13 cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ em hiệu quả, an toàn

Cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ là mối quan tâm hàng đầu của các bậc cha mẹ, đặc biệt trong giai đoạn trẻ còn non nớt về hệ miễn dịch và tiêu hóa. Ở trẻ nhỏ, chỉ một lượng vi khuẩn hay độc tố nhỏ cũng có thể gây ra tình trạng ngộ độc nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện. Do đó, việc chủ động phòng ngừa bằng những biện pháp khoa học, an toàn và phù hợp với từng độ tuổi là điều vô cùng cần thiết.

Vậy cha mẹ cần lưu ý điều gì để bảo vệ con khỏi nguy cơ ngộ độc thức ăn? Những nguyên tắc nào cần tuân thủ tuyệt đối khi chế biến, bảo quản và lựa chọn thực phẩm cho trẻ? Câu trả lời sẽ có ngay sau đây.

Nguyên nhân trẻ bị ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm ở trẻ nhỏ chủ yếu xuất phát từ các yếu tố vi sinh vật gây bệnh, hóa chất độc hại và sai sót trong chế biến – bảo quản thực phẩm. Hệ miễn dịch và tiêu hóa chưa hoàn thiện khiến trẻ dễ bị tổn thương, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 5 tuổi. Các nguyên nhân phổ biến gồm: (1)

• Thực phẩm nhiễm vi sinh vật gây bệnh: Vi khuẩn (Salmonella, E. coli, Listeria), virus (Norovirus), ký sinh trùng (Giardia) thường tồn tại trong thực phẩm sống, nấu chưa chín hoặc bị ô nhiễm chéo.
• Bảo quản thực phẩm sai cách: Để ở nhiệt độ không phù hợp, sử dụng thực phẩm hết hạn, hư hỏng… làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Dùng thực phẩm không phù hợp độ tuổi: Mật ong (có nguy cơ chứa Clostridium botulinum), sữa chưa tiệt trùng, hải sản tươi sống… có thể gây ngộ độc ở trẻ nhỏ.
• Ô nhiễm hóa chất, phụ gia: Thuốc trừ sâu tồn dư, phẩm màu, chất bảo quản không an toàn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.

Xác định đúng nguyên nhân giúp phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ hiệu quả. Cha mẹ cần kiểm soát kỹ nguồn gốc, cách chế biến và mức độ an toàn của thực phẩm trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ.

Cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ

Ngộ độc thức ăn là nguyên nhân phổ biến gây rối loạn tiêu hóa, mất nước và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ nhỏ. Do hệ miễn dịch còn yếu, trẻ dễ tổn thương trước các tác nhân gây hại từ thực phẩm. Dưới đây là các nguyên tắc phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ hiệu quả, được khuyến cáo bởi chuyên gia dinh dưỡng và nhi khoa:

• Giữ vệ sinh sạch sẽ: Rửa tay kỹ trước khi chế biến, sau khi thay tã hoặc tiếp xúc với thực phẩm sống. Dụng cụ, khăn, bề mặt bếp cần được vệ sinh thường xuyên.
• Tránh nhiễm chéo thực phẩm: Tách riêng thực phẩm sống – chín, dùng riêng dao, thớt để ngăn lây nhiễm vi khuẩn.
• Nấu chín đúng cách: Thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa cần nấu chín hoàn toàn. Tránh món tái, sống, hâm nóng không đều.
• Bảo quản đúng cách: Giữ thực phẩm sống trong tủ lạnh; món đã nấu nên dùng sớm, bảo quản kín. Tránh dùng thực phẩm có dấu hiệu hư hỏng.
• Chọn thực phẩm an toàn: Tránh dùng thực phẩm không rõ nguồn gốc, rau củ chưa rửa sạch kỹ, nước không đảm bảo. Ưu tiên nước đun sôi để pha sữa, rửa rau.
• Hạn chế vi khuẩn phát triển: Thức ăn chín không nên để ngoài quá 2 giờ. Nếu không dùng ngay, cần làm nguội nhanh, bảo quản lạnh và hâm kỹ trước khi ăn.
• Cẩn trọng khi ăn ngoài: Ưu tiên quán ăn sạch sẽ, chọn món nấu chín, tránh đồ sống hoặc không rõ nguồn gốc. Yêu cầu bát đũa riêng cho trẻ nếu có thể.
• Tránh thực phẩm nguy cơ cao: Không dùng mật ong cho trẻ dưới 12 tháng, hạn chế hải sản sống, thịt nguội, trứng sống, sữa chưa tiệt trùng, hạt dễ hóc, đồ chế biến sẵn nhiều phụ gia.
• Tăng cường đề kháng: Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn 6 tháng đầu, cho ăn dặm đúng cách và bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất, lợi khuẩn để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Chọn thực phẩm hữu cơ, rõ nguồn gốc: Ưu tiên dùng thực phẩm sạch, hữu cơ có chứng nhận an toàn, đặc biệt với rau củ, trái cây, thịt và sữa, giúp giảm nguy cơ tiếp xúc hóa chất bảo vệ thực vật, kháng sinh và chất tăng trưởng.
• Sử dụng nước lọc đạt chuẩn: Tất cả nước dùng cho trẻ (pha sữa, nấu ăn, rửa thực phẩm) cần đun sôi hoặc lọc qua hệ thống đạt chuẩn y tế để tránh vi khuẩn, amip và kim loại nặng gây ngộ độc.
• Nâng cao kiến thức an toàn thực phẩm cho người chăm sóc: Người nấu ăn và chăm sóc trẻ ngộ độc thức ăn cần được đào tạo, cập nhật thường xuyên về chọn lựa, bảo quản thực phẩm an toàn, hiểu nhãn mác và hạn sử dụng.
• Theo dõi phản ứng sau ăn: Quan sát kỹ trẻ sau khi ăn món mới để phát hiện sớm các dấu hiệu như tiêu chảy, nôn, nổi mẩn, giúp loại trừ nguyên nhân ngộ độc hoặc dị ứng kịp thời.

Cách xử trí khi trẻ bị ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thức ăn ở trẻ nhỏ dễ xảy ra do hệ miễn dịch và tiêu hóa chưa hoàn thiện. Xử trí ngộ độc thực phẩm ở trẻ kịp thời giúp hạn chế biến chứng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

• Nhận biết dấu hiệu sớm: Trẻ có thể nôn ói, đau bụng, tiêu chảy nhiều lần, sốt, mệt mỏi, mất nước (môi khô, mắt trũng). Trẻ sơ sinh thường quấy khóc, bỏ bú, phân có mùi hôi, lẫn nhầy hoặc máu. Trường hợp nặng có thể lơ mơ, li bì, co giật, tụt huyết áp. Khi thấy dấu hiệu nghi ngờ, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.
• Ngưng thực phẩm nghi ngờ: Dừng ngay món ăn có khả năng gây ngộ độc và kiểm tra lại toàn bộ thực phẩm trẻ đã dùng trong 24 giờ gần nhất.
• Bù nước, điện giải: Cho trẻ uống dung dịch ORESOL (ORS) pha đúng liều. Trẻ bú mẹ cần duy trì bú thường xuyên. Tránh dùng nước ngọt hoặc nước trái cây đậm đặc vì có thể làm tiêu chảy nặng hơn.
• Không tự dùng thuốc chống nôn, cầm tiêu chảy: Các thuốc này có thể ức chế nhu động ruột, che giấu triệu chứng và làm chậm đào thải độc tố. Thuốc chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi sát: Ghi nhận số lần nôn, tiêu chảy, lượng nước uống, nhiệt độ và biểu hiện bất thường. Nếu mất nước nặng, tiêu chảy kéo dài >24 giờ, sốt cao liên tục, li bì hoặc co giật cần nhập viện ngay.
• Không gây nôn khi chưa có chỉ định: Gây nôn sai cách có thể gây sặc, tổn thương thực quản hoặc suy hô hấp. Chỉ thực hiện khi được nhân viên y tế hướng dẫn.

Xử trí đúng giúp trẻ hồi phục nhanh và giảm nguy cơ biến chứng. Sau mỗi lần ngộ độc, cha mẹ cần rà soát và điều chỉnh quy trình chọn lựa, chế biến, bảo quản thức ăn để phòng ngừa hiệu quả hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Việc nhận biết đúng thời điểm đưa trẻ đến cơ sở y tế rất quan trọng, đặc biệt với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ miễn dịch, chức năng gan thận chưa hoàn thiện. Cần đưa trẻ đi khám ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Tiêu chảy, nôn ói kéo dài hoặc diễn tiến nhanh trong vài giờ, gây mệt lả, bú kém hoặc bỏ bú.
• Dấu hiệu mất nước rõ: da nhăn, môi khô, mắt trũng, không tiểu > 6 giờ, thóp lõm (trẻ sơ sinh).
• Sốt cao ≥ 38,5°C kéo dài trên 48 giờ hoặc sốt kèm co giật, mệt mỏi li bì.
• Phân bất thường: có máu, chất nhầy, mùi tanh nồng hoặc phân trắng xám.
• Biểu hiện thần kinh nghiêm trọng: lơ mơ, khó đánh thức, ngủ li bì, giảm phản xạ với môi trường.
• Co giật, hạ thân nhiệt hoặc tụt huyết áp – dấu hiệu ngộ độc nặng cần xử trí khẩn cấp.
• Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào cũng phải được khám ngay do nguy cơ diễn tiến nặng nhanh hơn.

Cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm cho trẻ không chỉ là chọn thực phẩm sạch mà còn đảm bảo chế biến, bảo quản và giám sát ăn uống đúng cách. Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch và tiêu hóa chưa hoàn chỉnh, dễ bị tổn thương khi tiếp xúc thức ăn không an toàn. Cha mẹ cần tuân thủ nguyên tắc vệ sinh an toàn thực phẩm và nâng cao nhận thức. Khi nghi ngờ ngộ độc, cần đưa trẻ đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.