Chắp mắt: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phòng ngừa

Chắp mắt gây khó chịu, sưng ở bờ mi mắt, ảnh hưởng đến tầm nhìn. Vậy chắp mắt là gì? Nguyên nhân gây chắp mắt và cách phòng tránh như thế nào? Bài viết dưới đây giúp hiểu rõ hơn về bệnh chắp mắt và cách phát hiện sớm để điều trị hiệu quả.

Chắp mắt là gì?

Chắp mắt (chalazion) là nốt sưng đỏ thường không đau xuất hiện ở mí mắt. Chắp mắt hình thành do tuyến dầu (meibomian) ở mắt bị tắc nghẽn [1]. Nó có thể tự khỏi không cần điều trị, tuy nhiên người bệnh cần đi khám khi thấy chắp mắt cản trở tầm nhìn hoặc bị chắp mắt lần thứ 2 trở đi.

Chắp mắt có thể đau nhưng sau một thời gian lại không còn đau. Chắp hình thành ở mí mắt trên nhiều hơn mí mắt dưới. Người ở độ tuổi từ 30-50 có nguy cơ bị chắp mắt hơn. Ít khi thấy trẻ em bị chắp mắt.

Chắp mắt không hoàn toàn giống lẹo mắt. Lẹo mắt (hordeolum), là vết sưng ở mí mắt xảy ra khi tuyến dầu bị nhiễm trùng. Nó giống như một áp xe nhỏ hoặc “nhọt” trên mép mí mắt.

Nguyên nhân chắp mắt & yếu tố rủi ro

Nguyên nhân bị chắp mắt là do sự tắc nghẽn của một trong những tuyến nhỏ meibomian của mí mắt [2]. Tuyến meibomian là các tuyến nhỏ nằm dọc theo mép mí mắt tạo ra dầu giúp bôi trơn bề mặt của mắt. Một trong những tuyến này bị tắc nghẽn, dầu sẽ chảy ngược vào bên trong tuyến tạo thành nốt sưng ở mí mắt. Chất nhờn tiết ra khiến các tế bào viêm nhiễm dồn đến khu vực này gây kích ứng vùng da mí mắt và vùng da xung quanh khiến nó trở nên đỏ, sưng tấy, đôi khi đau đớn.

Tình trạng viêm mạn tính của mí mắt gần các lỗ tuyến dầu (viêm bờ mi), dễ gây bệnh chắp mắt. Viêm bờ mi dai dẳng có thể khiến chắp mắt tái phát. Viêm bờ mi sẽ trầm trọng hơn do vệ sinh mí mắt kém như dụi mắt, đi đường không mang kính… Ảnh hưởng của nội tiết có thể làm cho chất nhờn tiết ra nhiều hơn, dễ gây bệnh lên chắp ở mắt. Trong một số ít trường hợp thiếu hụt hệ thống miễn dịch cùng IgE (một trong 5 loại globulin miễn dịch) cao có thể dẫn đến áp xe da kể cả chắp mắt.

Những người có nguy cơ bị chắp mắt cao hơn nếu có yếu tố sau đây:

• Mụn trứng cá đỏ
• Viêm bờ mi mạn tính
• Tăng tiết bã nhờn
• Bệnh lao
• Nhiễm virus

Chắp mắt thường tự khỏi không cần điều trị, tuy nhiên nếu bị lên chắp ở mắt mắt gây sưng, đau nhức, ảnh hưởng đến tầm nhìn, chắp mắt tái lại cần gặp bác sĩ khoa Mắt để thăm khám.

Dấu hiệu và triệu chứng

Chắp mắt thường xuất hiện dưới dạng khối u hoặc sưng tấy ở mí mắt trên hoặc dưới [3]. Nó có thể xuất hiện ở cả 2 mắt cùng một lúc. Tùy vào kích thước của chắp mắt, nó có thể làm mờ hoặc ảnh hưởng tầm nhìn hoặc không. Ít khi chắp mắt kèm theo yếu tố nhiễm trùng, nếu nhiễm trùng chắp mắt sẽ có thêm các triệu chứng gồm: màu đỏ, sưng tấy, đau nhức.

Chẩn đoán

Chắp mắt được chẩn đoán bởi bác sĩ khoa Mắt, bác sĩ sẽ khám và tư vấn điều trị theo tình trạng của mỗi người bệnh [4]. Các chẩn đoán cần thiết bao gồm:

• Kiểm tra lịch sử sức khỏe bệnh nhân để xác định các triệu chứng và bệnh lý có nguy cơ góp phần gây bệnh về mắt.
• Kiểm tra bên ngoài mắt, bao gồm cấu trúc mí mắt, kết cấu da và hình dạng lông mi.
• Đánh giá viền mí mắt, gốc lông mi và lỗ tuyến dầu bằng dụng cụ kiểm tra mắt chuyên biệt.

Điều trị

Hầu hết bệnh chắp mắt tự khỏi trong vòng vài ngày nhưng chúng cũng có thể kéo dài hàng tháng [5]. Vì chắp mắt không do nhiễm trùng nên việc nhỏ thuốc kháng sinh thường không có hiệu quả. Tuy nhiên, một số chắp mắt bị nhiễm trùng có thể dùng đến kháng sinh dạng nhỏ hoặc uống. Dưới đây là một số cách điều trị chắp mắt tại nhà:

• Đắp gạc ấm lên mí mắt trong 10-15 phút từ 4-6 lần/ngày và làm liên tục trong nhiều ngày. Các miếng gạc ấm có thể giúp làm mềm đầu cứng đang chặn ống dẫn của tuyến meibomian. Tạo một miếng gạc ấm bằng cách nhúng miếng vải sạch mềm vào nước sôi rồi vắt khô. Thường xuyên nhúng miếng gạc lại nước ấm để giữ nhiệt độ.
• Nhẹ nhàng xoa bóp mí mắt bên ngoài vài phút mỗi ngày để thúc đẩy quá trình thông lỗ tuyến dầu.
• Sau khi dầu và dịch trong chắp mắt chảy ra, hãy giữ sạch sẽ vùng da mắt, không để tay chạm vào mắt. Nếu mắt bị chắp không tiêu trong 1 tháng bạn cần đi khám bác sĩ khoa Mắt.

Lưu ý khi thực hiện phải dùng tay sạch, dụng cụ sạch được khử khuẩn. Nếu chắp mắt không lành gây khó chịu, ảnh hưởng đến thị lực cần gặp bác sĩ khoa Mắt. Bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng một trong những phương pháp sau:

• Thuốc nhỏ mắt chống viêm, thuốc mỡ hoặc tiêm steroid vào vết sưng.
• Dùng kháng sinh đường uống được chỉ định nếu chắp mắt có liên quan đến nhiễm trùng ở các mô xung quanh mí mắt.
• Chắp mắt lớn, sưng tấy hoặc dai dẳng có thể phải phẫu thuật dẫn lưu.

Chắp mắt quá lớn có thể đè lên bề mặt của mắt (giác mạc) gây loạn thị và giảm thị lực. Không cố nặn chắp mắt gây tổn thương mắt, tình trạng có thể trầm trọng hơn.

Chắp mắt có tự khỏi không?

Chắp mắt có thể tự khỏi sau vài ngày chườm ấm bằng gạc. Tuy nhiên, nếu mắt bị chắp vẫn sưng to, gây khó chịu, dai dẳng cần gặp bác sĩ khoa Mắt để được thăm khám và điều trị. Chắp mắt để lâu có thể ảnh hưởng đến thị giác [6].

Chắp mắt có lây không?

Bệnh chắp mắt không lây, do vậy không cần phải ngần ngại khi đứng nói chuyện, nhìn vào mắt của người bị chắp mắt.

Phòng ngừa

Chắp mắt gây khó chịu, mất thẩm mỹ, làm người bệnh mặc cảm khi giao tiếp. Để phòng ngừa bệnh chắp mắt, người dân có thể thực hiện các cách dưới đây [7]:

• Tẩy tế bào chết cho mắt nhẹ nhàng 2-3 lần/tuần hoặc dùng khăn lau sạch mí mắt.
• Làm ẩm mí mắt giảm nguy cơ phát triển bệnh chắp mắt.
• Tẩy trang sạch ở những người thường xuyên kẻ mắt, trang điểm mắt.
• Với người bị viêm mí mắt có thể sử dụng omega-3 hoặc dầu hạt lanh dạng uống.
• Nếu người thường xuyên tái phát, không nên tự dùng kháng sinh, chỉ được dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ.
• Rửa tay sạch trước khi chạm vào mắt hoặc khi đeo và tháo kính áp tròng.
• Rửa mặt sạch trước khi đi ngủ để loại bỏ bụi bẩn.
• Không dùng chung đồ sinh hoạt với người bị bệnh.

Chắp mắt thường không gây nguy hiểm đến sức khỏe mắt. Bệnh có thể tự khỏi sau vài ngày chườm nóng tại nhà [8]. Tuy nhiên, nếu tình trạng không đỡ, chắp mắt sưng to, đau nhức, người bệnh cần gặp bác sĩ khoa Mắt để được thăm khám và điều trị sớm.