Retinol là một trong những thành phần chăm sóc da được “truy tìm” nhiều hiện nay, góp phần hỗ trợ cải thiện nhiều vấn đề da liễu. Vậy, retinol là gì? Tác dụng của retinol thực chất ra sao? Hiệu quả của retinol trên da phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Retinol là một dẫn xuất của vitamin A, thuộc nhóm retinoid, thường được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực chăm sóc da và y học thẩm mỹ. Đây là một hoạt chất có khả năng điều trị và hỗ trợ cải thiện nhiều vấn đề về da như mụn, lão hóa và tăng sắc tố.
Retinol có thể được tìm thấy trong các sản phẩm không kê đơn với nồng độ thấp (<1%) hoặc kê đơn với nồng độ cao hơn, tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Nhờ đặc tính thúc đẩy tái tạo tế bào và tăng sinh collagen, retinol được đánh giá cao trong việc điều trị một số vấn đề da liễu, đồng thời hỗ trợ chăm sóc và duy trì làn da khỏe mạnh.
 |
|
| Tên khác | Vitamin A1, Axerophthol, All-trans-Retinol |
| Tên thương mại (Common Brand Name) | Aquasol A, RoC Retinol, Olay Regenerist Retinol 24, SkinCeuticals Retinol 0.3 Cream… |
| Tên gọi chung (Common Generic Name) | Retinol |
| Nhóm thuốc (Drug Classes) | Retinoid |
| Danh mục (Availability) | Không kê đơn (OTC) và kê đơn (prescription) |
| Dạng bào chế | Kem bôi, gel, viên nang, serum… |
| Cách sử dụng | Bôi ngoài da (đối với sản phẩm chăm sóc da) hoặc uống theo chỉ định (đối với thực phẩm bổ sung) |
| MedlinePlus | Nguồn MedlinePlus |
| Công thức hóa học | C20H30O |
| Khối lượng phân tử | 286,46 g/mol |
| Danh mục cho thai kỳ | Nhóm C (theo FDA, có thể nguy hiểm nếu dùng liều cao) |
| ID CAS | 68-26-8 |
| Mã ATC | D10AD02 |
Sau khi được hấp thụ, retinol có thể tác động đến nhiều quá trình sinh học của cơ thể, đặc biệt là trên da và mắt. Cụ thể như sau:
Sau khi thẩm thấu vào da, retinol sẽ được chuyển hóa thành axit retinoic – dạng hoạt chất có thể tác động lên tế bào. Axit retinoic liên kết với thụ thể retinoid trong nhân tế bào, từ đó kích thích quá trình tăng sinh tế bào mới, tăng cường tổng hợp collagen và đẩy nhanh tiến trình đào thải của tế bào chết.
Retinol được hấp thụ tại ruột non, sau đó đi vào máu và được vận chuyển đến gan, mô mỡ, da và mắt. Cụ thể:
Ở đường bôi thoa, công dụng của retinol là giúp da mịn màng, đàn hồi hơn; đồng thời hỗ trợ kiểm soát dầu nhờn, ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông và làm chậm quá trình xuất hiện nếp nhăn – dấu hiệu của lão hóa.
Ở đường uống, công dụng retinol là giúp bổ sung vitamin A cho cơ thể khi bị thiếu hụt; điều hòa quá trình biệt hóa tế bào, tăng sinh collagen; hỗ trợ giảm tiết dầu nhờn và điều trị mụn trên da, đồng thời giúp duy trì chức năng thị giác.
Tác dụng của retinol chỉ được phát huy sau khi trải qua nhiều giai đoạn chuyển hóa trong cơ thể. Tùy vào con đường thâm nhập (bôi thoa hay uống) mà quá trình phân phối, chuyển hóa và thải trừ của retinol có sự khác biệt, cụ thể:
Khi bôi lên da, retinol không hấp thu ngay lập tức mà phải trải qua quá trình thẩm thấu xuyên lớp sừng. Sau đó, retinol xâm nhập vào lớp biểu bì và chuyển hóa dần thành retinaldehyde rồi axit retinoic – dạng hoạt động chính của vitamin A trong da. Tốc độ hấp thu retinol qua da phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
Sau khi đi vào đường tiêu hóa, retinol được hấp thụ ở ruột non. Tại đây, retinol được “đóng gói” vào trong các phân tử micelle do dịch mật tạo ra, sau đó được vận chuyển vào huyết thanh.
Sau khi thẩm thấu qua da, retinol được lưu trữ trong lớp biểu bì và trung bì, hoạt chất này kích thích quá trình tái tạo tế bào, sản xuất collagen. Không giống như đường uống, retinol bôi ngoài da có phạm vi phân phối hạn chế và hiếm khi đi vào tuần hoàn máu.
Retinol hấp thu qua đường tiêu hóa sẽ được vận chuyển đến gan, có vai trò trung tâm trong việc dự trữ và phân phối retinol đến các cơ quan khác. Tại gan, retinol được đưa vào máu và vận chuyển đến mô đích bằng cách sát nhập vào các protein liên kết retinol (Retinol Binding Protein – RBP). Khi nhu cầu tăng, gan sẽ giải phóng retinol vào tuần hoàn để cung cấp cho các cơ quan.
Sau khi thẩm thấu vào da, retinol không hoạt động ngay mà cần chuyển hóa qua nhiều bước:
Axit retinoic sau đó gắn vào các thụ thể retinoid trong nhân tế bào, kích thích biểu hiện gen, thúc đẩy tăng sinh tế bào và tổng hợp collagen. Vì retinol bôi ngoài da ít đi vào tuần hoàn máu, quá trình chuyển hóa chủ yếu diễn ra tại chỗ, giúp giảm nguy cơ tác dụng phụ toàn thân.
Retinol đường uống được chuyển hóa chủ yếu tại gan theo hai con đường:
Axit retinoic có vai trò quan trọng trong sự biệt hóa tế bào, thị lực và điều hòa miễn dịch. Tuy nhiên, nếu bổ sung quá liều, retinol có thể tích lũy trong gan và gây ngộ độc vitamin A, ảnh hưởng đến gan, thần kinh và hệ xương.
Do retinol bôi ngoài da chủ yếu hoạt động tại chỗ, không trải qua quá trình thải trừ qua gan và thận như đường uống. Thay vào đó, các tế bào da chứa retinol sẽ bong tróc theo chu kỳ tái tạo da, giúp đào thải retinol ra ngoài một cách tự nhiên.
Retinol và các chất chuyển hóa của nó được thải trừ qua hai con đường chính:
Chức năng gan và thận ảnh hưởng lớn đến quá trình thải trừ retinol. Ở những người suy gan hoặc suy thận, retinol có thể tích tụ, làm tăng nguy cơ ngộ độc.
Thời gian bán thải của retinol trên da không cố định, do bị ảnh hưởng bởi tốc độ chuyển hóa thành axit retinoic và chu kỳ tái tạo da. Retinol thường cần 4-12 tuần để phát huy tác dụng rõ rệt và khi ngừng sử dụng, hiệu quả có thể giảm dần trong vài tuần đến vài tháng.
Thời gian bán thải của retinol đường uống dao động từ 2-4 ngày, nhưng có thể kéo dài hơn do retinol được tích trữ trong gan và mô mỡ. Điều này giúp cơ thể duy trì lượng vitamin A cần thiết ngay cả khi không bổ sung thường xuyên. Tuy nhiên, nếu sử dụng quá liều, nồng độ retinol có thể tích tụ trong gan, gây tác dụng phụ kéo dài.
Retinol có thể được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm chăm sóc da tại nhà dưới dạng mỹ phẩm (không kê đơn), hoặc dưới dạng thuốc (có kê đơn) trong ngành da liễu, dinh dưỡng và y học nói chung. Cụ thể như sau:
Việc sử dụng retinol cần theo hướng dẫn, đặc biệt là liều kê đơn, để tránh nguy cơ kích ứng hoặc ngộ độc vitamin A.
Retinol không được khuyến cáo sử dụng trong một số trường hợp do nguy cơ cao gây tác dụng phụ và ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe, trong đó bao gồm:
Liều dùng khuyến cáo của retinol thay đổi tùy theo đối tượng. Cụ thể như sau:
Retinol cần được sử dụng đúng liều lượng để tránh tác dụng phụ. Việc dùng quá liều hoặc quên liều đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.
Dùng retinol quá liều, đặc biệt là đường uống có thể gây ngộ độc vitamin A với triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, khô da, kích ứng da, rụng tóc và lâu dài có thể ảnh hưởng đến gan. Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng, người dùng cần ngừng sử dụng ngay và đến cơ sở y tế để được tư vấn.
Cách xử lý khi quên liều retinol có sự khác biệt theo con đường dung nạp. Cụ thể:
Retinol có thể gây ra một số tác dụng phụ, đặc biệt trong giai đoạn đầu sử dụng hoặc lạm dụng. Các triệu chứng này có thể xuất hiện và kéo dài từ vài ngày đến vài tuần với mức độ phụ thuộc vào nồng độ retinol, cơ địa da và cách sử dụng.
Các tác dụng phụ phổ biến của retinol có thể bao gồm khô da, bong tróc, đỏ, rát nhẹ hoặc châm chích. Những triệu chứng này thường xuất hiện sau vài ngày và có xu hướng giảm dần khi da đã thích nghi. Để cải thiện các triệu chứng nêu trên, người dân nên cân nhắc dùng thêm kem dưỡng ẩm, giảm tần suất sử dụng retinol và đảm bảo luôn bôi kem chống nắng cho da vào ban ngày.
Tác dụng phụ ít gặp của retinol có thể bao gồm làm bùng phát mụn ẩn, đặc biệt với người có làn da dầu mụn. Đồng thời, retinol có thể khiến da nhạy cảm hơn, ngứa rát kéo dài. Triệu chứng này thường xuất hiện sau 1-3 tuần sử dụng sản phẩm bôi thoa có chứa retinol. Để xử trí, người dùng có thể cân nhắc giảm nhẹ tần suất sử dụng, bổ sung thêm dưỡng ẩm và tránh dùng AHA/BHA nồng độ cao.
Tác dụng phụ hiếm gặp của retinol có thể bao gồm viêm da kích ứng, sạm da tạm thời do tăng sắc tố sau viêm. Các triệu chứng này có thể xuất hiện sau vài tuần đến một tháng. Lúc này, người dùng cần dừng sử dụng retinol, tăng cường dưỡng ẩm, theo dõi phản ứng da và tìm gặp bác sĩ da liễu để được tư vấn hướng xử trí phù hợp.
Tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng retinol có thể bao gồm phồng rộp, viêm da nặng, đau rát dữ dội, ngộ độc gan (có thể gặp ở đường uống). Nếu xảy ra các tình trạng trên, người bệnh cần ngưng sử dụng ngay và nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được điều trị.
Retinol có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm và đồ uống, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc gây tác dụng phụ không mong muốn. Cụ thể như sau:
Retinol rất nhạy cảm với ánh sáng, không khí và nhiệt độ cao. Để bảo quản retinol đúng cách, người dùng cần lưu ý:
Để sử dụng retinol an toàn, người dùng cần lưu ý đến những vấn đề sau:
Lưu ý: Thông tin trong bài viết mang tính chất tham khảo. Bài viết chia sẻ thông tin, không nhằm mục đích giới thiệu sản phẩm hay thuốc. Hiệu quả của retinol còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Việc sử dụng retinol nên tuân theo chỉ định của bác sĩ để tối ưu hiệu quả điều trị và an toàn. Bài viết không chịu trách nhiệm cho các trường hợp tự ý dùng retinol khi chưa nhận được hướng dẫn từ bác sĩ.
Retinol không trực tiếp làm thu nhỏ kích thước lỗ chân lông và cũng không thể thu nhỏ lỗ chân lông vĩnh viễn. Tuy nhiên, retinol hoàn toàn có thể hỗ trợ làm giảm sự giãn nở quá mức của lỗ chân lông bằng cách thúc đẩy tái tạo tế bào da, kiểm soát dầu nhờn và ngăn chặn tắc nghẽn lỗ chân lông.
Khi lỗ chân lông không bị bít tắc và hạn chế tiết dầu, da có thể trông mịn màng hơn. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả, cần kiên trì sử dụng retinol ít nhất 8-12 tuần hoặc lâu hơn (tùy cơ địa), kết hợp với dưỡng ẩm và chống nắng đầy đủ.
Retinol có thể được cân nhắc để sử dụng từ độ tuổi 20 trở lên, đặc biệt khi có dấu hiệu mụn, lão hóa sớm hoặc da không đều màu. Nếu dùng để ngừa lão hóa, có thể bắt đầu từ 25 tuổi, khi tốc độ sản xuất collagen bắt đầu chậm lại. Nên bắt đầu với nồng độ thấp (0.05-0.1%), dùng 2-3 lần/tuần, rồi tăng dần theo khả năng thích ứng của da.
Có! Mỗi người có thể thể kết hợp retinol với niacinamide, peptide, ceramide hoặc các chất dưỡng ẩm khác theo chỉ dẫn của bác sĩ để giảm kích ứng và tăng hiệu quả phục hồi da. Tuy nhiên, nên hạn chế dùng chung retinol với các axit mạnh như AHA, BHA, axit ascorbic (vitamin C) hoặc benzoyl peroxide vì có thể gây kích ứng và bong tróc da quá mức. Nếu muốn kết hợp, nên cân nhắc sử dụng vào các thời điểm khác nhau trong ngày hoặc cách ngày để tránh tác dụng phụ.
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Retinol có thể được dùng trong trường hợp cần cải thiện các vấn đề da như mụn, lỗ chân lông to, tăng sắc tố hoặc lão hóa. Dù retinol có thể dễ dàng tìm mua thông qua mỹ phẩm không cần kê đơn, nhưng người dùng vẫn nên sử dụng cẩn thận, tuân thủ các lưu ý về liều dùng an toàn hoặc tư vấn của bác sĩ để hạn chế tác dụng phụ.
