Mổ cườm khô giúp cải thiện thị lực cho 97% người dân bị đục thủy tinh thể [1] và hầu hết mọi người không xuất hiện bất kỳ biến chứng nào. PGS.TS.BS Bùi Thị Vân Anh, Trưởng khoa Phaco và bệnh phần trước nhãn cầu, Trung tâm Mắt Công nghệ cao Tâm Anh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội sẽ cung cấp thêm thông tin về nguyên nhân, chỉ định và quy trình mổ cườm khô (cườm đá).
Mổ cườm khô (cườm đá) hay mổ đục thủy tinh thể là phẫu thuật phổ biến trong nhãn khoa. Phẫu thuật này bao gồm việc thay thế thủy tinh thể bị đục bằng 1 thủy tinh thể nhân tạo mới. Trường hợp bị đục thủy tinh thể ở cả 2 mắt, bác sĩ sẽ thực hiện mổ từng mắt chứ không mổ 2 mắt ở cùng 1 thời điểm. Trong quá trình phẫu thuật, người bệnh được gây tê tại chỗ, sử dụng thuốc nhỏ mắt đặc biệt và có thể được dùng thuốc an thần nhẹ để giảm cảm giác khó chịu.
Cườm khô (đục thủy tinh thể) là tình trạng thể thủy tinh bị mờ đục dần theo thời gian, khiến ánh sáng không thể truyền qua mắt một cách rõ ràng, gây giảm thị lực. Đây là bệnh phổ biến ở người lớn tuổi, nếu không điều trị có thể dẫn đến mù lòa, vì vậy việc mổ cườm khô được xem là rất cần thiết.
Mặc dù cườm khô và cườm nước đều gây suy giảm thị lực, nhưng nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của bệnh sẽ khác nhau:
Nếu thị lực ở người bệnh bị suy giảm đến mức ảnh hưởng trong các hoạt động thường nhật như đọc sách, lái xe hoặc xem TV, bác sĩ nhãn khoa sẽ đề nghị mổ cườm khô.
Bác sĩ cũng có thể đề nghị phẫu thuật ngay cả khi đục thủy tinh thể không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra các vấn đề về thị lực. Người bệnh cần thực hiện mổ cườm mắt để bác sĩ có thể quan sát vùng phía sau mắt, giúp bác sĩ theo dõi và điều trị các bệnh về mắt khác, như bệnh võng mạc tiểu đường hoặc thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác (AMD).
Những người bị đục thủy tinh thể ở 1 hoặc cả 2 mắt thường gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày do suy giảm thị lực [2]. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật sớm nếu bệnh ảnh hưởng đến quá trình điều trị các bệnh ở phần sau nhãn cầu, chẳng hạn như:
Có 3 phương pháp mổ cườm khô phổ biến nhất hiện nay chính là phẫu thuật Phaco, phẫu thuật trong bao và phẫu thuật ngoài bao đối với những trường hợp đặc biệt.
Trong phương pháp phẫu thuật này, toàn bộ thể thủy tinh (bao gồm cả bao thủy tinh thể) sẽ được loại bỏ hoàn toàn. Sau đó, người bệnh cần đeo kính hỗ trợ để cải thiện thị lực, nhưng hình ảnh thu được có thể không chính xác. Chính vì vậy, phương pháp này hiện nay hiếm khi được áp dụng, trừ một số trường hợp đặc biệt có chỉ định của bác sĩ.
Phẫu thuật cườm khô ngoài bao sẽ lấy đi khối nhân và toàn bộ chất vỏ thể thuỷ tinh cùng phần trung tâm của bao trước, chỉ để lại bao sau. Phương pháp này hạn chế được một số biến chứng sau mổ và để lại bao sau thể thủy tinh tạo ra vị trí giải phẫu tốt để cố định thể thủy tinh nhân tạo.
Phẫu thuật cườm khô ngoài bao thường được sử dụng cho các trường hợp như:
Đối với các trường hợp không thể sử dụng những phương pháp phẫu thuật bằng laser thông thường hay người bệnh tái cận sau phẫu thuật laser nhưng không còn đủ số lượng mô giác mạc để điều trị bổ sung.
Khi mổ cườm khô bằng phương pháp Phaco, bác sĩ sẽ sử dụng thiết bị để tán nguyễn nhân thể thủy tinh và hút chất nhân ra ngoài. Sau đó, thể thủy tinh sẽ được thay thế bằng thủy tinh thể nhân tạo. Phương pháp Phaco có nhiều ưu điểm như vết mổ nhỏ, hồi phục nhanh, giảm độ loạn thị sau mổ và các biến chứng.
Mổ cườm khô hiện nay được thực hiện bằng phương pháp Phaco, có độ an toàn cao và điều trị hiệu quả đục thể thủy tinh. Một số ít trường hợp người bệnh đục thể thủy tinh có kèm theo bệnh về mắt khác như bệnh võng mạc, thoái hóa điểm vàng… thì việc phẫu thuật sẽ khó khăn hơn và cần bác sĩ có tay nghề cao, trang thiết bị hiện đại để đảm bảo an toàn cho người bệnh.
Vào trước ngày thực hiện phẫu thuật, bác sĩ nhãn khoa sẽ thực hiện thăm khám và thực hiện các xét nghiệm để kiểm tra tình trạng mắt hiện tại [3]:
Phẫu thuật đục thể thủy tinh có thể thực hiện trong ngày. Vì vậy, bạn có thể về nhà ngay sau khi phẫu thuật kết thúc. Để thực hiện phẫu thuật đục thủy tinh thể, bác sĩ sẽ:
80% trường hợp mổ đục thể thủy tinh sẽ hồi phục thị lực trong khoảng 2 tiếng sau phẫu thuật. Một số trường hợp đặc biệt, nếu bạn mắc những bệnh phức tạp khiến ca mổ kéo dài, thời gian phục hồi thị lực kéo dài hơn.
Bác sĩ nhãn khoa sẽ kê toa thuốc nhỏ mắt, thuốc mỡ hoặc thuốc uống để ngăn ngừa và kiểm soát tình trạng viêm nhiễm hoặc áp lực cao ở mắt. Người bệnh nên đeo tấm che mắt trước khi đi ngủ để tránh va đập mắt sau phẫu thuật. Người bệnh cũng nên thường xuyên tái khám định kỳ với bác sĩ nhãn khoa để theo dõi tiến trình hồi phục của mắt.
Mổ cườm khô được đánh giá là phẫu thuật có độ an toàn cao, rất hiếm trường hợp gặp phải biến chứng sau phẫu thuật. Tuy nhiên, trong những cuộc mổ phức tạp, nguy cơ biến chứng hậu phẫu sẽ tăng lên.
Rất hiếm trường hợp bị nhiễm trùng sau phẫu thuật đục thủy tinh thể. Lúc này, người bệnh sẽ bị nhạy cảm với ánh sáng hoặc bị đau, tấy đỏ và giảm thị lực. Đây là trường hợp khẩn cấp, người bệnh cần đến bệnh viện chuyên khoa để khám và có chỉ định phù hợp.
Sau khi phẫu thuật, một số người bệnh sẽ có phản ứng viêm, cảm giác tấy nhẹ và đau ở mắt nhưng thường không quá nghiêm trọng. Nếu tình trạng này tiếp diễn trong thời gian dài hoặc ngày càng nặng thêm, người bệnh cần liên hệ với bác sĩ để khám và chỉ định xử trí kịp thời.
Trường hợp phẫu thuật quá phức tạp hoặc người bệnh có các tổn thương sau nhãn cầu từ trước có thể gặp phải biến chứng rất hiếm xảy ra là bong võng mạc. Trường hợp khẩn cấp có thể gây mất thị lực, vì vậy nên đến gặp bác sĩ nhãn khoa ngay nếu bạn:
Thấu kính nội nhãn là thấu kính nhân tạo mà bác sĩ đặt vào mắt để thay thế thủy tinh thể khi mổ cườm mắt. Tuy nhiên, nếu quá trình phẫu thuật không tốt hoặc bao thể thủy tinh không toàn vẹn, thấu kính nội nhãn có nguy cơ trượt khỏi vị trí, gây mờ mắt hoặc song thị, hoặc dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như chảy máu và sưng tấy. Khi đó người bệnh có thể cần phẫu thuật để đưa thấu kính trở lại vị trí hoặc lắp thấu kính mới thay thế.
Trong quá trình mổ cườm khô, thể thủy tinh được phẫu thuật viên lấy ra và giữ lại bao ngoài để làm điểm tựa đặt thể thủy tinh nhân tạo. Tuy nhiên, sau một thời gian, bao sau có thể bị mờ đục (đục bao sau – PCO), gây cản trở tầm nhìn.
Để khắc phục tình trạng này, bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật cắt bao bằng laser YAG. Tia laser sẽ được sử dụng để tạo một lỗ nhỏ ở bao sau, giúp ánh sáng đi qua dễ dàng hơn, từ đó khôi phục thị lực. Quá trình này diễn ra nhanh chóng, không gây đau và chỉ mất khoảng 5 phút.
Để khắc phục tình trạng này, bác sĩ sẽ dùng thủ thuật gọi là cắt bao bằng laser YAG. Bác sĩ sẽ sử dụng tia laser để tạo 1 lỗ ở phía sau giác mạc để người bệnh có thể khôi phục thị lực. Quá trình này không gây đau đớn và chỉ tốn khoảng 5 phút.
Mổ cườm mắt có thể gây bong thủy tinh thể, làm xuất hiện những vệt đen trôi nổi, những chấm nhỏ, sợi mạng nhện, hoặc bóng ruồi bay trước mắt và chỉ di động khi ta đảo mắt. Đây là tình trạng vẩn đục dịch kính. Thông thường, tình trạng này có thể tự cải thiện trong vòng vài tháng. Tuy nhiên nhiều người nhầm lẫn hiện tượng này với bong võng mạc cấp tính, vì chúng có triệu chứng tương tự nhau, nên khi gặp phải những biểu hiện như trên, bạn nên đến khám bác sĩ nhãn khoa ngay.
Đối với một số người sau khi mổ cườm mắt sẽ bị tăng áp lực trong mắt và có thể làm giảm thị lực. Bác sĩ sẽ kê toa điều trị bằng thuốc nhỏ mắt, thuốc tiêm hoặc thuốc viên.
Trường hợp rất ít gặp là mắt bị sưng, chảy máu hoặc các mảnh thủy tinh thể còn sót lại có thể tạo ra áp lực lớn cho mắt, dẫn đến bệnh tăng nhãn áp. Nếu dây thần kinh thị giác bị tổn thương, người bệnh có khả năng cần phải tiến hành phẫu thuật tăng nhãn áp.
Nhạy cảm với ánh sáng sau phẫu thuật là điều bình thường, tuy nhiên nếu tình trạng này tiếp diễn vài ngày sau đó, thì đây là lúc bạn nên nói chuyện với bác sĩ nhãn khoa.
Đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề khác, chẳng hạn như mắt bị viêm nhiễm nặng và bạn cần sử dụng thuốc nhỏ mắt kê toa để điều trị.
Là triệu chứng khá phổ biến sau phẫu thuật mắt, mặc dù hiện nay vẫn chưa rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này, nhưng thường bệnh sẽ tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên nếu tình trạng này kéo dài hơn 6 tháng thì người bệnh có thể cần phải phẫu thuật.
Có. Cườm mắt, đặc biệt là cườm khô, ảnh hưởng rất nhiều đến thị lực và vì vậy biện pháp hiệu quả nhất hiện nay được dùng để đối phó với tình trạng này chính là mổ cườm mắt.
Không. Sau phẫu thuật bạn chỉ cần ở lại bệnh viện trong vài giờ để đảm bảo mắt ổn định. Nếu mắt không có các dấu hiệu bất thường và bạn có thể trở về nhà mà không cần nhập viện.
Nếu phẫu thuật diễn ra bình thường, người bệnh có thể nhìn được ngay sau mổ khoảng 2 giờ. Tuy nhiên, vì mép vết mổ chưa lành nên sau khi mổ cườm mắt, người bệnh cần hạn chế:
Có. Phẫu thuật phaco tận dụng bao thể thủy tinh làm điểm tựa để đưa thể thủy tinh nhân tạo vào. Do đó, người bệnh vẫn có khả năng bị đục bao sau. Vì vậy cần thường xuyên tái khám theo đúng lịch định kỳ mà bác sĩ nhãn khoa đã chỉ định để theo dõi tiến trình điều trị bệnh.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp thêm thông tin cho độc giả về mổ cườm khô (cườm đá). Đây là 1 thủ thuật phổ biến, nhanh chóng và hiệu quả nếu được thực hiện bởi các bác sĩ có tay nghề chuyên môn cao, vì vậy ngay khi nghi ngờ hoặc phát hiện mình bị cườm mắt, người bệnh nên đến bệnh viện ngay để được điều trị kịp thời, giảm các biến chứng nguy hiểm cho mắt.
