Phẫu thuật điều trị Hirschsprung: Phương pháp và quy trình mổ

Phần lớn trẻ mắc bệnh Hirschsprung sẽ được chỉ định điều trị bằng phương pháp phẫu thuật sớm nhằm hạn chế những ảnh hưởng, hệ lụy nghiêm trọng do bệnh gây ra. Vậy phẫu thuật điều trị Hirschsprung là phẫu thuật gì? Có nguy hiểm không?

Bệnh Hirschsprung là gì?

Bệnh Hirschsprung (còn được gọi là phình đại tràng bẩm sinh) là dị tật bẩm sinh hiếm gặp, với tỷ lệ mắc phải là 1/5.000 trẻ sơ sinh. Bệnh đặc trưng bởi sự vắng mặt các tế bào thần kinh (hạch) trong ruột, khiến phân không thể di chuyển ra ngoài, tích tụ gây tắc nghẽn, nhiễm trùng tiêu hóa. Nguyên nhân gây nên sự bất thường này có thể do đột biến ở một số gen trong quá trình phát triển phôi thai. (1)

Hirschsprung ở trẻ có thể xảy ra ở một đoạn ruột ngắn tại trực tràng hoặc đại tràng (Hirschsprung đoạn ngắn) hoặc hầu hết ruột già và một phần ruột non (Hirschsprung đoạn dài) hoặc vô hạch toàn bộ đại tràng. Trong đó Hirschsprung đoạn ngắn là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% trường hợp mắc phải, tỷ lệ xảy ra ở bé trai cao gấp 4 lần bé gái. (2)

Thông thường, trẻ mắc bệnh Hirschprung có thể được phát hiện sớm trong khoảng 2 tháng đầu đời. Một số trường hợp trẻ được phát hiện muộn hơn, trong thời thơ ấu do bệnh ít gây triệu chứng nghiêm trọng. Theo thống kê, có khoảng 90% trẻ bị Hirschsprung được chẩn đoán trước 13 tuổi, 80% trường hợp được chẩn đoán trước 7 tuổi, 50% trường hợp được chẩn đoán trong năm đầu tiên. (3)

Hirschsprung cũng là nguyên nhân của khoảng 20% trường hợp tắc ruột ở trẻ sơ sinh. Khoảng 80% trường hợp trẻ mắc Hirschsprung xảy ra tại đoạn chuyển tiếp ở trực tràng hoặc đại tràng sigma.

Khi nào cần phẫu thuật điều trị Hirschsprung?

Trẻ mắc bệnh Hirschsprung cần được phẫu thuật điều trị càng sớm càng tốt. Vậy nên, nếu phát hiện trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh Hirschsprung, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện Tâm Anh để được bác sĩ kiểm tra và có điều trị phù hợp. Một số dấu hiệu cảnh báo bệnh Hirschsprung:

• Chậm đi phân su trong khoảng 24 – 48 giờ sau sinh, đây là triệu chứng điển hình, giúp phát hiện bệnh Hirschsprung sớm ở trẻ.
• Đau bụng, chướng bụng.
• Quấy khóc nhiều.
• Sốt cao.
• Tiêu chảy.
• Trẻ táo bón thường xuyên, nghiêm trọng.
• Nôn mửa, chất nôn có màu xanh hoặc vàng.
• Trẻ bú kém, biếng ăn, chậm tăng cân hoặc suy dinh dưỡng.

Nếu trẻ mắc bệnh Hirschsprung mức độ nhẹ, các triệu chứng của bệnh có thể không biểu hiện rõ ràng dẫn đến việc chẩn đoán và phát hiện muộn. Trong những trường hợp này, bệnh có thể được nhận biết thông qua các dấu hiệu như táo bón mãn tính, viêm ruột, các triệu chứng nhiễm trùng đường ruột khác, ăn kém, chậm lớn.

Phẫu thuật Hirschsprung có nguy hiểm không?

Phẫu thuật điều trị Hirschsprung là phương pháp điều trị can thiệp phổ biến, hiệu quả nhưng vẫn tiềm ẩn một số nguy cơ. Với sự tiến bộ trong y học, tỷ lệ thành công của phẫu thuật Hirschsprung khá cao, nguy cơ xảy ra biến chứng giảm đáng kể. Sau phẫu thuật, hầu hết bệnh nhân có thể cải thiện chức năng tiêu hóa và có cuộc sống bình thường.

Trẻ mắc bệnh Hirschsprung nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đúng cách, bệnh có thể gây nên nhiều biến chứng nghiêm trọng như: tắc nghẽn ruột, viêm ruột, suy dinh dưỡng, chậm phát triển thể chất và trí tuệ… Khó khăn trong việc đi ngoài có thể gây tổn thương tâm lý của trẻ, khiến trẻ lo lắng, tự ti, khó hòa nhập với bạn bè và môi trường xung quanh. Do đó, khi cân nhắc kỹ lưỡng về lợi ích và các rủi ro có thể xảy ra, phẫu thuật Hirschsprung vẫn là lựa chọn điều trị tiêu chuẩn cho bệnh lý này.

Các phương pháp phẫu thuật điều trị Hirschsprung

Bác sĩ chỉ định tùy thuộc vào tình trạng bệnh cụ thể của trẻ: (4)

1. Phẫu thuật Pull-through

Trong phẫu thuật Pull-through, bác sĩ sẽ cắt bỏ đoạn ruột không có tế bào thần kinh và nối phần ruột khỏe mạnh với hậu môn. Thủ thuật này được thực hiện bằng phương pháp mổ đường hậu môn trực tràng kết hợp nội soi xâm lấn tối thiểu.

2. Phẫu thuật hậu môn nhân tạo Hirschsprung

Ở những trường hợp trẻ mắc bệnh Hirschsprung có tắc ruột mức độ nặng, khi phẫu thuật, bác sĩ tạo một lỗ mở ở vùng bụng (hậu môn nhân tạo) tạm thời để phân thoát ra trong trường hợp cấp cứu.

Một thời gian sau phẫu thuật hậu môn nhân tạo Hirschsprung, ruột kết lành lại. Bác sĩ sẽ thực hiện cắt đoạn ruột không có tế bào thần kinh và nối đoạn ruột khỏe mạnh với hậu môn. Sau đó đóng hậu môn nhân tạo.

Quy trình phẫu thuật Hirschsprung

Để phẫu thuật Hirschsprung diễn ra thuận lợi, an toàn và đạt hiệu quả tối ưu nhất, sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhi, gia đình bệnh nhi và bác sĩ là yếu tố quan trọng. Bố mẹ cần cho trẻ khám và điều trị tại cơ sở y tế uy tín, có chuyên khoa Ngoại Nhi.

1. Chuẩn bị trước khi phẫu thuật

Sau khi có kết quả chẩn đoán cụ thể, bác sĩ sẽ giải thích rõ cho bố mẹ về tình trạng bệnh và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp. Trẻ sẽ được yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm liên quan để chuẩn bị cho quá trình phẫu thuật như kiểm tra khả năng phản ứng với thuốc mê, chức năng gan thận, tim mạch, đông máu… Bố mẹ cần thông báo đầy đủ thông tin về bệnh sử, tiền sử dị ứng và các loại thuốc trẻ đang dùng.

Bác sĩ sẽ yêu cầu mẹ thực hiện chế độ nhịn ăn trước phẫu thuật. Tuỳ từng trường hợp, trẻ sẽ được cho chế độ ăn trước phẫu thuật thay đổi trong 3 ngày để ruột sạch phân, đảm bảo cho cuộc mổ an toàn, không nhiễm trùng hay có biến chứng không đáng có. Bác sĩ sẽ truyền dịch qua đường tĩnh mạch để trẻ được bổ sung đủ nước, dinh dưỡng và năng lượng.

Thời gian này, bác sĩ sẽ làm sạch ruột, loại bỏ tắc nghẽn bên trong ruột bằng cách thường xuyên thụt tháo ruột qua đường hậu môn với nước muối sinh lý. Trường hợp trẻ bị viêm ruột, thuốc kháng sinh sẽ được chỉ định và liều dùng phù hợp.

2. Các bước phẫu thuật

Khi được vào phòng phẫu thuật, trẻ sẽ được gây mê trong suốt quá trình thực hiện. Bác sĩ sẽ phẫu thuật điều trị cho trẻ theo phương pháp đã thông báo với gia đình trước đó.

Chăm sóc sau phẫu thuật Hirschsprung

Sau phẫu thuật, trẻ sẽ được đưa về phòng hồi tỉnh. Bác sĩ sẽ theo dõi và thăm khám thường xuyên nhằm phát hiện sớm và có can thiệp kịp thời nếu trẻ gặp phải biến chứng phẫu thuật. (5)

Trẻ sẽ được truyền dịch, thuốc giảm đau và kháng sinh qua đường tĩnh mạch trong thời gian đầu sau phẫu thuật. Trẻ sẽ không được ăn bất kỳ thức ăn gì qua đường miệng cho đến khi có thể đi ngoài, chức năng ruột hoạt động trở lại. Khi chức năng ruột đã hoạt động trở lại, mẹ có thể cho trẻ ăn sữa mẹ, sữa công thức hoặc thức ăn dạng lỏng qua ống thông.

Thời gian đầu, trẻ có thể gặp phải một số rối loạn tiêu hóa thường gặp như tiêu chảy, táo bón, rò phân hoặc chậm đi đại tiện. Các rối loạn này sẽ cải thiện theo thời gian mà không cần can thiệp.

Trẻ sau phẫu thuật cần được chăm sóc đúng cách nhằm thúc đẩy quá trình hồi phục, ngăn ngừa biến chứng. Nguy cơ nhiễm trùng ruột cao ở trẻ sau phẫu thuật Hirschsprung, nhất là trong năm đầu tiên. Vì vậy, bố mẹ cần quan sát chặt chẽ các biểu hiện của trẻ và thông báo cho bác sĩ nếu có các triệu chứng của viêm ruột như xuất huyết trực tràng, tiêu chảy, sốt, sưng bụng, nôn mửa, đau ở vết mổ, phát ban đỏ quanh hậu môn…

Về chế độ dinh dưỡng, bố mẹ nên xây dựng chế độ ăn khoa học, lành mạnh và cân bằng dưỡng chất cho trẻ. Trẻ cần uống đủ nước và nên ăn nhiều chất xơ, tham gia các hoạt động vận động, thể thao vừa sức để hỗ trợ hoạt động nhu động ruột, ngăn ngừa táo bón.

Trẻ phẫu thuật Hirschsprung nằm viện bao lâu?

Thời gian nằm viện sau phẫu thuật Hirschsprung sẽ khác nhau ở từng trẻ. Nếu phẫu thuật điều trị Hirschsprung bằng phương pháp nội soi, trẻ có thể được chỉ định nằm viện khoảng 1 – 5 ngày. Nhưng nếu trẻ phẫu thuật Hirschsprung bằng phương pháp mổ hở hoặc diễn tiến bệnh phức tạp, thể trạng sức khỏe kém… thời gian nằm viện sẽ lâu hơn.

Trẻ sẽ được chỉ định xuất viện khi tình trạng sức khỏe đã ổn định, không bị nôn, đi phân bình thường và bố mẹ đã nắm rõ cách chăm sóc trẻ tại nhà. Bác sĩ sẽ hẹn lịch tái khám sau đó để kiểm tra và đánh giá tình trạng hồi phục, phát triển của trẻ. Bố mẹ lưu ý cần cho trẻ tái khám đúng hẹn.

Biến chứng sau phẫu thuật điều trị Hirschsprung

Phẫu thuật điều trị bệnh Hirschsprung vẫn có một số rủi ro tiềm ẩn, thường liên quan đến vị trí nối giữa hai đoạn ruột như: chảy máu, nhiễm trùng, xì miệng nối, hẹp miệng nối, tắc ruột, đi tiêu không tự chủ… Do vậy, phẫu thuật điều trị Hirschsprung cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa Ngoại nhi, tại các cơ sở y tế uy tín, được trang bị đầy đủ trang thiết bị. Đồng thời, sự hợp tác của bố mẹ, chăm sóc trẻ đúng cách sẽ góp phần giảm nguy cơ gặp biến chứng sau phẫu thuật, rút ngắn thời gian hồi phục.

Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về phẫu thuật điều trị Hirschsprung. Phẫu thuật sớm không chỉ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm mà còn mang lại cơ hội sống khỏe mạnh, chất lượng, đảm bảo sự phát triển toàn diện ở trẻ.