Mô cơ tim là gì? Cấu tạo, chức năng và quá trình phát triển

Mô cơ tim là một loại mô cơ chuyên biệt hình thành nên trái tim, có chức năng co thắt cho phép tim bơm máu qua hệ thống tuần hoàn.

Mô cơ tim là gì?

Mô cơ tim (hay còn được gọi là cơ tim) là một trong ba loại mô cơ trong cơ thể; là lớp dày nhất nằm giữa lớp nội tâm mạc và lớp biểu mô bên ngoài tạo nên màng ngoài tim bao quanh và bảo vệ tim.

Mô cơ tim bao gồm các tế bào cơ chuyên biệt được gọi là tế bào cơ tim. Một đặc điểm khác biệt chỉ có ở tế bào cơ tim là các vạch bậc thang có sự kết nối các đầu sợi cơ với nhau tạo thành lưới sợi cơ (các chất kết dính tạo điều kiện cho tế bào giao tiếp nhanh với tế bào). Do có những đặc điểm này, cơ tim hoạt động như một hợp bào với sự co bóp đồng bộ.

Chức năng chính của mô cơ tim là tạo điều kiện thuận lợi cho sự co bóp và giãn ra của thành tim để nhận và bơm máu vào hệ tuần hoàn. Các tế bào cơ tim tạo nên cơ tâm thất và tâm nhĩ giúp cung cấp một giá đỡ cho các buồng tim. Ngoài ra, tế bào cơ tim cho phép tạo ra tín hiệu điện thế hoạt động và dẫn truyền các kích thích điện. (1)

Tham khảo: Cấu tạo và chức năng của hệ cơ

Cơ tim hoạt động như thế nào?

Cơ tim có vai trò giữ cho tim bơm máu liên tục thông qua các hoạt động tự động không chủ ý, đây cũng là điểm khác biệt giữa cơ tim và cơ vân (cơ xương). Trung bình tim co bóp 60-100 lần mỗi phút giúp bơm máu vào các phần còn lại của cơ thể.

Cơ tim thực hiện điều này thông qua các tế bào chuyên biệt được gọi là tế bào tạo nhịp tim, kiểm soát các hoạt động co bóp của tim. Hệ thống thần kinh tự chủ gửi tín hiệu đến các tế bào điều hòa nhịp tim để thông báo tăng tốc hoặc làm chậm nhịp tim.

Các tế bào tạo nhịp tim được kết nối với các tế bào cơ tim khác, cho phép truyền tín hiệu. Điều này dẫn đến một làn sóng co bóp của cơ tim, tạo ra nhịp tim ở mỗi người. (2)

Xem thêm: Van tim là gì? Những điều cần biết về cấu tạo và chức năng của van

Cấu tạo của mô cơ tim

Mô cơ tim chỉ được tìm thấy trong tim và có cấu tạo bao gồm:

• • Vạch bậc thang: Đây là các kết nối nhỏ nối các đầu tế bào cơ tim với nhau.
  • Liên kết khe: Các mối nối khoảng cách là một phần của các vạch bậc thang. Khi một tế bào cơ tim co lại khi được kích thích, tế bào cơ tim tiếp theo sẽ được truyền kích thích nhờ một khe nối.
  • Thể liên kết: Giống như các liên kết khe, thể liên kết cũng được tìm thấy trong các đĩa xen kẽ, giúp giữ các sợi cơ tim lại với nhau trong quá trình co bóp.

• • Nhân tế bào: Đây là “trung tâm điều khiển” của một tế bào, chứa tất cả vật liệu di truyền của tế bào. Tế bào cơ tim thường chỉ có một nhân.

Sinh lý của mô cơ tim

Sự linh hoạt và sức mạnh của mô cơ tim đến từ các tế bào và sợi cơ tim liên kết với nhau. Hầu hết các tế bào cơ tim chứa một nhân và một số có hai nhân. Các tế bào cơ tim cũng chứa ty thể, mà nhiều người gọi là “nhà máy năng lượng của tế bào”. Đây là những bào quan chuyển đổi oxy và glucose thành năng lượng dưới dạng adenosine triphosphate (ATP).

Tế bào cơ tim dưới kính hiển vi xuất hiện vân hoặc sọc, do các sợi xen kẽ (bao gồm các protein myosin và actin). Các sọc đen biểu thị các sợi dày gồm các protein myosin. Các sợi mỏng, nhẹ hơn có chứa actin. Khi một tế bào cơ tim co lại, sợi myosin kéo các sợi actin về một phía làm cho tế bào co lại. Tế bào sử dụng ATP để cung cấp năng lượng cho sự co bóp này. Chỉ có một sợi myosin kết nối với hai sợi actin ở hai bên. Điều này tạo thành một đơn vị mô cơ duy nhất, được gọi là sarcomere (đơn vị tơ cơ).

Vạch bậc thang kết nối các tế bào cơ tim. Các liên kết khe bên trong các vạch bậc thang chuyển tiếp các xung điện từ tế bào cơ tim này sang tế bào cơ tim khác. Thể liên kết là các cấu trúc khác có trong các vạch bậc thang, giúp giữ các sợi cơ tim lại với nhau.

Các bệnh lý cơ tim thường gặp

Bệnh cơ tim là một trong những tình trạng chính ảnh hưởng đến mô cơ tim, khiến tim khó bơm máu hơn. Một số bệnh lý cơ tim thường gặp, như:

• Bệnh cơ tim phì đại: Các cơ tim mở rộng và dày lên không rõ nguyên nhân và thường được tìm thấy ở các buồng dưới của tim (tâm thất). (3)
• Bệnh cơ tim giãn nở: Buồng tâm thất giãn lớn và co bóp yếu hơn, khiến việc bơm máu của tim trở nên khó khăn.
• Bệnh cơ tim hạn chế: Các tâm thất trở nên cứng và hạn chế khả năng giãn nở khiến tâm thất không thể lấy đủ máu để đưa đến các cơ quan trong cơ thể.
• Loạn sản tâm thất phải gây loạn nhịp tim: Mô cơ tim của tâm thất phải được thay thế bằng mô mỡ hoặc mô giàu chất xơ, do đó dẫn đến tình trạng rối loạn nhịp tim.

Những yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của mô cơ tim

Sức khỏe của mô cơ tim cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh cơ tim hoặc suy tim;
• Tăng huyết áp;
• Béo phì;
• Uống nhiều rượu, bia;
• Sử dụng một số loại thuốc gây độc cho cơ tim;
• Đã từng có các cơn đau tim hoặc nhiễm trùng tim.

Có những trường hợp người bệnh gặp vấn đề ở cơ tim nhưng không gây ra triệu chứng nào. Tuy nhiên, đôi khi có thể gây ra khó thở, đặc biệt là khi tập thể dục; mệt mỏi hoặc sưng mắt cá chân, bàn chân, chân, bụng hoặc tĩnh mạch cổ.

Lưu ý để mô cơ tim khỏe mạnh

Để các mô cơ tim khỏe mạnh, mỗi người cần tập thể dục thường xuyên, trong đó có các hoạt động liên quan đến việc di chuyển các cơ xương lớn. Bao gồm:

• Chạy bộ;
• Đi bộ hoặc đi bộ đường dài;
• Đạp xe;
• Bơi lội;
• Nhảy dây;
• Khiêu vũ;
• Leo cầu thang.

Trẻ em từ 6-17 tuổi nên hoạt động thể chất khoảng 60 phút mỗi ngày với cường độ trung bình đến cao. Người lớn từ 18 tuổi trở lên nên tập thể dục khoảng 150 phút cường độ vừa phải hoặc 75 phút cường độ cao, đều đặn mỗi tuần; phụ nữ mang thai có thể thực hiện ít nhất 150 phút hoạt động aerobic cường độ vừa phải mỗi tuần.

Để phòng ngừa bệnh cơ tim, ngoài việc áp dụng lối sống lành mạnh, mỗi người có thể thực hiện những điều sau đây:

• Kiểm soát huyết áp;
• Kiểm soát mức cholesterol;
• Điều trị bệnh động mạch vành;
• Tránh uống rượu quá mức;
• Kiểm soát lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh đái tháo đường và nguy cơ cao mắc bệnh tim.

Để đặt lịch khám, điều trị bệnh cơ tim và các bệnh tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Khi bị tăng huyết áp, tim phải làm việc nhiều hơn. Cũng giống các mô cơ khác, mô cơ tim dày lên để đáp ứng công việc gia tăng này. Việc cơ tim dày lên (phì đại) có thể dẫn đến các vấn đề tim mạch. Người cao tuổi, hoặc có yếu tố nguy cơ tim mạch cần thăm khám sức khỏe tổng quát và kiểm tra tim mạch định kỳ để phát hiện sớm những bất thường nói chung và vấn đề cơ tim nói riêng và can thiệp kịp thời.