Đĩa đệm là một trong những cấu trúc quan trọng nhất của cột sống, đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự linh hoạt và ổn định của xương sống. Vậy, cấu trúc này thực chất là phần nào trong hệ thống cột sống? Vị trí phân bố của đĩa đệm ra sao? Thành phần cấu tạo bao gồm những gì? Và chúng phát huy những tác dụng quan trọng nào đối với cơ thể? Cùng Tâm Anh tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau đây.
Đĩa đệm (tiếng Anh: Intervertebral discs) là một cấu trúc phẳng, hình tròn và nằm giữa 2 đốt sống của cột sống. Mỗi đĩa đệm có đường kính khoảng 4 cm và dày khoảng 7 – 10 mm, bên trong chứa đầy chất lỏng như gel. Bộ phận này hoạt động như một lớp đệm kết nối các đốt sống, đồng thời bảo vệ và hỗ trợ cột sống thực hiện các hoạt động linh hoạt như uốn cong hoặc cúi gập.
Vị trí của bộ phần này nằm giữa 2 đốt sống của cột sống. Chúng bắt đầu xuất hiện giữa 2 đốt sống C2 – C3 đến giữa 2 đốt sống L5 – S1. Có 23 đĩa đệm trong cột sống của người bình thường, gồm 6 cái ở vùng cổ, 12 cái ở vùng ngực và 5 cái ở vùng thắt lưng. (1)
Cấu tạo đĩa đệm gồm các thành phần: (2)
Đây là lớp màng bọc bên ngoài được cấu tạo từ 15 – 20 vòng collagen xếp chồng lên nhau, tạo thành từng lớp collagen riêng biệt. Mỗi lớp gồm các sợi collagen được sắp xếp theo những hướng khác nhau. Bao xơ tương đối cứng, làm nhiệm vụ cung cấp sức mạnh, chịu lực và bảo vệ cho lớp nhân nhầy luôn nằm ở vị trí trung tâm.
Nhân nhầy là một cấu trúc giống như gel nằm ở trung tâm đĩa đệm. Nước chiếm 66 – 86% thành phần của nhân nhầy. Phần còn lại gồm collagen loại II và proteoglycan. Mật độ tế bào trong nhân nhầy thấp nhưng chúng có thể tạo ra nhiều aggrecan và collagen loại II (sản phẩm của ma trận ngoại bào), qua đó giúp duy trì cấu trúc của bộ phận này.
Đây là một lớp mỏng bao phủ mặt trên và mặt dưới của đĩa đệm. Mỗi tấm dày khoảng 0,6 – 1 mm. Tấm sụn mâm giúp cố định đĩa đệm với thân đốt sống, đồng thời diễn ra quá trình trao đổi chất dinh dưỡng giữa đĩa đệm và máu.
Bộ phận này thực hiện nhiều chức năng quan trọng, hỗ trợ cấu trúc xương sống và khả năng vận động như:
Đây là một trong những bệnh lý thường gặp, xảy ra khi lớp bao xơ bị rách hoặc mài mòn, khiến lớp nhân nhầy bên trong trượt khỏi vị trí ban đầu. Từ đó dẫn đến chèn ép tủy sống và các dây thần kinh trong ống sống, gây đau nhức và rối loạn cảm giác tại chỗ. Tình trạng thoát vị đĩa đệm thường xảy ra ở vùng cột sống cổ hoặc cột sống thắt lưng, hiếm khi xuất hiện ở cột sống ngực.
Đây là tình trạng vùng đệm cột sống bị mài mòn, khiến các xương cọ xát vào nhau khi chuyển động. Hậu quả gây đau nhức và tê yếu vùng cột sống bị ảnh hưởng. Về lâu dài còn tăng nguy cơ mắc các bệnh vẹo cột sống, thoát vị, trượt đốt sống, hẹp ống sống… Thoái hóa đĩa đệm xảy ra chủ yếu ở những người sau 40 tuổi và gây đau lưng cho khoảng 5% người lớn.
Đây là tình trạng các sợi ngoài của bao xơ dịch chuyển ra khỏi ranh giới của các thân đốt sống liền kề. Điều này ảnh hưởng đến hơn 1/4 chu vi của đĩa đệm và lớp sụn bên ngoài, tăng áp lực lên các rễ thần kinh xung quanh và gây đau nhức, khó chịu.
Người bệnh sẽ dần mất đi chiều cao tổng do phần đĩa đệm xẹp đi có thể do thoái hóa hoặc chấn thương. Điều này ảnh hưởng đến độ mềm dẻo và tính đàn hồi, gây khó khăn trong việc sinh hoạt của người bệnh. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến biến dạng cột sống, thoát vị, gai cột sống và hẹp ống sống.
Đau thần kinh tọa là cơn đau chạy dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa (hay dây thần kinh hông to). Cơn đau thường xuất phát từ lưng dưới, qua mông và lan xuống chân, kèm theo những triệu chứng khác như ngứa ran, tê yếu, cảm giác như kim châm… Thoát vị và thoái hóa đĩa đệm là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này.
Đây là một trong những dạng viêm cột sống tương đối hiếm gặp và xảy ra chủ yếu ở trẻ nhỏ. Các đĩa đệm giữa cột sống bị viêm và kích ứng, gây đau nhức và khó chịu. Bệnh thường đi kèm với viêm tủy xương và có thể ảnh hưởng đến vùng xương và tủy xương của người bệnh.
Tổn thương ở đĩa đệm thường dẫn đến cơn đau dọc theo cột sống. Tùy theo vị trí bị ảnh hưởng, người bệnh sẽ cảm thấy đau ở những khu vực như: (3)
Quy trình chẩn đoán bệnh lý ở đĩa đệm cần đến sự đánh giá chuyên sâu từ bác sĩ cơ xương khớp. Kèm theo đó là các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng, mang đến kết quả chính xác nhất. Những phương pháp chẩn đoán gồm:
Để đặt lịch thăm khám tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tổn thương đĩa đệm có thể ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cột sống. Vì vậy, mỗi người nên chủ động chăm sóc và bảo vệ đĩa đệm bằng cách khám sức khỏe định kỳ, duy trì tư thế đúng, tập luyện thể thao thường xuyên… Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy thăm khám với bác sĩ để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.
