Xét nghiệm hồng cầu lưới là cách để đo số lượng hồng cầu chưa trưởng thành trong tủy xương, qua đó xác định tủy xương có sản xuất đủ hồng cầu hay không. Vậy cách đếm hồng cầu lưới như thế nào?
Hồng cầu lưới (reticulocyte) là những tế bào hồng cầu chưa trưởng thành được sản xuất trong tủy xương và được giải phóng vào máu ngoại vi – nơi chúng trưởng thành, trở thành hồng cầu trong vòng 1 – 2 ngày. Sự gia tăng hoặc giảm số lượng tế bào này có thể là dấu hiệu gợi ý hoạt động tạo hồng cầu hoặc sự thất bại của quá trình sinh hồng cầu, đặc biệt liên quan đến tình trạng thiếu máu hoặc rối loạn chức năng tủy xương.
Giống như hồng cầu trưởng thành, chúng không có nhân tế bào, chúng có một mạng lưới RNA ribosome dạng lưới. Loại hồng cầu này có các nhiệm vụ: vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan; phản ánh tình trạng sản xuất hồng cầu của tủy xương; những sự thay đổi bất thường ở tỷ lệ hồng cầu lưới có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh huyết học… (1)
Xét nghiệm hồng cầu lưới là một loại xét nghiệm máu, đo số lượng hồng cầu chưa trưởng thành trong tủy xương. Bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện xét nghiệm này để kiểm tra xem tủy xương có sản xuất đủ số lượng hồng cầu khỏe mạnh khi những tế bào hồng cầu cũ già cỗi và chết đi hay không.
Nếu số lượng hồng cầu quá ít, các mô có thể không nhận đủ oxy; nếu quá nhiều, có thể tiềm ẩn nguy cơ bị cục máu đông hoặc gặp những vấn đề sức khỏe khác. Xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ kiểm tra một số bệnh lý hoặc đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị. Nếu số lượng hồng cầu lưới quá cao hoặc quá thấp, đó có thể là dấu hiệu gợi ý tình trạng sức khỏe đáng lo ngại, gồm: thiếu máu, các bệnh về tủy xương, thận, gan… (2)
Một người có thể được bác sĩ chỉ định thực hiện xét nghiệm hồng cầu lưới nếu:
Xét nghiệm cũng có thể được tiến hành nếu một người gặp các triệu chứng thiếu máu như: hụt hơi, đau đầu, yếu hoặc mệt mỏi, chóng mặt, rối loạn nhịp tim (một vấn đề về tốc độ hoặc nhịp của nhịp tim).
Trẻ sơ sinh đôi khi cần thực hiện xét nghiệm reticulocyte để kiểm tra một rối loạn máu, gọi là bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh (HDN). Bệnh lý này có thể xảy ra nếu nhóm máu của người mẹ không trùng với nhóm máu của thai nhi, gọi là bất đồng nhóm máu Rh. Qua đó khiến hệ miễn dịch của người mẹ tấn công các tế bào hồng cầu của trẻ. Mẹ bầu có thể được chỉ định thực hiện xét nghiệm bất tương thích Rh trong quá trình sàng lọc trước sinh định kỳ. Việc sàng lọc này giúp ngăn ngừa HDN thông qua việc điều trị sớm.
Quy trình xét nghiệm chỉ số hồng cầu lưới trong công thức máu có thể bao gồm các bước cơ bản sau (thông tin chỉ mang tính tham khảo):
Để khảo sát hồng cầu lưới, các phòng xét nghiệm thường sử dụng chỉ số hiệu chỉnh với ký hiệu CRC. Kết quả khảo sát loại hồng cầu này được tính như sau: CRC = (tỷ lệ % hồng cầu lưới của người bệnh x HCT của người bệnh)/giá trị bình thường của HCT.
Trong đó:
CRC ≥ 3% cho thấy tủy xương của người bệnh đáp ứng tốt với tình trạng thiếu máu, tức là quá trình sản sinh hồng cầu đang diễn ra bình thường. CRC < 3% cho thấy tủy xương không phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu trên người bệnh, hay nói cách khác là sự sản sinh hồng cầu không diễn ra bình thường.
Tỷ lệ hồng cầu lưới bình thường trong máu còn phụ thuộc vào tình trạng lâm sàng, nhưng thường dao động từ 0,5 – 2,5% ở người lớn và 2 – 6% ở trẻ sơ sinh. Ngưỡng bình thường này có thể khác nhau giữa các phòng xét nghiệm. (3)
Số lượng hồng cầu lưới cao hơn hoặc thấp hơn ngưỡng bình thường có thể là dấu hiệu của các rối loạn về máu. Thế nhưng, không phải tất cả các trường hợp có số lượng hồng cầu lưới bất thường đều đang mắc bệnh. Ví dụ, số lượng hồng cầu lưới của một người có thể không bình thường do:
Tùy vào từng trường hợp, bác sĩ sẽ đọc kết quả xét nghiệm tỷ lệ hồng cầu lưới trong máu ngoại vi. Thông qua kết quả xét nghiệm này, quá trình khám lâm sàng (xem xét triệu chứng, tiền sử bệnh…) và kết quả của những xét nghiệm, kỹ thuật cận lâm sàng khác (nếu có), bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác, lập phác đồ điều trị hiệu quả (khi cần).
Số lượng hồng cầu lưới thấp hơn ngưỡng bình thường có thể là dấu hiệu gợi ý của một số bệnh lý, bao gồm cả tình trạng thiếu máu giảm sinh – xảy ra khi tủy xương không sản xuất đủ hồng cầu mới. Một số ví dụ về thiếu máu giảm sinh gồm: thiếu máu do bệnh mạn tính, thiếu máu dinh dưỡng, thiếu máu bất sản… Những bệnh lý khác bao gồm: hội chứng loạn sản tủy, thiếu máu hồng cầu to…
Số lượng hồng cầu lưới cao hơn ngưỡng bình thường có thể là dấu hiệu gợi ý của những vấn đề sức khỏe như: thiếu máu tan máu, mất máu, tan máu ở trẻ sơ sinh (HDN)…
Mỗi người có thể chủ động áp dụng một số biện pháp sau để duy trì chỉ số reticulocyte bình thường, ổn định, gồm:
Mỗi người nên sắp xếp thời gian đến cơ sở y tế khám sức khỏe định kỳ 1 – 2 lần/năm. Việc thực hiện các xét nghiệm về hồng cầu lưới cũng giúp kịp thời phát hiện dấu hiệu bất thường, qua đó bác sĩ sớm đề ra phác đồ điều trị phù hợp (khi cần).
Một số bệnh lý nền như bệnh tim, tiểu đường, bệnh phổi, viêm khớp dạng thấp… có thể ảnh hưởng đến chỉ số hồng cầu lưới. Người bệnh cần được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán nguyên nhân bệnh lý ảnh hưởng đến hồng cầu lưới, lập phác đồ chữa trị tối ưu. Người bệnh hãy tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để sớm cải thiện sức khỏe, đưa chỉ số hồng cầu lưới về ngưỡng bình thường.
Tỷ lệ hồng cầu lưới trong máu ngoại vi có thể bị ảnh hưởng bởi một số loại thuốc, hóa chất. Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh hạn chế hoặc ngưng dùng một số loại thuốc làm ảnh hưởng bất lợi đến chỉ số hồng cầu lưới. Tuy nhiên, người bệnh không được tự ý ngưng thuốc, việc ngưng dùng thuốc hay thay đổi thuốc cần được bác sĩ cân nhắc, chỉ định. Mỗi người cũng cần hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với những hóa chất có thể tác động tiêu cực đến tủy xương (cần tham vấn ý kiến của bác sĩ).
Mỗi người nên áp dụng chế độ dinh dưỡng cân bằng, khoa học, bổ sung thực phẩm giàu sắt, vitamin B12, axit folic… để góp phần duy trì chỉ số hồng cầu lưới bình thường. Bên cạnh đó, hãy sắp xếp thời gian sinh hoạt, nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, tăng cường vận động… để nâng cao sức khỏe tổng thể, góp phần duy trì chỉ số hồng cầu lưới ổn định.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Số lượng hồng cầu lưới cao hơn hoặc thấp hơn ngưỡng bình thường có thể là dấu hiệu gợi ý một số bệnh lý, rối loạn máu. Mỗi người nên thực hiện xét nghiệm hồng cầu lưới ở cơ sở y tế uy tín để nhận được kết quả chính xác, nhanh chóng, đơn cử như tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.
