Nên chạy thận hay ghép thận? So sánh ưu và nhược điểm chi tiết

Chạy thận nhân tạo và ghép thận gần như là 2 phương án điều trị cuối cùng cho người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối. Nhiều người bệnh vẫn phân vân, không biết nên chạy thận hay ghép thận? Đâu mới là phương án điều trị tối ưu, hiệu quả? Bài viết này, bác sĩ CKII Nguyễn Thị Huê, khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn giải đáp thắc mắc của bạn.

Tổng quan về phương pháp chạy thận và ghép thận

Phương pháp chạy thận và ghép thận gần như là 2 lựa chọn điều trị duy nhất cho người bệnh suy thận giai đoạn cuối (ESKD). Suy thận mạn giai đoạn cuối xảy ra khi bệnh thận mạn tính gây mất dần chức năng thận, thận không còn hoạt động bình thường để đáp ứng nhu cầu lọc máu của cơ thể. (1)

Thận lọc chất thải và chất lỏng dư thừa từ máu, sau đó được bài tiết qua nước tiểu. Khi thận mất khả năng lọc, lượng chất lỏng, chất điện giải và chất thải nguy hiểm có thể tích tụ trong cơ thể. Với bệnh thận giai đoạn cuối, người bệnh cần phải lọc máu hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

1. Chạy thận nhân tạo

Chạy thận nhân tạo hay lọc máu ngoài cơ thể là phương pháp điều trị để làm sạch máu khi thận không thể làm được việc đó. Lọc máu giúp cơ thể loại bỏ chất thải và chất lỏng dư thừa trong máu. Chạy thận nhân tạo thực hiện một số chức năng mà thận đã làm khi chúng khỏe mạnh, khi chức năng thận suy giảm về mức chỉ còn 10 – 15% chức năng/quả thận. Lọc máu được chỉ định thực hiện để cải thiện các triệu chứng của suy thận và duy trì sự sống cho người bệnh.

Lọc máu là phương pháp điều trị cho những người bị suy thận. Có 2 loại lọc máu là: chạy thận nhân tạo (HD) và lọc màng bụng (thẩm phân phúc mạc – PD). Vai trò của chạy thận là loại bỏ các chất thải và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu khi thận không còn hoạt động bình thường. Giữ mức khoáng chất an toàn trong máu, như: kali, natri, canxi và bicarbonate. Điều này giúp người bệnh ESKD duy trì sự sống, chờ được ghép tạng phù hợp.

Xem thêm: Chạy thận sống được bao lâu?

2. Ghép thận

Ghép thận là phẫu thuật được thực hiện để thay thế 1 quả thận bị bệnh hoặc bị thương bằng 1 quả thận khỏe mạnh từ người hiến tặng. Thận có thể được lấy từ người hiến tạng đã qua đời hoặc từ người hiến tặng còn sống. Các thành viên trong gia đình hoặc những người phù hợp có thể hiến 1 quả thận của họ cho người bệnh. Những người hiến thận có thể sống khỏe mạnh với 1 quả thận khỏe mạnh còn lại. (2)

Một số người bị suy thận giai đoạn cuối có thể được ghép thận. Trong quá trình phẫu thuật cấy ghép, 1 quả thận khỏe mạnh từ người hiến tặng sẽ được đặt vào cơ thể. Quả thận mới được hiến tặng sẽ thực hiện công việc của 2 quả thận cũ. Do nguồn thận hiến tặng rất khan hiếm, nên có nhiều trường hợp nằm trong danh sách chờ nhận thận hiến tặng đã qua đời trước khi có thể ghép thận.

Sau khi được ghép thận thành công, người bệnh sẽ cần dùng thuốc hàng ngày để đảm bảo hệ thống miễn dịch không đào thải quả thận mới. Quả thận được ghép vào hoạt động sẽ thực hiện công việc lọc chất thải và giữ cho người bệnh khỏe mạnh hơn so với việc lọc máu nhân tạo. Tuy nhiên, ghép thận không phải là phương pháp điều trị dành cho tất cả trường hợp suy thận mạn, người bệnh cần tìm được nguồn hiến tạng phù hợp, đảm bảo đủ sức khỏe cho cuộc phẫu thuật.

Ưu và nhược điểm của từng phương pháp

Dưới đây là một số thông tin tham khảo về ưu và nhược điểm của chạy thận và ghép thận để người bệnh có cái nhìn khách quan hơn và có lựa chọn điều trị phù hợp.

1. Chạy thận nhân tạo

Lọc máu được chia thành 2 loại là lọc màng bụng (thẩm phân phúc mạc – PD) và chạy thận nhân tạo (HD). Hầu hết những người cần lọc máu có thể chọn giữa 2 hình thức điều trị này vì cả 2 đều có hiệu quả như nhau. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng mà người bệnh phải cân nhắc. (3)

1.1 Ưu điểm

• Cải thiện sức khỏe, chất lượng cuộc sống của người bệnh khi máu được lọc sạch nhanh chóng.
• Là phương pháp điều trị an toàn, phù hợp với hầu hết mọi trường hợp mắc suy thận mạn giai đoạn cuối.
• Chi phí điều trị thấp hơn so với ghép thận.
• Giúp kéo dài sự sống cho người bệnh hiệu quả.

1.2 Nhược điểm

• Chạy thận nhân tạo phải thực hiện ở cơ sở y tế có đầy đủ thiết bị chạy thận nhân viên y tế chuyên về lọc máu. Trong khi thẩm phân phúc mạc có thể thực hiện được tại nhà.
• Bất tiện cho cuộc sống và sinh hoạt của người bệnh vì mỗi tuần phải lọc máu nhiều lần, mỗi lần lọc máu kéo dài hơn 4 giờ.
• Tiềm ẩn nhiều nguy cơ nhiễm trùng máu trong quá trình lọc.

2. Ghép thận

2.1 Ưu điểm

• Thời gian phục hồi nhanh: trong 1 – 2 tuần đầu sau phẫu thuật, phần lớn người bệnh sẽ trở lại cuộc sống gần như bình thường.
• Khả năng hồi phục cao sau điều trị, sau khi cơ thể thích nghi với quả thận mới, sức khỏe người bệnh sẽ hồi phục rất nhiều so với trước đây.

2.2 Nhược điểm

• Chi phí cao.
• Nguồn thận hiến tặng khan hiếm.
• Đòi hỏi người bệnh phải có sức khỏe tốt để đáp ứng với phẫu thuật ghép tạng.

Vì vậy, ghép thận không phải lúc nào cũng phù hợp cho tất cả mọi trường hợp ESKD.

Nên chạy thận hay ghép thận khi điều trị bệnh?

Nên chạy thận nhân tạo khi điều trị bệnh. Các bác sĩ Nội thận – Lọc máu khuyên người bệnh nên chạy thận vì chạy thận là phương pháp điều trị tiêu chuẩn, giúp duy trì sự sống cho người bệnh trong lúc chờ được ghép thận. Hơn nữa, chạy thận cũng là phương pháp điều trị phù hợp với tất cả người bệnh, người đang chạy thận có thể ghép thận khi tìm được nguồn hiến tặng phù hợp. Tuy nhiên, còn phải cân nhắc vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ Nội thận – Lọc máu mới có thể kết luận về việc nên chạy thận hay ghép thận khi điều trị bệnh.

1. Chạy thận chỉ định cho đối tượng nào?

Chạy thận chỉ định cho các đối tượng sau đây:

• Nên bắt đầu chạy thận khi chức năng thận giảm xuống 15% hoặc ít hơn.
• Người bệnh có các triệu chứng nghiêm trọng do bệnh thận gây ra, như: khó thở, mệt mỏi, chuột rút cơ, buồn nôn hoặc nôn.
• Dựa trên kết quả xét nghiệm chức năng thận còn lại, bác sĩ sẽ có chỉ định nên chạy thận hay không đối với từng trường hợp mắc bệnh thận mạn cụ thể.

Ngoài điều trị bệnh thận giai đoạn cuối, chạy thận còn được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Tổn thương thận cấp.
• Bệnh não do tăng urê huyết.
• Viêm màng ngoài tim.
• Tăng kali máu đe dọa tính mạng.
• Toan máu kháng trị.
• Tăng thể tích máu gây ra các biến chứng ở cơ quan đích (ví dụ: phù phổi).
• Suy dinh dưỡng.
• Bệnh thần kinh ngoại biên.
• Các triệu chứng đường tiêu hóa khó chữa.
• Bất kỳ trường hợp nuốt phải chất độc nào.

Những tình trạng này gây ra rối loạn điều hòa và suy giảm khả năng thanh thải các cytokine (bộ điều biến phản ứng miễn dịch), gây giãn mạch, suy tim và ức chế miễn dịch dẫn đến tổn thương cơ quan đích, mất ổn định huyết động hoặc làm chậm quá trình phục hồi của thận. Lọc máu liên tục tăng cường loại bỏ cytokine ở trạng thái cytokine cao như nhiễm trùng huyết. Có nguy cơ tiềm tàng phát sinh từ các biến chứng của ống thông, rối loạn điện giải và hạ huyết áp trong quá trình lọc máu.

Sáng kiến ​​Chất lượng Kết quả Bệnh Thận của Tổ chức Thận Quốc gia (KDOQI) đã cung cấp hướng dẫn (cập nhật năm 2015) về mức độ phù hợp của chạy thận nhân tạo đối với các trường hợp mắc bệnh thận mạn, đã khuyến cáo những trường hợp mắc CKD giai đoạn 4 (GFR <30 mL/phút/1,73m2) và những người sắp có nhu cầu lọc máu duy trì trong lần đánh giá ban đầu, nên được tư vấn về chạy thận và các lựa chọn điều trị như: chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng, ghép thận và điều trị bảo tồn.

Quyết định bắt đầu chạy thận duy trì nên dựa trên đánh giá các dấu hiệu và triệu chứng của suy thận (ngứa, bất thường axit-bazơ hoặc điện giải, viêm huyết thanh), rối loạn điều hòa thể tích hoặc huyết áp và sự suy giảm tiến triển về tình trạng dinh dưỡng mặc dù có sự can thiệp hoặc suy giảm chế độ ăn uống, suy giảm nhận thức. Quyết định bắt đầu lọc máu không nên dựa trên mức độ chức năng thận ở người không có triệu chứng.

Nhiễm toan chuyển hóa và giảm bài tiết qua thận ở những người mắc bệnh thận mạn tính hoặc suy thận dẫn đến bất thường về kali. Ở người bệnh suy thận, nồng độ urê tăng cao cũng có thể dẫn đến viêm màng ngoài tim do tăng ure máu. Trường hợp bị bệnh thận mạn và suy tim bị ứ nước, dẫn đến suy tim nặng hơn và phù phổi, cần được lọc máu để giảm bớt các triệu chứng.

2. Ghép thận chỉ định cho đối tượng nào?

Ghép thận được chỉ định cho bất kỳ đối tượng nào mắc bệnh thận giai đoạn cuối, vì bất kỳ nguyên nhân nào sau đây:

• Bệnh tiểu đường.
• Viêm cầu thận.
• Viêm bể thận.
• Bệnh thận đa nang.
• Bệnh tắc nghẽn đường tiết niệu.
• Bất thường bẩm sinh đường tiết niệu.
• Bệnh Alport.
• Xơ cứng thận do tăng huyết áp.
• Bệnh trào ngược thận.
• Viêm thận kẽ.
• Bệnh thận IgA.
• Hội chứng Goodpasture.
• Hội chứng urê huyết tán huyết.
• Độc tính thận do hóa chất.
• Thuyên tắc động mạch thận.
• Bệnh thận hồng cầu hình liềm.

Tỷ lệ mắc bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD) đang gia tăng nhanh chóng. Nguyên nhân phổ biến nhất của suy thận là bệnh tiểu đường và tăng huyết áp. Các nguyên nhân khác của CKD/ESRD được nhóm thành các nhóm trước thận (thiếu máu cục bộ mạn tính hoặc cấp tính), thận nội tại (viêm cầu thận, xơ cứng cầu thận khu trú) hoặc các nhóm sau thận (bệnh thận trào ngược, tắc nghẽn).

Những trường hợp mắc bệnh thận mạn tính (CKD) giai đoạn 4, tương ứng với mức lọc cầu thận (GFR) dưới 30 mL/phút/1,73m2, nên được bác sĩ tư vấn về các phương pháp điều trị thay thế chức năng thận, bao gồm cả lọc máu và ghép thận.

Trong trường hợp không có chống chỉ định ghép tạng, bác sĩ sẽ đưa người bệnh vào danh sách chờ ghép tạng và đưa ra các biện pháp can thiệp cần thiết duy trì sự sống cho người bệnh trong thời gian chờ được ghép thận.

So sánh chạy thận và ghép thận chi tiết theo từng yếu tố

Dưới đây là bảng so sánh chạy thận và ghép thận chi tiết theo từng yếu tố và chỉ mang tính chất tham khảo.

Lưu ý quan trọng cho bệnh nhân sau ghép thận hoặc chạy thận

1. Lưu ý cho bệnh nhân chạy thận

Dưới đây là lưu ý cho những người bệnh chạy thận nhân tạo:

• Chạy thận nhân tạo có thể gây ngứa da và chuột rút cơ bắp.
• Lọc màng bụng có thể khiến người bệnh có nguy cơ bị viêm phúc mạc, nhiễm trùng màng mỏng bao quanh bụng.
• Chuẩn bị tốt về ngân sách vì chạy thận là quá trình điều trị kéo dài.
• Tránh gây chấn thương ở cánh tay nơi có đường vào AVF hoặc AVG, bằng cách: không mặc quần áo chật hoặc đeo trang sức, mang vác vật nặng hoặc chống tay khi ngủ.
• Cần tuân theo chế độ ăn đặc biệt hạn chế natri, phốt pho và kali. Tốt nhất, người bệnh nên hỏi bác sĩ về những gì mình có thể ăn, lượng thức ăn nạp vào và lượng chất lỏng nên tiêu thụ mỗi ngày để xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp.
• Một số tác dụng phụ thường gặp của việc lọc máu bao gồm: chuột rút cơ, huyết áp thấp, suy nhược, chóng mặt, buồn nôn, mất máu và mệt mỏi. Có thể khó để biết triệu chứng đó là do lọc máu hay suy thận, nên khi xuất hiện các triệu chứng này, người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ Nội thận – Lọc máu để được can thiệp xử lý.
• Ghi lại nhật ký chạy thận, bao gồm: các trang về bữa ăn hàng ngày, chất lỏng, thuốc men và các câu hỏi dành cho bác sĩ có thể giúp người bệnh thoải mái hơn và được chăm sóc tốt hơn trong quá trình điều trị.

Bài viết liên quan

• Chạy thận bao nhiêu lần 1 tuần là phù hợp ở bệnh nhân suy thận?
• Chạy thận tốn bao nhiêu tiền? Chi phí cho 1 lần giá cao không?

2. Lưu ý cho bệnh nhân ghép thận

Dưới đây là một số lưu ý dành cho người bệnh ghép thận:

• Duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm ăn uống lành mạnh, duy trì chỉ số BMI khỏe mạnh và tập thể dục thường xuyên.
• Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc kháng histamin và thuốc kháng axit vì chúng có thể gây rối loạn chức năng thận hoặc ảnh hưởng đến các loại thuốc khác.
• Không hút thuốc, vì hút thuốc có thể làm hỏng phổi và mạch máu, có thể tác động tiêu cực đến quả thận được ghép.
• Tránh nâng vật nặng, đạp xe, chạy bộ, nâng tạ hoặc tập thể dục nhịp điệu trong 4 – 6 tuần.
• Uống đủ nước, tránh để cơ thể rơi vào tình trạng mất nước.

Như vậy, việc nên chạy thận hay ghép thận còn tùy thuộc vào từng tình trạng cụ thể. Chạy thận gần như là lựa chọn duy nhất để duy trì sự sống cho người bệnh, cho đến khi tìm được nguồn hiến tạng phù hợp. Tỷ lệ mắc bệnh thận mạn và bệnh thận giai đoạn cuối ngày càng tăng cao, điều này khiến cho nguồn tạng hiến tặng trở nên rất khan hiếm, nhiều người bệnh có thể không đợi được đến khi được ghép thận.

Điều trị bệnh thận giai đoạn cuối bằng chạy thận hoặc ghép thận tại khoa Nội thận – Lọc máu, Trùng tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh và điều trị chạy thận tại Đơn vị Nội thận – Lọc máu, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 tốt với các dịch vụ chăm sóc y tế chất lượng cao. Tại đây, người bệnh sẽ được các bác sĩ Nội thận – Lọc máu giàu kinh nghiệm trực tiếp chẩn đoán và tư vấn điều trị về lựa chọn chạy thận hay ghép thận, giải thích rõ ràng về mức độ phù hợp, lợi ích và cho bạn lời khuyên về lựa chọn điều trị phù hợp.

Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn giải đáp thắc mắc về việc nên chạy thận hay ghép thận. Cân nhắc lựa chọn điều trị phù hợp, dựa trên lời khuyên từ các bác sĩ Nội thận – Lọc máu và nhu cầu của người bệnh để có phương pháp điều trị bệnh thận mạn lâu dài, hiệu quả và giúp cải thiện sức khỏe thể chất, tinh thần, giúp người bệnh thận mạn giai đoạn cuối tận hưởng cuộc sống 1 cách tốt nhất có thể.