Theo ThS.BS Doãn Minh Thành, phần lớn bớt bẩm sinh là lành tính và không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể liên quan đến dị tật mạch máu, rối loạn sắc tố hoặc các hội chứng bẩm sinh khác, cần được phát hiện và theo dõi y tế. Bài viết dưới đây sẽ phân tích nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị hiệu quả hiện nay.
Bớt bẩm sinh là tình trạng một vùng da của trẻ có màu sắc bất thường xuất hiện ngay sau khi chào đời hoặc vài tuần đầu đời. Các bớt này thường xuất hiện dưới dạng mảng màu khác biệt, có thể mờ dần và biến mất hoặc tồn tại vĩnh viễn.
Đa số các bớt không nguy hiểm nhưng đôi khi có thể gây lo lắng về mặt thẩm mỹ hoặc có nguy cơ biến chứng. Trong nhiều trường hợp, các bớt có thể được điều trị để giảm nguy cơ biến chứng ác tính và cải thiện yếu tố thẩm mỹ.
Hầu hết các loại bớt bẩm sinh thường gặp thuộc về hai nhóm chính: Nhóm bớt có sắc tố và bớt có mạch máu. Bệnh hình thành trong thời kỳ phát triển của thai nhi, khi các tế bào sắc tố hoặc mạch máu phát triển bất thường tại một khu vực da. Hiện nay chưa có bằng chứng chứng minh nguyên nhân gây tình trạng này do yếu tố di truyền, môi trường hoặc sinh hoạt của người mẹ trong thai kỳ.
Các chuyên gia nhấn mạnh, nguyên nhân không xuất phát từ bệnh lý, dinh dưỡng hoặc tác động từ bên ngoài. Điều quan trọng là cần theo dõi độ lớn, màu sắc hoặc bất thường khác của bớt để sớm phát hiện nguy cơ ác tính tiềm ẩn.
Bệnh có thể được phân biệt thành nhiều loại khác nhau. Cụ thể:
Bớt sắc tố hình thành khi tế bào melanocyte sản sinh melanin dư thừa tại một vùng da. Hình ảnh thường thấy là mảng màu nâu, đen hoặc xanh xám như bớt Ota, Ito, bớt cà phê sữa, bớt Mông Cổ, bớt Becker.
Phân biệt các bớt này dựa vào màu sắc, ranh giới và vị trí xuất hiện đặc trưng của chúng. Một số loại bớt sắc tố sẽ lan rộng theo thời gian. Với bớt sắc tố lớn, đặc biệt trên mặt hoặc cơ thể, bác sĩ thường khuyến nghị theo dõi định kỳ hoặc dùng laser để giảm sắc tố, hạn chế nguy cơ biến chứng ác tính. (1)
Theo phân loại ISSVA 2014 (Hiệp hội quốc tế về nghiên cứu bất thường mạch máu), các nhà khoa học chia bất thường mạch máu thành hai nhóm chính, đó là các khối u máu và các dị dạng mạch máu. Các khối u máu là do sự tăng trưởng quá mức của mạch máu bình thường trong khi các dị dạng mạch máu là do sự phát triển bất thường của dị dạng mạch máu (mao mạch, động mạch, tĩnh mạch). Bớt cá hồi (salmon patches), bớt rượu vang (Port- wine stant), u máu (hemangioma) là các loại bớt thuộc về nhóm bớt mạch máu.
Thông thường bớt mạch máu tự mờ đi trước 2 tuổi và không cần điều trị. Một số trường hợp, bớt mạch máu không tự biến mất và có thể dày sừng, biến dạng gây ảnh hưởng về hình thái và chức năng của các cơ quan tổ chức. Các bớt mạch máu có thể được điều trị bằng laser, giảm nguy cơ biến chứng mắt hoặc thần kinh.
Phần lớn các loại bớt bẩm sinh đều là lành tính và không gây nguy hiểm đến sức khỏe. Vết bớt thường chỉ là biểu hiện của sự tập trung tế bào sắc tố hoặc dị dạng mạch máu tại chỗ trong quá trình phát triển bào thai. Những bớt này không ảnh hưởng đến chức năng cơ quan và không tiến triển thành ung thư.
Tuy nhiên, một số vết bớt trên mặt kích thước lớn hoặc nằm ở vùng đặc biệt như cột sống, đầu có thể tiềm ẩn nguy cơ về sau. Người bệnh cần đi khám để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Bệnh cũng có thể ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh, nhất là khi xuất hiện ở những vùng da hở, đặc biệt là các vị trí trên mặt. Do vậy, nhiều trường hợp dù không nguy hiểm nhưng người bệnh vẫn cần điều trị vì lý do thẩm mỹ hoặc tâm lý.
Vết bớt bẩm sinh thường có ranh giới rõ ràng, không đau, không ngứa và không thay đổi nhanh theo thời gian (dù vậy, một số loại có thể tăng sinh hoặc thoái triển theo thời gian). Trong khi đó, những tổn thương da mắc phải như ung thư hắc tố da, viêm da, u tuyến bã hoặc mụn ruồi ác tính có xu hướng thay đổi kích thước, hình dạng hoặc xuất hiện triệu chứng bất thường khác.
Một đặc điểm khác giúp phân biệt tình trạng này với các tổn thương da khác là thời điểm xuất hiện. Nếu tổn thương da chỉ xuất hiện sau vài tháng hoặc vài năm thì thường không được xếp vào nhóm bớt sinh. Ngoài ra, màu sắc của bớt thường đồng nhất, không loang lổ. Các tổn thương khác như ung thư hắc tố da thường có nhiều màu, đường viền không đều.
Tuy nhiên, những nhận định lâm sàng và cách phân biệt trên chỉ có tính tương đối. Để phân biệt bệnh với các tổn thương da khác, người bệnh nên đi khám tại bệnh viện uy tín, giúp xác định bản chất của bớt. Nếu nghi ngờ tình trạng tổn thương da là ác tính, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết da để chẩn đoán chính xác nguyên nhân và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.
Để chẩn đoán bớt là ác tính hoặc lành tính, bác sĩ thường dựa vào khám lâm sàng, sinh thiết da và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh:
Tùy vào loại bớt, kích thước, vị trí và nhu cầu của người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị dưới đây:
Trong quá trình chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân, các bác sĩ có thể thực hiện hội chẩn về tình trạng bệnh, phác đồ điều trị. Qua đó, giúp nâng cao hiểu biết về bệnh nhân, tăng cường theo dõi, nâng cao hiệu quả điều trị, đồng thời hạn chế biến chứng.
Hiện nay, chưa có phương pháp nào có thể ngăn ngừa tuyệt đối sự hình thành bớt trong thai kỳ. Hầu hết các bớt xảy ra một cách bất thường và ngẫu nhiên, không liên quan đến yếu tố di truyền hoặc lối sống của thai phụ. ThS.BS Doãn Minh Thành cho rằng, các bất thường này có thể xảy ra trong giai đoạn phân chia tế bào hoặc hình thành hệ thống mạch máu khi thai nhi phát triển.
Tuy nhiên, thai phụ có thể chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện trong thai kỳ nhằm giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Ngoài ra, cần tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại, không hút thuốc lá, không uống rượu bia và đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân bằng để thai nhi phát triển khỏe mạnh.
Theo bác sĩ Doãn Minh Thành, điều quan trọng trong điều trị bớt là đánh giá đúng loại bớt, theo dõi sự phát triển của bớt theo thời gian. Điều này sẽ giúp nhận diện sớm những dấu hiệu bất thường, phân biệt bớt lành tính với những tổn thương có nguy cơ ác tính hoặc ảnh hưởng đến thẩm mỹ, tâm lý về lâu dài.
Bác sĩ Thành cũng nhấn mạnh rằng phần lớn các bớt bẩm sinh ở trẻ là lành tính, không gây nguy hiểm, do đó không nên quá lo lắng nếu bớt không có biểu hiện bất thường. Trường hợp phát hiện bớt thay đổi về màu sắc, kích thước hoặc xuất hiện triệu chứng bất thường như ngứa, loét, chảy máu thì cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Không nên tự ý điều trị bằng các phương pháp dân gian hoặc sản phẩm không rõ nguồn gốc vì có thể làm tổn thương da.
Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm, Anh, người bệnh được thăm khám và đánh giá bởi đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Da liễu đầu ngành, kết hợp với hệ thống thiết bị chẩn đoán và soi da hiện đại. Tùy theo từng trường hợp bệnh, bác sĩ sẽ tư vấn liệu trình điều trị cá nhân hóa phù hợp nhất, giúp cải thiện hiệu quả về mặt thẩm mỹ và chức năng da.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết trên đã chia sẻ thông tin về nguyên nhân, phân loại và dấu hiệu nhận biết bớt bẩm sinh. Trong trường hợp người bệnh muốn điều trị để cải thiện yếu tố thẩm mỹ hoặc vết bớt có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được tư vấn, điều trị hiệu quả, an toàn, hạn chế biến chứng.
