to, chèn ép đường tiểu hoặc làm tắc niệu đạo. Khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7, tại đây có đội ngũ bác sĩ giỏi, chuyên chẩn đoán và điều trị những bệnh về sỏi tiết niệu, trong đó có sỏi bàng quang.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn giải đáp thắc mắc về việc sỏi bàng quang nên kiêng gì? Và ăn gì? cũng như cách phòng ngừa sỏi bàng quang.
