Hồng cầu hình bia bắn: Bất thường nhưng có đáng lo?

Hồng cầu hình bia (hình bia bắn) không phải bệnh lý riêng biệt mà là ‘tín hiệu’ cảnh báo của một số bệnh lý trong cơ thể. Vậy, hồng cầu bia là gì? Hồng cầu hình bia bắn có thể là dấu hiệu gợi ý của bệnh lý tiềm ẩn nào?

Hồng cầu hình bia là gì?

Hồng cầu hình bia (còn gọi là target cells hoặc codocytes) là những hồng cầu bất thường, có hình dạng giống bia tập bắn, với một “điểm đen” ở giữa. Dưới kính hiển vi, loại hồng cầu này có phần trung tâm đậm màu (giàu hemoglobin), được bao quanh bởi một vòng sáng nhạt màu (do thiếu hemoglobin), rồi lại đến một vòng ngoài tối chứa một dải hemoglobin. (1)

Hình ảnh hồng cầu hình bia

Hồng cầu hình bia bắn có vùng trung tâm đậm màu, xung quanh là quầng nhạt và viền ngoài đậm màu, tạo thành hình ảnh bia bắn hoặc “mắt bò” (bull’s eye) đặc trưng. Hồng cầu bình thường có dạng đĩa lõm hai mặt và phần trung tâm nhạt màu.

Nguyên nhân hồng cầu bia xuất hiện

Hồng cầu bia hình thành do sự mất cân bằng giữa diện tích màng và thể tích tế bào, gây ra tình trạng “dư thừa màng” tương đối. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do:

• Tăng diện tích màng: Diện tích bề mặt màng hồng cầu lớn hơn mức bình thường.
• Giảm thể tích hồng cầu: Hàm lượng hemoglobin bên trong tế bào bị suy giảm, dẫn đến giảm thể tích tế bào.

Hồng cầu bia có độ bền thẩm thấu cao hơn hồng cầu bình thường. Do màng dư thừa, tế bào có khả năng trương lên mà không bị vỡ ngay trong môi trường nhược trương. Tuy nhiên, chức năng của hồng cầu bia trong việc vận chuyển oxy có thể bị ảnh hưởng. Nguyên nhân là do sự phân bố hemoglobin không đồng đều, khiến khả năng cung cấp oxy tới mô bị suy giảm.

Hồng cầu hình bia bắn xuất hiện trong bệnh gì?

Hồng cầu hình bia bắn có thể xuất hiện trong nhiều bệnh lý khác nhau, gồm:

• Bệnh thiếu máu thiếu sắt: Thiếu sắt làm cho quá trình sản xuất hemoglobin bị suy giảm, dẫn đến thiếu máu nhược sắc, hồng cầu nhỏ.
• Bệnh Hemoglobin C và E: Đây là những bệnh huyết sắc tố di truyền, xảy ra do đột biến gen làm thay đổi cấu trúc của protein hemoglobin. Từ đó, làm hồng cầu nhược sắc, dễ biến dạng. Bệnh Hemoglobin C thường xuất hiện ở châu Phi, trong khi bệnh Hemoglobin E gặp nhiều ở các quốc gia Đông Nam Á.
• Bệnh Thalassemia (tan máu bẩm sinh): Thể β-thalassemia là nguyên nhân phổ biến gây hồng cầu bia bắn. Đột biến gen làm giảm khả năng tổng hợp chuỗi globin của hemoglobin. Vì thế, hồng cầu ở người bệnh Thalassemia có kích thước nhỏ, nhược sắc, biến dạng thành hình bia. Đây là bệnh lý di truyền khá phổ biến ở Việt Nam. Khi kết quả kiểm tra cho thấy người bệnh có tế bào hình bia, kèm thiếu máu hồng cầu nhỏ; bác sĩ thường chỉ định làm xét nghiệm chuyên sâu về Thalassemia.
• Bệnh gan: Khi gan bị tắc nghẽn, enzyme lecithin–cholesterol acyltransferase (LCAT) có thể bị suy giảm. Điều này làm tăng tỷ lệ cholesterol so với phospholipid, khiến màng tế bào giãn rộng ra.
• Vàng da tắc nghẽn (ứ mật): Vàng da tắc mật cũng làm giảm hoạt tính enzyme LCAT, gây tích tụ bilirubin và cholesterol trong màng hồng cầu, khiến màng tế bào phình ra. Hệ quả là xuất hiện nhiều hồng cầu bia bắn trong máu ngoại vi.
• Sau phẫu thuật cắt lách: Lách có nhiệm vụ lọc bỏ các hồng cầu già và hỏng. Khi không còn lách, những hồng cầu bất thường này tồn tại lâu hơn trong máu, làm tăng số lượng tế bào hình bia.
• Bệnh lách teo (Autosplenectomy): Đây là tình trạng lách bị tổn thương và teo nhỏ do bệnh hồng cầu hình liềm, hoặc suy giảm chức năng lách trong bệnh Celiac.

Xét nghiệm gì để nhận biết bệnh hồng cầu bia?

Để phát hiện bệnh hồng cầu bia bắn, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện một số xét nghiệm sau:

• Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi (CBC): Đây là xét nghiệm máu cơ bản, dùng để đo các chỉ số hồng cầu như hemoglobin, MCV, MCH. Kết quả CBC có thể gợi ý cho bác sĩ về tình trạng thiếu máu hoặc bất thường của hồng cầu.
• Phết máu ngoại biên: Mẫu máu được trải mỏng trên lam kính, nhuộm màu, soi dưới kính hiển vi. Hình ảnh thu được giúp bác sĩ quan sát trực tiếp và phân biệt rõ hồng cầu hình bia với các dạng bất thường khác, chẳng hạn như bệnh hồng cầu hình cầu di truyền.

Bài viết cung cấp thông tin góp phần giải đáp thắc mắc về hình ảnh của hồng cầu hình bia, hồng cầu bia là bệnh gì. Người được chẩn đoán có hồng cầu bia trong máu nên đến ngay các bệnh viện lớn, có trang thiết bị hiện đại như BVĐK Tâm Anh để được bác sĩ tư vấn, điều trị hoặc lên phác đồ theo dõi phù hợp.