Niêm mạc tử cung là một trong những bộ phận quan trọng nhất (1) đối với sức khỏe sinh sản của nữ giới, thế nhưng nhiều chị em vẫn chưa hiểu rõ về bộ phận này. Bài viết dưới đây cung cấp những thông tin tổng quan nhất như bộ phận này, vị trí nằm ở đâu và có tác dụng gì.
Niêm mạc tử cung (còn gọi là nội mạc tử cung) là lớp mô mềm bao phủ toàn bộ bề mặt bên trong của tử cung ở phụ nữ. Chức năng chính của lớp niêm mạc là cung cấp môi trường thích hợp cho quá trình làm tổ và phát triển của phôi thai trong trường hợp trứng được thụ tinh.
Trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, niêm mạc tử cung sẽ dày lên để chuẩn bị cho quá trình làm tổ của trứng đã thụ tinh. Nếu quá trình thụ tinh không diễn ra thành công, lớp lót niêm mạc sẽ bong ra trong kỳ kinh nguyệt và một chu kỳ mới bắt đầu.
Bác sĩ Nguyễn Thị Trang, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội chia sẻ, lớp niêm mạc phản ứng rất nhạy với các tín hiệu hormone, đặc biệt là estrogen và progesteron. Những thay đổi của hormone này thúc đẩy chu kỳ kinh nguyệt và đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe, khả năng sinh sản và thai kỳ của phụ nữ. Sự gián đoạn trong chức năng bình thường của mô niêm mạc tử cung có thể dẫn đến các bệnh lý phụ khoa khác nhau, chẳng hạn như lạc nội mạc tử cung, tăng sản nội mạc tử cung, ung thư nội mạc tử cung…
Niêm mạc tử cung nằm ở lớp trong cùng của tử cung – một cơ quan rỗng có hình dạng giống quả lê trong khung chậu của phụ nữ. Độ dày niêm mạc tử cung khác nhau ở mỗi người, cũng như có sự khác biệt trong suốt vòng đời của một người.
Độ dày niêm mạc của một người sẽ thay đổi trong thời thơ ấu, suốt thời kỳ kinh nguyệt, trong những năm sinh sản và sau thời kỳ mãn kinh. Các vấn đề sức khỏe và các phương pháp điều trị như liệu pháp thay thế hormone cũng có thể ảnh hưởng đến độ dày niêm mạc. (2)
Niêm mạc tử cung bao gồm các tế bào tuyến, tế bào mô đệm, mạch máu và các cấu trúc hỗ trợ khác, gồm 2 lớp là:
Ngay trước khi rụng trứng (buồng trứng giải phóng trứng đi qua ống dẫn trứng), lớp chức năng của niêm mạc tử cung trải qua những thay đổi cụ thể. Các cấu trúc được gọi là tuyến tử cung trở nên dài hơn, các mạch máu nhỏ phát triển mạnh hơn được gọi là mạch máu hóa. Kết quả là chúng trở nên dày hơn và chứa nhiều máu hơn để sẵn sàng tiếp nhận trứng đã thụ tinh, đồng thời hỗ trợ nhau thai – cơ quan phát triển trong thai kỳ để cung cấp oxy, máu và chất dinh dưỡng cho thai nhi.
Nếu quá trình thụ thai không diễn ra sau khi rụng trứng, sự tích tụ của các mạch máu và mô trở nên không cần thiết và bị bong ra, đây chính là thời kỳ kinh nguyệt. Lượng máu kinh nguyệt bao gồm các tế bào bong ra khỏi lớp chức năng của niêm mạc tử cung, trộn lẫn với máu từ các mạch máu nhỏ bao quanh tuyến tử cung.
Bé gái chưa có kinh nguyệt và phụ nữ đã trải qua thời kỳ mãn kinh sẽ không gặp những thay đổi này, niêm mạc của họ sẽ tương đối mỏng và ổn định.
Lớp niêm mạc ở tử cung chủ yếu hoạt động trong những năm sinh sản của phụ nữ. Lớp niêm mạc này bắt đầu dày lên để chuẩn bị cho quá trình làm tổ và phát triển của thai nhi. Nếu quá trình thụ thai thành công, lớp niêm mạc giúp duy trì thai kỳ. Nếu quá trình thụ thai không thành công, lớp niêm mạc sẽ bong ra, phụ nữ sẽ có kinh nguyệt và quá trình này lại bắt đầu cho chu kỳ tiếp theo.
Sau khi rụng trứng nếu không diễn ra quá trình thụ tinh, nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể sẽ giảm nhanh chóng, khởi đầu cho chu kỳ kinh nguyệt. Khi bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt, cơ thể phụ nữ sẽ loại bỏ lớp niêm mạc tử cung tích tụ, hỗn hợp máu và mô qua cổ tử cung, thoát ra ngoài qua âm đạo. Quá trình này mất vài ngày và được gọi là kỳ kinh nguyệt.
Nồng độ hormone trong cơ thể bắt đầu tăng trở lại sau kỳ kinh nguyệt, khởi đầu cho những thay đổi ở lớp niêm mạc tử cung. Trong giai đoạn nang noãn hoặc tăng sinh, estrogen báo hiệu cho các tế bào lót niêm mạc nhân lên và các mạch máu phát triển để cung cấp cho các tế bào mới.
Vào cuối giai đoạn nang noãn, một quả trứng được giải phóng từ một trong hai buồng trứng (rụng trứng). Sau khi rụng trứng bắt đầu có sự gia tăng hormone progesterone. Các tuyến chuyên biệt trong lớp niêm mạc bắt đầu tiết ra các chất dinh dưỡng để nuôi dưỡng phôi thai. Sự dày lên của lớp niêm mạc và cung cấp máu, chất dinh dưỡng này chuẩn bị sẵn sàng cho quá trình phôi thai bám vào thành tử cung làm tổ. Trong thai kỳ, lớp niêm mạc tiếp tục dày lên để hỗ trợ thai nhi đang phát triển.
Một số trường hợp phụ nữ mắc các vấn đề sức khỏe có thể ảnh hưởng đến lớp niêm mạc tử cung. Các giải pháp khác nhau như liệu pháp thay thế hormone hoặc các phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể được sử dụng để cải thiện tình trạng của lớp niêm mạc, chẳng hạn nếu lớp niêm mạc quá dày hoặc quá mỏng gây ảnh hưởng đến việc làm tổ và mang thai.
Mãn kinh là khoảng thời gian 12 tháng liên tiếp sau chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng của phụ nữ. Thời kỳ này có thể xảy ra theo tuổi tác (thường ở độ tuổi từ 45 đến 55 tuổi), nhưng cũng có thể do phẫu thuật cắt bỏ tử cung, phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng hoặc sử dụng thuốc khiến buồng trứng ngừng sản xuất hormone.
Vì không có sự tăng giảm theo chu kỳ của hormone sinh sản estrogen và progesterone trong thời kỳ mãn kinh, cho nên chúng tương đối ổn định trong thời gian này.
Niêm mạc tử cung là một trong những bộ phận quan trọng đối với sức khỏe sinh sản của nữ giới. Mọi vấn đề bất thường ở bộ phận này đều có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ, trong đó thường gặp nhất là:
Niêm mạc của tử cung teo mỏng thường gặp ở phụ nữ mãn kinh do nồng độ estrogen giảm, nhưng cũng có thể gặp ở phụ nữ trước tuổi mãn kinh. Teo lớp niêm mạc được mô tả là thành niêm mạc mỏng, khô, nhạt màu và thỉnh thoảng có hiện tượng viêm đỏ.
Căn bệnh này gây rối loạn kinh nguyệt và giảm khả năng thụ thai, ảnh hưởng đến quá trình làm tổ của trứng đã thụ tinh. Trường hợp trứng làm tổ ở thành tử cung, niêm mạc mỏng có thể tăng nguy cơ sảy thai, thai lưu… Ngoài ra, teo niêm mạc tử cung có thể đi kèm một số tình trạng như rối loạn chức năng tình dục, quan hệ bị ra máu, nhiễm trùng đường tiết niệu…
Viêm nội mạc tử cung là tình trạng viêm nhiễm lớp niêm mạc tử cung, thường gặp ở phụ nữ sau sinh hoặc sau các thủ thuật can thiệp buồng tử cung không đúng cách và an toàn như nạo phá thai, đặt vòng, lấy vòng… hoặc ứ dịch tử cung kéo dài, sót nhau sau mổ lấy thai…
Tình trạng viêm nếu không được điều trị đúng cách và hiệu quả có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như nhiễm khuẩn huyết, dính lòng tử cung, viêm phần phụ gây dính tắc vòi trứng… Kết cục là gây vô sinh do tinh trùng không thể gặp trứng để thụ tinh, trứng đã thụ tinh không về được tử cung để làm tổ và tử cung không đảm bảo chức năng để trứng đến làm tổ.
Polyp niêm mạc tử cung (còn gọi là polyp lòng tử cung) hình thành do sự phát triển quá mức của tuyến và mô đệm niêm mạc tử cung. Kích thước của polyp có thể từ vài milimet đến vài centimet, có thể có một hoặc đa polyp, có cuống hoặc không cuống và có thể xuất hiện ở bất cứ vị trí nào trong lòng tử cung. Bệnh thường gặp ở phụ nữ tuổi sinh sản và tiền mãn kinh, đa phần là lành tính, không nguy hiểm.
Tuy vậy, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, polyp có thể gây nhiều biến chứng đáng tiếc, chẳng hạn như gây vô sinh hiếm muộn do polyp cản trở sự làm tổ của trứng đã thụ tinh trong lòng tử cung, hoặc trong thai kỳ khi polyp phát triển có thể chèn ép vào thai nhi gây sảy thai, sinh non…
Lạc nội mạc tử cung là bệnh lý lành tính, đặc trưng là sự xuất hiện các tuyến niêm mạc tử cung và tổ chức đệm ở bên ngoài tử cung như buồng trứng, dây chằng tử cung hoặc các điểm trên phúc mạc tiểu khung. Tuy nhiên, tổn thương lạc nội mạc tử cung cũng có thể xuất hiện ở các cơ quan lân cận khác như đường tiêu hóa, tiêu hóa hoặc cơ quan ở xa hơn.
Bệnh lý lạc nội mạc tử cung rất phổ biến trong các bệnh phụ khoa với tỷ lệ mắc phải là 1/10 ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Khoảng 30-50% phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung sẽ bị vô sinh ở một mức độ nào đó do một số biến chứng của bệnh gây ra.
Tăng sản niêm mạc tử cung (còn gọi là quá sản niêm mạc tử cung) là tình trạng cơ thể bị dư thừa estrogen nhưng lại thiếu progesterone. Sau khi trứng rụng, nồng độ progesterone tăng lên để giúp tử cung sẵn sàng đón nhận trứng. Nếu không có thai, nồng độ estrogen và progesterone giảm xuống, dẫn đến sự bong tróc của lớp niêm mạc được gọi là kinh nguyệt.
Tuy nhiên, khi xảy ra sự mất cân bằng nội tiết tố, lớp niêm mạc có thể dày lên và phát triển quá mức. Chính sự phát triển bất thường này là tăng sản nội mạc. Các tế bào trong niêm mạc tử cung phát triển kích thước, hình dạng không đều nhau, tỷ lệ tuyến và mô đệm tăng.
Nói cách khác, đây là tình trạng niêm mạc trở nên dày bất thường do cơ thể sản xuất dư thừa lượng tế bào trong lớp niêm mạc tử cung. Bệnh lý có thể khiến phụ nữ có nguy cơ bị ung thư niêm mạc tử cung vì các tế bào dư thừa có thể trở nên bất thường.
Dính buồng tử cung (hay hội chứng Asherman) là hiện tượng lớp niêm mạc của tử cung bị tổn thương do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như nạo hút thai, sảy thai, thai lưu hoặc thủ thuật nạo buồng tử cung… khiến lớp niêm mạc bị mất đi và lộ ra lớp dưới niêm mạc. Trong khi đó, lớp dưới niêm mạc có tính gây dính nên tạo thành những dải xơ dính trong buồng tử cung, khiến diện tích buồng tử cung hẹp lại cản trở sự làm tổ của phôi thai.
Trường hợp dính buồng tử cung nhẹ, phụ nữ thường không có triệu chứng nên vẫn có thể mang thai bình thường. Tuy nhiên, nếu mức độ dính từ trung bình đến nặng hoặc dính ở vị trí quan trọng có thể tăng nguy cơ sảy thai, thai lưu, sinh non hoặc vô sinh.
Ung thư niêm mạc tử cung xảy ra do sự tăng sinh quá mức của các tế bào niêm mạc của tử cung. Lớp niêm mạc dày lên, lan tỏa hoặc khu trú hình thành nên những khối u bên trong lòng tử cung. Khoảng 90% phụ nữ được chẩn đoán mắc tình trạng này có triệu chứng chảy máu âm đạo bất thường.
Ung thư niêm mạc ở tử cung nếu không được điều trị sớm, các tế bào ác tính có xu hướng xâm lấn các cơ quan lân cận, di căn theo đường máu và bạch huyết gọi là ung thư xâm lấn hoặc ung thư di căn.
Để có lớp niêm mạc với độ dày lý tưởng giúp trứng đã thụ tinh có thể làm tổ và được nuôi dưỡng, phát triển thành một thai nhi khỏe mạnh, chị em cần lưu ý những điều sau:
Độ dày của niêm mạc tử cung ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình làm tổ của phôi thai. Sau khi trứng được thụ tinh sẽ di chuyển xuống ống dẫn trứng đến tử cung – vị trí làm tổ. Độ dày tối ưu là điều kiện lý tưởng để phôi thai làm tổ thành công, cũng như cung cấp môi trường nuôi dưỡng thai nhi và duy trì thai kỳ.
Thông thường, niêm mạc có độ dày khoảng 7-10mm (3) được coi là thuận lợi cho quá trình làm tổ. Lớp niêm mạc tử cung quá mỏng hoặc quá dày đều có thể dẫn đến thất bại trong quá trình làm tổ và gây sảy thai sớm.
Thực chất niêm mạc và nội mạc tử cung là hai cách gọi khác nhau của một bộ phận, chỉ lớp mô bao phủ toàn bộ bề mặt bên trong của tử cung ở phụ nữ.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng qua bài viết này chị em đã nắm rõ niêm mạc tử cung có tác dụng gì, từ đó biết cách chăm sóc để lớp niêm mạc luôn khỏe mạnh, đảm bảo sức khỏe và khả năng sinh sản. Nếu có bất kỳ băn khoăn hoặc lo lắng nào, chị em có thể gửi câu hỏi tại đây hoặc liên hệ đến hotline của bệnh viện Tâm Anh để được các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa giải đáp!
