Khác với bệnh thận mạn (CKD), thận ứ nước không đe dọa trực tiếp đến chức năng thận cung như dẫn đến bệnh thận mạn. Nên đối với thận ứ nước, việc kiêng khem là chưa cần thiết. Tuy nhiên, việc điều chỉnh chế độ ăn uống có thể cần thiết giúp quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi hơn. Bài viết này sẽ tư vấn chế độ ăn cho người bị thận ứ nước chi tiết, đầy đủ trước và sau quá trình điều trị.
Đối với những người bị thận ứ nước bất kể mức độ, chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tình trạng này và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, có thể làm tổn thương cấu trúc và suy giảm chức năng thận. Trên thực tế, việc điều chỉnh giảm lượng natri (muối) nạp vào cơ thể có thể làm giảm gánh nặng cho thận và cải thiện tình trạng giữ nước (phù nề chi).
Đặc biệt trường hợp thận ứ nước nghiêm trọng như thận ứ nước độ 4, khi chức năng thận có dấu hiệu suy giảm, việc điều chỉnh chế độ ăn là rất cần thiết, giúp giảm bớt căng thẳng cho thận, ngăn chặn các tổn thương tiến triển đến mức không thể phục hồi (chuyển sang bệnh thận mạn – CKD). Tóm lại, những thay đổi trong chế độ ăn uống có thể không chữa được thận ứ nước, nhưng điều này rất quan trọng để hỗ trợ sức khỏe thận tổng thể, quản lý các nguyên nhân tiềm ẩn, giảm bớt các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng. (1)
Nguyên tắc dinh dưỡng cốt lõi cho bệnh nhân mắc thận ứ nước cần áp dụng là điều chỉ chế độ ăn uống để giảm gánh nặng lọc chất thải cho thận, ngăn ngừa tổn thương ở thận và giải quyết bất kỳ yếu tố nguy cơ nào có thể gây biến chứng như sỏi thận, nhiễm trùng đường tiết niệu,…. khiến tình trạng thận ứ nước trầm trọng hơn. Các nguyên tắc dinh dưỡng chung cho người bệnh bao gồm:
Uống đủ nước là điều tối quan trọng trong điều trị các bệnh đường tiết niệu nói chung, trong đó có thận nước. Nạp đủ lượng chất lỏng cần thiết giúp “xả” hệ thống tiết niệu, làm sạch các vật cản nhỏ như các tinh thể sỏi, làm giảm nồng độ khoáng chất hình thành sỏi và giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể làm phức tạp quá trình thận ứ nước hiện tại.
Mặc dù protein rất cần thiết cho quá trình xây dựng và sửa chữa các tế bào, nhưng ăn quá nhiều protein (đạm) có thể làm tăng áp lực cho thận trong việc lọc bỏ ure (chất thải do protein phân hủy trong máu), lượng đạm có chất lượng càng thấp (như đạm từ thịt đỏ, từ nội tạng, từ thịt mỡ,…) tạo ra càng nhiều ure.
Cho nên người bệnh cần tập trung vào các loại protein chất lượng cao như protein từ thịt cá, gia cầm, thịt nạc, trứng,… được tiêu thụ trong chừng mực, có thể tiêu thụ ở mức từ 1 – 1,2g/kg cân nặng/ngày, tuy nhiên lượng đạm cần thiết ở mọi người là khác nhau, nên người bệnh có thể hỏi bác sĩ để biết chính xác mình cần bao nhiêu đạm mỗi ngày hoặc công thức tính đạm tiêu thụ phù hợp với bản thân.
Trên thực tế, người bệnh thận ứ nước vẫn chưa cần thiết phải kiêng đạm quá mức như người mắc CKD. Cho nên, chế độ ăn cân bằng đạm và lựa chọn nguồn đạm chất lượng cao để vừa có năng lượng xây dựng và tái tạo tế bào, vừa giảm được áp lực lọc chất thải lên thận.
Chế độ ăn ít muối (natri) thường được khuyến khích cho tất cả mọi người. Natri dư thừa có thể góp phần vào huyết áp cao, làm căng thận và cũng có thể thúc đẩy khả năng giữ chất lỏng. Để kiểm soát được lượng muối nạp vào, người bệnh giảm thiểu thực phẩm chế biến, đồ đóng hộp, thức ăn nhanh và muối ăn.
Chọn nguồn chất béo lành mạnh như những chất được tìm thấy trong dầu ô liu, quả bơ,… là những chất béo không bão hòa, tốt hơn so với các chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có trong mỡ, nội tạng động vật,… có thể góp phần gây ra các vấn đề mạch máu và ảnh hưởng đến sức khỏe thận.
Chế độ ăn giàu trái cây và rau quả cung cấp các vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa thiết yếu hỗ trợ sức khỏe tổng thể, bao gồm cả chức năng thận. Tuy nhiên, tùy thuộc vào chức năng thận riêng lẻ và sự hiện diện của các tình trạng như bệnh thận mạn tính (CKD), một số người có thể cần theo dõi lượng trái cây và rau quả giàu kali khi nạp vào. Hầu hết những trường hợp mắc thận ứ nước, việc hạn chế kali vẫn chưa cần thiết, trừ trường hợp bác sĩ khuyến cần hạn chế.
Giảm hoặc loại bỏ rượu và caffeine vì chúng có thể có tác dụng lợi tiểu hoặc tác động khác đến chức năng thận và quá trình cân bằng chất lỏng. Đồ uống có đường và đồ ăn nhẹ cung cấp ít giá trị dinh dưỡng và có thể đóng góp cho các vấn đề sức khỏe khác có thể gián tiếp ảnh hưởng đến thận, kích hoạt cơ chế viêm, đường là thực phẩm yêu thích của vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiết niệu, cho nên người bệnh cần tránh hoặc hạn chế.
Chế độ ăn cho bệnh nhân trước khi điều trị thì cần được sự tư vấn, tham khảo ý kiến từ bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Bác sĩ hoặc các chuyên gia có thể đưa ra các khuyến nghị về chế độ ăn uống cá thể hóa dựa trên nguyên nhân cụ thể của thận ứ nước, mức độ chức năng thận, kết quả xét nghiệm máu và tình trạng sức khỏe tổng thể. Việc tự điều chỉnh chế độ ăn kiêng hạn chế có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng.
Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân trước khi điều trị thận ứ nước là ăn uống đầy đủ dưỡng chất, chế độ ăn lành mạnh, cân bằng dinh dưỡng và uống đủ nước để tránh mất nước, giảm nguy cơ hình thành sỏi thận hoặc phát triển UTI.
Thực phẩm tốt cần bổ sung cho người bị thận ứ nước bao gồm:
Những thực phẩm thận ứ nước cần kiêng cử hoặc hạn chế tiêu thụ bao gồm:
Trong quá trình phục hồi sau thận ứ nước, chế độ dinh dưỡng nên tập trung vào việc duy trì sức khỏe thận tổng thể, ngăn ngừa khả năng tái phát của các vấn đề tiềm ẩn (như sỏi thận, nhiễm trùng) và thúc đẩy sức khỏe tổng thể lâu dài. Chế độ dinh dưỡng chung nhất gồm:
Đối với những trường hợp rất hiếm, thận ứ nước gây tổn thương cấu trúc và chức năng thận kéo dài, dẫn đến bệnh thận mạn (CKD). Việc quản lý chế độ ăn kiêng là phần quan trọng trong việc điều trị CKD. Mục tiêu chính của chế độ ăn CKD là làm chậm sự tiến triển của tổn thương thận, kiểm soát các triệu chứng, ngăn ngừa các biến chứng (như bệnh xương, các vấn đề về tim mạch và suy dinh dưỡng) và duy trì chất lượng cuộc sống tổng thể.
Lưu ý quan trọng là bất kỳ thay đổi chế độ ăn uống nào được thực hiện theo hướng dẫn nghiêm ngặt của bác sĩ Nội thận – Lọc máu và chuyên gia dinh dưỡng thận. Các điều chỉnh về dinh dưỡng sẽ khác nhau, tùy thuộc vào giai đoạn CKD, kết quả xét nghiệm máu, tuổi, trọng lượng cơ thể, mức độ hoạt động và các điều kiện y tế khác.
Lời khuyên chăm sóc người bệnh thận ứ nước mặt nhằm hỗ trợ điều trị nguyên nhân cơ bản, làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa tổn thương thận và đảm bảo sức khỏe tổng thể. Kế hoạch chăm sóc cụ thể sẽ luôn được xác định hoặc tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị, dựa trên từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể cân nhắc lời khuyên chăm sóc phù hợp. Dưới đây là một số lời khuyên chung về chăm sóc người bệnh thận ứ nước và chỉ mang tính chất tham khảo:
Tư vấn và xây dựng chế độ ăn thận ứ nước tại BVĐK Tâm Anh với khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây có đội ngũ bác sĩ là những chuyên gia hàng đầu trong chẩn đoán và điều trị các bệnh về đường tiết niệu, trong đó có thận ứ nước.
Áp dụng công nghệ chẩn đoán hình ảnh hiện đại, chất lượng cao như siêu âm 3D, 4D, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI),… giúp xác định chính xác nguyên nhân, tình trạng và có kế hoạch điều trị, chăm sóc và tư vấn dinh dưỡng phù hợp.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu thêm về tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bị thận ứ nước cũng như những nguyên tắc về dinh dưỡng, chăm sóc người bệnh.
