Huyết tương là gì? Vai trò chức năng đối với cơ thể người

Huyết tương chiếm khoảng 55% máu, chứa nhiều thành phần khác nhau, trong đó có các kháng thể (globulin miễn dịch) giúp chống nhiễm trùng. Những kháng thể này được chế tạo thành thuốc hỗ trợ điều trị người mắc bệnh hiếm gặp, rối loạn miễn dịch và các bệnh lý di truyền. Vậy huyết tương là gì? Vai trò chức năng đối với cơ thể người như thể nào? Bài viết dưới đây, BS.CKI Vương Mỹ Dung, Khoa ICU, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đưa ra một số thông tin về huyết tương.

Huyết tương là gì?

Huyết tương là dạng chất lỏng trong suốt, màu vàng nhạt chiếm tỷ lệ nhiều nhất trong máu, khoảng 55% tổng thể tích máu. Trong huyết tương chứa các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Huyết tương có các kháng thể (globulin miễn dịch) giúp chống nhiễm trùng. Những kháng thể này còn được chế tạo thành thuốc giúp cứu chữa người bệnh hiếm gặp, rối loạn miễn dịch và bệnh lý di truyền. (1)

Thành phần cấu tạo của huyết tương

Trong thành phần cấu tạo của huyết tương chứa hơn 700 protein và các chất khác. Cụ thể: (2)

• Protein huyết tương: một số protein có trong huyết tương, gồm:
• Albumin: thành phần này có chức năng giữ chất lỏng chứa trong mạch máu không rò rỉ vào các mô. Đồng thời albumin còn giúp vận chuyển hormone, vitamin, enzyme đi khắp cơ thể.
• Kháng thể (globulin miễn dịch): thành phần này giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm trùng như vi khuẩn, nấm, vi rút và tế bào ung thư.
• Chất đông máu: đây là chất quan trọng giúp đông máu và làm chậm quá trình chảy máu. Chất chống đông máu phổ biến nhất của huyết tương là fibrinogen giúp keo tụ và thuộc thành phần chính trong cục máu đông.
• Thành phần hữu cơ: thành phần này chiếm hàm lượng rất thấp khoảng 3% trong huyết tương. Trong thành phần hữu cơ có vitamin, glucose, amino acid, steroid hormone, peptide điều hòa lipid,…
• Chất điện giải: chất này bao gồm kali, natri, canxi, clorua và bicarbonate. Các chất điện giải này giúp điều chỉnh nồng độ pH trong máu.

Vai trò chức năng của huyết tương đối với cơ thể người

Huyết tương có vai trò chức năng quan trọng với cơ thể người, bao gồm:

• Cung cấp dinh dưỡng: cơ thể chứa hàng triệu tế bào. Tế bào sẽ cần chất dinh dưỡng trong quá trình phát triển, tự sửa chữa và thực hiện chức năng của mình. Huyết tương có chức năng hấp thụ chất dinh dưỡng như chất béo, axit amin, vitamin, glucose từ hệ tiêu hóa và vận chuyển đi khắp cơ thể để cung cấp cho tế bào.
• Tạo áp suất thẩm thấu và duy trì cân bằng nước: huyết tương có vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng lượng nước giữa máu và các mô nhờ albumin tạo áp suất thẩm thấu khoảng 25mmHg. Thành phần này có trọng lượng phân tử thấp và có số lượng chiếm ưu thế hơn so với các loại protein khác trong huyết tương nên đóng vai trò chính. Với người bệnh thận, cơ thể mất albumin, lượng nước vượt quá mức cho phép (cho phép gì em?) sẽ di chuyển đến các mô và gây triệu chứng phù nề.
• Chức năng vận chuyển: huyết tương có chức năng vận chuyển lipid và các chất hòa tan trong lipid. Ngoài ra, huyết tương còn vận chuyển canxi, magie, vitamin và một số loại thuốc, một số cation và anion.
• Cầm máu – đông máu: albumin trong huyết tương đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng chất lỏng trong máu. Vì vậy, chất này giúp giữ chất lỏng phân định rõ khu vực và không chảy vào các vùng khác trên cơ thể. Ngoài ra, fibrinogen trong huyết tương cũng có vai trò không thể thiếu trong quá trình đông máu. Khi cơ thể mất máu do bị thương, lượng fibrinogen huyết tương cũng mất. Máu khó đông, chảy liên tục, gây mất máu và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
• Cung cấp chất điện giải: các chất điện giải như kali, natri, clo, canxi và magie giữ vai trò quan trọng với cơ thể. Huyết tương giúp vận chuyển và cung cấp các chất này khắp cơ thể.
• Chức năng miễn dịch: gamma globulin trong huyết tương có vai trò miễn dịch, chống lại vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng cho cơ thể.

Sự khác biệt giữa huyết tương và huyết thanh

Sự khác biệt giữa huyết tương và huyết thanh, cụ thể như sau:

Huyết tương được sử dụng để làm gì?

Huyết tương được sử dụng để cung cấp và bổ sung các thành phần máu đã mất cho cơ thể. Nếu người bệnh mất nhiều máu do phẫu thuật, tai nạn hoặc bị rối loạn chảy máu, đông máu, suy giảm miễn dịch, truyền huyết tương sẽ bổ sung lượng máu đã mất cho cơ thể. Ngoài ra, huyết tương còn giúp hỗ trợ người bệnh điều trị suy gan, ung thư và các bệnh hiếm gặp khác.

Trường hợp nào được chỉ định truyền huyết tương?

Người bệnh được chỉ định truyền huyết tương trong trường hợp sau:

• Người bệnh bẩm sinh thiếu hoặc giảm yếu tố đông máu, giảm và không có chế phẩm truyền chuyên biệt.
• Người bệnh đang chảy máu, rối loạn đông máu và cần truyền máu với lượng lớn.
• Chảy máu cấp và giảm yếu tố đông máu.
• Nổi ban xuất huyết do giảm tiểu cầu trong huyết tương.
• Các bệnh lý liên quan chức năng đông máu.

Có nên hiến tặng huyết tương không?

Khách hàng có thể hiến tặng huyết tương sau khi đ ã được kiểm tra y tế sàng lọc, việc hiến tặng huyết tương không ảnh hưởng quá lớn đến sức khỏe người hiến, bởi vì các tế bào máu sẽ được tách lọc khỏi thành phần huyết tương và được đưa trở lại cơ thể người hiến tặng.

Huyết tương được tách khỏi các tế bào máu vẫn không mất đi thành phần protein, kháng thể và chất dinh dưỡng. Do đó, phần huyết tương này sẽ giúp hỗ trợ bổ sung máu hoặc điều trị một số bệnh hiếm gặp, rối loạn miễn dịch và các bệnh lý di truyền nên việc hiến tặng huyết tương càng mang nhiều ý nghĩa hơn.

Khách hàng hiến tặng huyết tương cần đủ 18 tuổi và không mắc bệnh truyền nhiễm. Vì vậy, để đảm bảo an toàn cho mẫu máu, bác sĩ sẽ kiểm tra máu người hiến nhằm kiểm tra các bệnh truyền nhiễm như:

• Viêm gan A, B và C.
• HIV.
• Bệnh giang mai.

Khách hàng có thể hiến tặng huyết tương 800ml/lần và 2 lần/tuần. Có 2 cách để bạn có thể hiến huyết tương:

• Hiến máu toàn phần: bác sĩ sẽ tiêm kim vào tĩnh mạch trên cánh tay và rút máu. Sau đó, phòng thí nghiệm sẽ tách lấy huyết tương.
• Chỉ hiến huyết tương: bác sĩ cũng tiêm kim vào tĩnh mạch trên cánh tay để rút máu. Lượng máu được lấy sẽ được đưa vào máy quay ly tâm để tách huyết tương ra khỏi tế bào máu và tiểu cầu. Máy lấy đi huyết tương đã tách và đưa các thành phần máu còn lại vào cơ thể người hiến theo đường truyền dung dịch nước muối.

Phần huyết tương đã thu được sẽ được mang đi đông lạnh trong vòng 24 giờ để bảo tồn các yếu tố đông máu và globulin miễn dịch. Huyết tương đông lạnh có thời hạn sử dụng khoảng 1 năm.

Bất kỳ ai cũng có thể hiến máu. Đặc biệt, huyết tương từ người hiến có nhóm máu AB được ưu tiên hơn vì nó không có kháng thể và có thể truyền cho bất kỳ người nhận thuộc nhóm máu nào.

Một số câu hỏi về huyết tương có thể bạn quan tâm

1. Huyết tương có màu gì?

Huyết tương thường dạng chất lỏng màu vàng nhạt. Mặc dù huyết tương chiếm hơn một nửa tổng thể tích máu nhưng màu sắc hồng cầu lại chiếm ưu thế trong toàn bộ máu.

2. Huyết tương có phải là máu không?

Huyết tương không phải là máu mà thuộc một trong các thành phần của máu. Huyết tương chỉ chiếm 55% tổng thể tích máu. Ngoài ra, trong máu còn có các tế bào hồng cầu chiếm 44% thể tích máu cùng sự kết hợp giữa bạch cầu và tiểu cầu chiếm 1% còn lại.

3. Huyết tương có mùi không?

Huyết tương không có mùi. Huyết tương được tạo ra trong máu sau quá trình đông máu. Huyết tương chủ yếu chứa các axit amin, protein, enzyme, hormone cùng các chất dinh dưỡng khác.

4. Huyết tương có vị gì?

Huyết tương không có vị gì. Huyết tương chiếm 55% trong tổng thể tích máu và đóng vai trò quan trọng trong việc đông máu.

Khoa Hồi sức cấp cứu (ICU), Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM quy tụ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, liên tục cập nhật phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp tiếp nhận, cấp cứu, hồi sức và chăm sóc tích cực toàn diện 24/24 giờ cho người bệnh nguy kịch, giữa lằn ranh sự sống – cái chết như:

Sốc, suy hô hấp, suy đa cơ quan, suy thận, suy gan, hôn mê, nhiễm trùng huyết nặng, ngộ độc cấp,… hoặc người bệnh phẫu thuật có nguy cơ cao suy hô hấp, sốc, chảy máu sau mổ,…. Đặc biệt, bệnh viện liên tục nhập các trang thiết bị hiện đại từ các nước Mỹ, Hàn, Âu,… trên thế giới nhằm hỗ trợ việc điều trị nhanh, hiệu quả cho người bệnh như:

• Máy giúp thở cao cấp, có thể đo được các thông số đánh giá cơ học phổi, đồng thời đo được áp lực thực quản giúp tối ưu hoá việc cài đặt các thông số máy thở nhằm giảm tổn thương phổi ở bệnh nhân thở máy. Với các bệnh nhân thất bại với thở máy có hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể (ECMO) để duy trì trao đổi khí trong thời gian chờ đợi phổi hồi phục.
• Máy theo dõi huyết động từ phân tích sóng mạch, đến PiCCO và catheter động mạch phổi giúp chẩn đoán nguyên nhân, theo dõi và điều trị chính xác các bệnh nhân có rối loạn huyết động, sốc.
• Các máy hỗ trợ tuần hoàn từ bóng đối xung nội động mạch chủ, đến hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể (ECMO) để điều trị các trường hợp suy tim cấp, hoặc cấp trên nền mạn không đáp ứng với thuốc.
• Các máy lọc máu hiện đại có thể thực hiện tất cả các phương thức thận nhân tạo, lọc máu như thận nhân tạo ngắt quãng, lọc máu liên tục, thay huyết tương, lọc máu hấp phụ cho các bệnh nhân suy thận mạn, suy thận cấp, viêm gan cấp, viêm tuỵ cấp, sốc nhiễm trùng, ngộ độc nặng và các bệnh lý liên quan đến miễn dịch như hội chứng HELLP, hội chứng Guillan – Barre và các bệnh lý thần kinh khác, bệnh lupus ban đỏ hệ thống…..
• Máy hạ thân nhiệt nhằm bảo vệ não, giảm di chứng thần kinh sau ngừng hô hấp tuần hoàn, chấn thương sọ não, tai biến mạch máu não nặng.

Huyết tương đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển dưỡng chất đi khắp cơ thể và phản ảnh nhiều vấn đề sức khỏe. Thông qua bài viết, hi vọng thông tin giúp bạn hiểu hơn về huyết tương và quan tâm sức khỏe bản thân hơn.