Silymarin là thuốc gì? Công dụng và cách sử dụng để tốt cho gan

Công dụng của thuốc Silymarin góp phần giúp bảo vệ gan và chống oxy hóa. Liều Silymarin được dùng thường từ 140 – 420 mg/ngày, tùy theo chỉ định của bác sĩ. Vậy Silymarin là thuốc gì, cách sử dụng ra sao?

Silymarin là thuốc gì?

Thuốc Silymarin chứa thành phần chính là cao khô từ cây kế sữa (Silybum marianum) cùng các tá dược khác. Thuốc có tác dụng góp phần bảo vệ gan, phục hồi chức năng gan, đồng thời hỗ trợ điều trị viêm gan mạn tính, xơ gan và tình trạng tổn thương gan do nhiễm độc.

Tên khác	Silibinin, Silibin, Legalon
Tên thương mại (Common Brand Name)	Legalon, Silimarit, Silimarin Stada
Tên gọi chung (Common Generic Name)	Silymarin
Nhóm thuốc (Drug Classes)	Thuốc bảo vệ gan, chất chống oxy hóa
Danh mục (Availability)	Thuốc không kê đơn
Dạng bào chế	Viên nén, viên nang và dung dịch uống
Cách sử dụng	Uống trước hoặc sau bữa ăn
Công thức hóa học	C₂₅H₂₂O₁₀
Khối lượng phân tử	482,44 g/mol
Danh mục cho thai kỳ	Phân loại B theo FDA
ID CAS	65666-07-1
Mã ATC	A05BA03

Silymarin chiết xuất từ đâu?

Silymarin là một hợp chất flavonoid được chiết xuất từ hạt cây ké sữa (Silybum marianum), thuộc họ Cúc (Asteraceae). Loài cây này có nguồn gốc từ vùng Địa Trung Hải và đã được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền lẫn y học hiện đại.

Thành phần chính của Silymarin bao gồm các flavonolignan như silybin, silydianin và silychristin, trong đó silybin có hoạt tính sinh học mạnh nhất. Nhờ đặc tính chống oxy hóa, kháng viêm và hỗ trợ tái tạo tế bào gan, Silymarin được ứng dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.

Dược lực học của Silymarin

1. Mục tiêu tác dụng

Tác dụng của Silymarin góp phần giúp bảo vệ gan, chống oxy hóa, kháng viêm và thúc đẩy tái tạo tế bào gan. Nhờ những đặc tính này, Silymarin được sử dụng rộng rãi trong điều trị viêm gan, xơ gan, tình trạng tổn thương gan do độc tố.

2. Cơ chế hoạt động:

• Silymarin trung hòa các gốc tự do, giảm stress oxy hóa, hạn chế tổn thương màng tế bào gan do peroxy hóa lipid.
• Silymarin ngăn chặn sự xâm nhập của các chất độc hại, duy trì tính toàn vẹn của màng tế bào.
• Liều dùng Silymarin ức chế hoạt động của các tế bào viêm như đại thực bào và bạch cầu trung tính, làm giảm sản xuất các cytokine tiền viêm (TNF-α, IL-6), từ đó hạn chế tổn thương gan do viêm.
• Silymarin kích thích tổng hợp protein và tăng sinh tế bào gan, hỗ trợ phục hồi mô gan bị tổn thương.

Thuốc Silymarin có tác dụng gì?

Silymarin được sử dụng để hỗ trợ và bảo vệ chức năng gan nhờ khả năng ổn định màng tế bào gan, thúc đẩy tái tạo tế bào mới, làm giảm tổn thương do các tác nhân có hại gây ra. Thuốc thường được dùng trong hỗ trợ điều trị và phòng ngừa các bệnh lý về gan, có thể bao gồm:

• Gan nhiễm mỡ: Hỗ trợ cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và gan nhiễm mỡ do rượu (ALD) bằng cách giảm stress oxy hóa, cải thiện chuyển hóa lipid trong gan.
• Viêm gan virus: Giúp giảm viêm và giảm tổn thương tế bào gan do virus viêm gan B, viêm gan C, hỗ trợ cải thiện chức năng gan.
• Xơ gan: Ức chế quá trình xơ hóa gan bằng cách giảm sản xuất các chất trung gian gây viêm và bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương tiến triển.
• Ngộ độc gan do rượu, thuốc, hóa chất: Giúp giải độc gan, bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do rượu, thuốc kháng sinh, thuốc điều trị ung thư, kim loại nặng và hóa chất.

Hoạt chất Silymarin còn có thể mang đến lợi ích trong việc hỗ trợ điều trị tiểu đường type 2 và góp phần cải thiện chức năng thận.

Dược động học của Silymarin

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về dược động học của Silymarin:

1. Hấp thu

Liều Silymarin được hấp thu chủ yếu qua đường tiêu hóa, nhưng quá trình này diễn ra chậm và sinh khả dụng khi dùng đường uống khá thấp, thường dưới 50%.

2. Phân phối

Sau khi hấp thu, Silymarin phân bố rộng khắp cơ thể, tập trung nhiều ở gan và ruột. Nhờ ái lực cao với tế bào gan, thuốc giúp bảo vệ và hỗ trợ chức năng gan hiệu quả.

3. Chuyển hóa

Silymarin được chuyển hóa chủ yếu ở gan thông qua hệ enzyme cytochrome P450 (CYP450), chủ yếu theo con đường liên hợp glucuronid và sunfat hóa. Quá trình này giúp thuốc tan tốt hơn trong nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đào thải.

4. Bài tiết (thải trừ)

Silymarin được thải trừ chủ yếu qua mật, một phần nhỏ qua nước tiểu. Nhờ được bài tiết qua mật, thuốc có thể tái hấp thu theo chu trình gan – ruột, giúp kéo dài thời gian phát huy tác dụng.

5. Thời gian bán thải

Trung bình, thời gian bán thải của Silymarin dao động từ 6 – 8 giờ, tùy vào khả năng chuyển hóa của từng người.

Silymarin được chỉ định khi nào?

Với công dụng của Silymarin, bác sĩ có thể chỉ định dùng loại thuốc này trong các trường hợp như:

• Hỗ trợ điều trị viêm gan cấp và mạn tính, giúp cải thiện chức năng gan, giảm tổn thương do viêm nhiễm.
• Hỗ trợ điều trị xơ gan bằng cách ức chế quá trình xơ hóa, bảo vệ và phục hồi tế bào gan.
• Giúp làm giảm sự tích lũy mỡ trong gan, hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ do rượu và gan nhiễm mỡ không do rượu.
• Bảo vệ gan trước các tác nhân gây hại như rượu, thuốc có nguy cơ gây độc gan (paracetamol, thuốc kháng lao, thuốc hóa trị…), hóa chất độc hại và các gốc tự do gây hại.

Khi nào chống chỉ định dùng Silymarin?

Công dụng thuốc Silymarin mang đến lợi ích cho một số trường hợp bệnh lý, nhưng cũng có một số trường hợp chống chỉ định sử dụng loại thuốc này:

• Không dùng Silymarin cho người từng bị dị ứng hoặc mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào của thuốc.
• Phụ nữ có thai, đang cho con bú và trẻ em dưới 12 tuổi cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Liều lượng và cách dùng Silymarin

• Liều khuyến cáo cho các đối tượng khác nhau:
• Điều trị viêm gan, xơ gan: 140 mg/lần, uống 2 – 3 lần/ngày.
• Hỗ trợ bảo vệ gan: 70 – 140 mg/lần, uống 2 – 3 lần/ngày.
• Cách dùng thuốc: Uống cả viên thuốc với một cốc nước đầy, trước hoặc trong bữa ăn. Không nhai, nghiền hoặc bẻ nhỏ trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
• Thời gian điều trị: Phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý và chỉ định của bác sĩ điều trị.
• Điều chỉnh liều lượng: Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi điều chỉnh liều lượng để đảm bảo an toàn và nhận hiệu quả tối ưu từ thuốc.
• Lưu ý khác khi sử dụng:
  • Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ.
  • Không tự ý thay đổi liều lượng khi chưa có chỉ định từ chuyên gia y tế.
  • Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.
  • Phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc người có bệnh nền cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Quá liều và quên liều thuốc Silymarin

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về trường hợp quá liều và quên liều thuốc Silymarin:

1. Quá liều và xử lý

Khi sử dụng quá liều Silymarin, cơ thể có thể biểu hiện các triệu chứng như buồn nôn, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa. Trường hợp có dấu hiệu nghiêm trọng, người bệnh cần đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời. Bác sĩ sẽ áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp theo tình trạng cụ thể của người bệnh.

2. Quên liều và xử lý

Nếu quên uống một liều thuốc, hãy uống ngay khi nhớ ra. Nhưng nếu thời điểm đó gần với liều kế tiếp (chỉ còn vài giờ), người bệnh hãy bỏ qua liều đã quên và tiếp tục uống theo lịch bình thường. Không được uống gấp đôi để bù liều, do có thể làm tăng nguy cơ bị quá liều.

Tác dụng phụ của Silymarin

Dù có độ an toàn cao, Silymarin vẫn có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn, tùy thuộc vào cơ địa, liều lượng và thời gian sử dụng, chẳng hạn như:

1. Tác dụng phụ thường gặp

• Buồn nôn, tiêu chảy, đầy hơi hoặc khó chịu vùng bụng.
• Đau đầu hoặc chóng mặt.
• Ngứa hoặc phát ban.

2. Tác dụng phụ ít gặp

• Mệt mỏi, hoa mắt, giảm tập trung.
• Mất ngủ, ngủ chập chờn, gặp ác mộng.
• Đau cơ.

3. Tác dụng phụ hiếm gặp

• Tăng men gan (AST, ALT).
• Phù nề và thay đổi huyết áp.

4. Tác dụng phụ nghiêm trọng

• Khó thở, phù môi, lưỡi, mặt hoặc nổi mề đay lan rộng.
• Rối loạn nhịp tim, đánh trống ngực.
• Huyết áp tụt đột ngột, ngất xỉu.

Silymarin tương tác thuốc

1. Tương tác với các thuốc khác

Silymarin có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các thuốc được chuyển hóa qua enzym cytochrome P450 ở gan, đặc biệt là:

• Thuốc chống đông máu (Warfarin): Silymarin có thể làm thay đổi hiệu quả chống đông, làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc giảm tác dụng điều trị.
• Thuốc hạ lipid máu (Statin): Silymarin có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa statin, làm thay đổi nồng độ thuốc trong máu, làm tăng hoặc giảm hiệu quả điều trị.
• Các thuốc khác: Có thể tác động đến thuốc trị tiểu đường, thuốc tránh thai nội tiết và thuốc ức chế miễn dịch.

2. Tương tác với thực phẩm

Hiện chưa có bằng chứng rõ ràng về tương tác giữa Silymarin và thực phẩm. Tuy nhiên, để tăng cường hiệu quả bảo vệ gan, người bệnh nên duy trì chế độ ăn uống khoa học.

3. Tương tác với đồ uống

• Rượu bia: Nên tránh sử dụng rượu bia do có thể làm giảm tác dụng bảo vệ gan của Silymarin và tăng gánh nặng chuyển hóa lên gan.
• Caffeine: Một số nghiên cứu cho thấy caffeine có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ liều Silymarin, nhưng chưa có kết luận chính thức.

Cách tránh tương tác thuốc

• Thông báo với bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng, bao gồm thuốc kê và không kê đơn, thực phẩm chức năng và thảo dược.
• Không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ.

Bảo quản thuốc Silymarin

Thuốc Silymarin cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, ở nhiệt độ phòng, tránh ánh nắng trực tiếp. Người bệnh cần để thuốc ở xa tầm tay trẻ em để đảm bảo an toàn.

Cảnh báo và thận trọng khi dùng Silymarin

1. Lưu ý chung

• Chỉ sử dụng liều Silymarin khi có chỉ định từ bác sĩ hoặc dược sĩ, không tự ý dùng thuốc.
• Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Cần cẩn trọng khi sử dụng cho người mắc bệnh gan mạn tính, suy gan nặng hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Nếu có tiền sử dị ứng với Silymarin hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc, hãy thông báo ngay cho bác sĩ biết.

2. Lưu ý với phụ nữ có thai

• Hiện chưa có đủ nghiên cứu lâm sàng về độ an toàn của Silymarin đối với thai kỳ.
• Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định từ bác sĩ sau khi cân nhắc lợi ích và rủi ro.

3. Lưu ý với phụ nữ đang cho con bú

• Chưa có bằng chứng rõ ràng về việc Silymarin có bài tiết vào sữa mẹ hay không.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

4. Lưu ý khi vận hành máy móc, lái xe

• Silymarin không gây buồn ngủ nhưng có thể khiến một số người cảm thấy chóng mặt nhẹ.
• Nếu gặp triệu chứng ảnh hưởng đến sự tập trung, cần thận trọng khi lái xe hoặc vận hành máy móc.

Câu hỏi thường gặp về Silymarin

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về Silymarin:

1. Sử dụng Silymarin có cần kê đơn không?

Silymarin là thuốc không kê đơn, có thể mua tại nhà thuốc mà không cần đơn của bác sĩ. Tuy nhiên:

• Với liều cao hoặc điều trị lâu dài, đặc biệt trong các bệnh lý gan mạn tính (xơ gan, viêm gan virus, gan nhiễm mỡ nặng…), nên có chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.
• Dù là thuốc không kê đơn, không nên tự ý dùng kéo dài hoặc phối hợp với các thuốc khác mà không có hướng dẫn y khoa, vì có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc gây tương tác thuốc.

Tóm lại, Silymarin không bắt buộc kê đơn, nhưng cần thận trọng khi sử dụng và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trong các trường hợp bệnh lý gan rõ ràng.

2. Silymarin có thể chữa bệnh gan không?

Silymarin không chữa khỏi bệnh gan nhưng hỗ trợ bảo vệ tế bào gan, giảm viêm và thúc đẩy tái tạo gan trong quá trình điều trị.

Silymarin có tác dụng bảo vệ và hỗ trợ gan nhờ khả năng chống oxy hóa, kháng viêm, thúc đẩy tái tạo tế bào gan. Tuy nhiên, đây không phải là thuốc đặc trị và không thể thay thế các phương pháp điều trị y khoa chính thống. Một số nghiên cứu cho thấy Silymarin có thể hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan như: viêm gan do rượu, thuốc hoặc virus; gan nhiễm mỡ; xơ gan… Hiệu quả cụ thể còn tùy thuộc vào từng trường hợp. Nếu bạn đang gặp vấn đề về gan, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để có phương án điều trị phù hợp.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Silymarin là hoạt chất có giá trị trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan nhờ khả năng bảo vệ và tái tạo tế bào gan. Tuy nhiên, việc sử dụng cần đúng liều, đúng chỉ định và có sự tư vấn từ chuyên gia y tế. Để cập nhật thêm các thông tin khoa học, chính xác về Silymarin cũng như các phương pháp chăm sóc gan hiệu quả, hãy theo dõi website của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và nhận tư vấn từ đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm.