Bìu là bộ phận quan trọng trong hệ sinh sản nam giới, đóng vai trò bảo vệ và điều hòa nhiệt độ cho tinh hoàn. Mặc dù ít được chú ý nhưng bìu có thể mắc nhiều bệnh lý nếu không được chăm sóc đúng cách. Bài viết dưới đây Tâm Anh sẽ cung cấp các thông tin liên quan đến cơ quan này là gì, cấu tạo, chức năng cũng như các bệnh lý liên quan phổ biến.
Bìu (tiếng Anh là Scrotum) là một phần của hệ thống sinh sản nam, bao gồm một túi da và cơ nằm bên dưới dương vật, phía trước hậu môn và bao quanh tinh hoàn. Bề ngoài bìu nhăn nheo, sẫm màu hơn vùng da xung quanh, chứa tuyến bã nhờn, tuyến mồ hôi và nang lông. Da bìu có thể thay đổi trạng thái từ lỏng lẻo đến căng bóng tùy theo trương lực cơ bám da bìu.
Bìu chia thành hai túi bằng một vách mô liên kết. Mỗi túi bìu có nhiệm vụ chứa và nâng đỡ một tinh hoàn và một mào tinh hoàn. (1)
Độ dày thành trung bình của da bìu là khoảng 8 mm. Các lớp của bìu là sự liên tiếp các lớp cơ thành bụng. Từ nông vào sâu, các lớp cơ bao gồm: (2)
Tinh hoàn, mào tinh và ống dẫn tinh nằm trong bìu. Tinh hoàn được gắn với đáy của bìu bởi dây chẳng bìu để ngăn tinh hoàn không bị xoắn. Ngoài ra, tinh hoàn có thể di động tự do trong bìu. Trong hầu hết nam giới, tinh hoàn phải nằm cao hơn tinh hoàn trái. Mào tinh được chia làm 3 phần là đầu, thân, và đuôi mào tinh hoàn.
Phần đuôi là nơi tiếp nối với ống dẫn tinh, đóng vai trò vận chuyển tinh trùng trưởng thành đến ống phóng tinh. Mào tinh hoàn không chỉ là nơi lưu trữ tinh trùng, mà còn là môi trường giúp tinh trùng hoàn thiện quá trình trưởng thành, đảm bảo khả năng di chuyển và tăng khả năng thụ tinh thành công.
Bìu được cấp máu nhờ một mạng lưới động mạch phong phú có nguyên uỷ từ động mạch chậu trong và ngoài.
Hệ tĩnh mạch của bìu có những nhánh ở nông và sâu. Mạng lưới tĩnh mạch nông dẫn máu từ bìu và các tĩnh mạch này thường đi đôi với động mạch.
Đám rối thắt lưng và đám rối cùng chi phối thần kinh vùng bìu, giúp điều khiển phản xạ và cảm giác vùng bìu:
Hiện nay không có số liệu y khoa cụ thể về kích thước trung bình của bìu, vì đây là một túi da đàn hồi có thể co, giãn tùy theo nhiệt độ và trạng thái sinh lý. Thay vào đó, các nghiên cứu tập trung vào kích thước tinh hoàn.
Các số đo trung bình của tinh hoàn là khoảng 4x3x2cm, với thể tích trung bình khoảng 12 ml ở người Việt Nam. Tuy nhiên kích thước này có thể thay đổi với mỗi người. (3)
Bìu có nhiệm vụ bao quanh và bảo vệ tinh hoàn của nam giới, các tuyến, mô và mạch máu. Dưới đây là những chức năng chính của bìu tinh hoàn:
Chức năng chính của bìu tinh hoàn là chứa và bảo vệ tinh hoàn cùng các tuyến, mô và mạch máu quan trọng. Với lớp da đàn hồi và cấu trúc đặc biệt, bìu giúp tinh hoàn tránh khỏi những chấn thương cơ học và tác động từ môi trường bên ngoài.
Nhiệt độ lý tưởng để sản xuất tinh trùng là khoảng 34-35 độ C, thấp hơn nhiệt độ cơ thể khoảng 2-3 độ C. Bìu giúp duy trì mức nhiệt này bằng cơ chế co giãn linh hoạt.
Chức năng điều chỉnh nhiệt độ của bìu được thực hiện nhờ sự co giãn của cơ bám da bìu (dartos) và cơ treo bìu (cremaster). Khi nhiệt độ môi trường xuống thấp, hai lớp cơ này sẽ co rút, kéo tinh hoàn gần hơn với cơ thể để giữ ấm. Ngược lại, khi nhiệt độ bên ngoài hoặc tinh hoàn tăng cao, các cơ giãn ra giúp tinh hoàn dịch chuyển xa cơ thể, tạo điều kiện thông thoáng để duy trì nhiệt độ tối ưu cho hoạt động sinh tinh.
Bên cạnh chức năng chính là bảo vệ và điều hòa nhiệt độ tinh hoàn, da bìu còn đảm nhận chức năng chứa mạch máu và dây thần kinh cho tinh hoàn, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất tinh trùng cũng như chi phối khoái cảm tình dục. (4)
Vùng da bìu có diện tích nhỏ song đây là khu vực nguy cơ cao mắc nhiều bệnh lý khác nhau nếu nam giới không chăm sóc đúng cách. Các bệnh vùng bìu phổ biến bao gồm:
Chàm bìu (scrotal dermatitis) là tình trạng vùng bìu bị sưng, ngứa. Bệnh là một dạng của chứng viêm da dị ứng. Mặc dù bệnh không lây nhiễm nhưng bệnh gây cảm giác ngứa bìu, ngứa tinh hoàn rất khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sinh hoạt của người bệnh.
Bìu nhiễm nấm (chủ yếu là nấm Candida gây ra) là trạng thái dị ứng da xung quanh khu vực cơ quan sinh dục nam do môi trường vùng bẹn thường ẩm ướt, tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn phát triển. Nhiễm nấm khiến vùng bao quy đầu, thân dương vật hoặc da bìu bị kích ứng, gây ngứa và sưng.
Các triệu chứng cảnh báo bìu nhiễm nấm mà nam giới có thể nhận biết gồm:
Virus Herpes Simplex (HSV) là nguyên nhân chính gây ra mụn rộp sinh dục. Bệnh có thể dễ dàng lây nhiễm qua con đường tiếp xúc da, bao gồm quan hệ tình dục bằng miệng và đường sinh dục.
Nếu vùng bìu hay bộ phận sinh dục xuất hiện các triệu chứng như nổi mụn nước, lở loét thậm chí lan rộng ra hậu môn, mông, đây có thể là dấu hiệu bị mụn rộp sinh dục. Những mụn nước có thể gây cảm giác đau đớn, khó chịu vùng bìu, khó khăn khi tiểu tiện, cơ thể mệt mỏi, sốt cao kèm đau nhức cơ. Lúc này, nam giới cần thăm khám nam khoa sớm để bác sĩ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.
Thoát vị bẹn bìu xảy ra khi các tạng trong ổ bụng thoát ra khỏi ổ bụng qua ống bẹn, di chuyển xuống dưới vùng bìu. Tình trạng này xảy ra do cơ vùng bẹn suy yếu kết hợp gia tăng áp lực trong ổ bụng, khiến tạng di chuyển ra ngoài.
Thoát vị bẹn không phải là bệnh nguy hiểm song có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như thoát vị bị kẹt hoặc nghẹt. Khi các tạng không thể trở về vị trí ban đầu trong ổ bụng có thể làm tăng nguy cơ tắc nghẽn, tăng nguy cơ hoại tử. Vì vậy, phát hiện sớm và xử trí thoát vị bìu bẹn kịp thời giúp hạn chế tối thiểu biến chứng nghiêm trọng.
Tràn dịch màng tinh hoàn là tình trạng tích tụ dịch lỏng giữa hai lớp màng bao bọc tinh hoàn, khiến vùng bìu sưng to và gây cảm giác khó chịu. Bệnh xảy ra phổ biến, có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi. Tình trạng này gây bất tiện trong sinh hoạt, ảnh hưởng đến thẩm mỹ vùng bìu và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm nếu không được điều trị.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele) là hệ quả của tình trạng van điều chỉnh lưu lượng máu của đám rối giãn tĩnh mạch tinh vùng bìu suy yếu, gây ra hiện tượng dồn, ứ máu dẫn đến các tĩnh mạch bị dồn quá mức, cản trở dòng máu về tinh hoàn.
Khoảng 15% nam giới bị giãn tĩnh mạch thừng tinh, tuy nhiên không phải trường hợp nào cũng cần can thiệp điều trị. Ở những trường hợp bị giãn tĩnh mạch thừng tinh mức độ nhẹ, chỉ cần theo dõi, không điều trị. Đối với trường hợp nam giới bị giãn tĩnh mạch tinh nặng, gây đau tinh hoàn, ảnh hưởng hoạt động sinh tinh, suy giảm nội tiết tố, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để cải thiện.
U nang bìu (còn được gọi là u nang mào tinh hoàn hoặc khối u mào tinh hoàn) là khối nang nước lành tính xuất hiện ở mào tinh hoàn. Nguyên nhân có thể do viêm nhiễm, chấn thương tinh hoàn, tắc nghẽn ống dẫn tinh gây tiết dịch và tạo nang. Nếu nam giới trẻ tuổi hoặc đang trong kỳ dậy thì bị u nang bìu có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh hoàn, gây chậm phát triển và vô sinh.
Xoắn tinh hoàn xảy ra khi tinh hoàn hoặc thừng tinh, ống dẫn tinh đến dương vật bị xoắn, khiến cắt đứt nguồn máu cấp cho tinh hoàn. Xoắn bìu tinh hoàn là tình trạng cấp cứu nam khoa, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện có chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn hoặc Tiết niệu để bác sĩ can thiệp kịp thời, bảo toàn chức năng tinh hoàn.
Viêm mào tinh hoàn là hệ quả của nhiễm trùng lây nhiễm qua đường tình dục. Biểu hiện của viêm mào tinh là triệu chứng đau dữ dội tinh hoàn.
Viêm mào tinh hoàn được phân thành hai loại là viêm mào tinh hoàn cấp tính và viêm mào tinh hoàn mạn tính:
Ung thư tinh hoàn là bệnh lý tương đối hiếm xảy ra. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe tổng thể, phát triển các đặc điểm giới tính nam. Mặc dù vậy, tiên lượng sống của người bệnh tốt nếu bệnh được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Nếu nam giới phát hiện bất kỳ triệu chứng nào sau đây ở vùng bìu hoặc khu vực xung quanh, cần nhanh chóng thăm khám tại các bệnh viện, phòng khám Nam khoa – Hiếm muộn uy tín để được theo dõi, tư vấn cụ thể:
Vùng bìu là khu vực có độ ẩm cao, dễ tích tụ chất bã nhờn, mồ hôi tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển, gây nên nhiều bệnh lý nam khoa. Để giữ cho bìu luôn khỏe mạnh cũng như chủ động phòng tránh bệnh lý, nam giới cần lưu ý những điều sau:
Một số cách kiểm tra vùng bìu mà nam giới có thể thực hiện tại nhà:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng những thông tin trên giúp nam giới hiểu rõ hơn bìu là gì cũng như trang bị cho bản thân những kiến thức chăm sóc sức khỏe “vùng cấm địa”. Vì đây là khu vực nhạy cảm, khi có vấn đề sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể cũng như chức năng sinh sản. Vì vậy nam giới cần chủ động xây dựng lối sống lành mạnh, quan tâm sức khỏe vùng kín và hình thành thói quen thăm khám nam khoa định kỳ để bảo vệ sức khỏe tổng thể.
