Người bệnh nên làm gì khi bị bong gân bàn chân​?

Bong gân bàn chân là chấn thương thường gặp, đặc biệt ở người thường xuyên chơi thể thao, gây đau, sưng và hạn chế vận động. Dù là chấn thương nhẹ nhưng bạn nên chăm sóc và điều trị sớm để tránh biến chứng kéo dài. 

Bong gân bàn chân là gì?

Hiện tượng bong gân bàn chân là tình trạng các dây chằng, mô liên kết xương bị kéo căng hoặc rách do chấn thương đột ngột hoặc vận động quá mức gây đau nhức, sưng tấy vùng bàn chân. 

Có 3 mức độ khi bàn chân bị bong gân:

• Độ 1, nhẹ: Xuất hiện vết rách nhỏ ở dây chằng.
• Độ 2, trung bình: Có vết rách lớn ở dây chằng.
• Độ 3, nghiêm trọng: Dây chằng bị đứt hoàn toàn hoặc bong ra khỏi xương. 

Nguyên nhân gây bong gân ở bàn chân

Chấn thương bong gân ở bàn chân thường xảy ra khi xoay vặn, chuyển hướng bàn chân đột ngột hoặc tiếp đất không đúng cách khiến dây chằng nâng đỡ khớp. Một số động tác có thể gây bong gân ở bàn chân như:

• Tham gia các môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, pickleball hoặc nhảy cao.
• Ngã hoặc trượt do bề mặt trơn, chướng ngại vật. 
• Tiếp đất sai tư thế sau khi nhảy. 
• Mang giày dép không phù hợp. 
• Từng có tiền sử chấn thương bàn chân.

Dấu hiệu bong gân bàn chân 

Nhận biết các triệu chứng bong gân ở bàn chân góp phần ngăn ngừa tổn thương thêm. Một số dấu hiệu bàn chân bị bong gân thường gặp như:

• Đau và nhạy cảm: Cơn đau xuất hiện ngay khi chấn thương. Mức độ đau có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào mức độ bong gân. Người bệnh có thể bị đau nhói khi đặt trọng lượng lên bàn chân bị thương, khi đi bộ hoặc thậm chí cử động bàn chân. Vùng chân xung quanh bong gân thường đau khi chạm vào. 
• Sưng tấy: Vị trí bàn chân thương bị sưng, đặc biệt trong những giờ đau sau chấn thương do dịch tích tụ quanh dây chằng vị tổn thương. Bong gân bàn chân nghiêm trọng có thể gây sưng đáng kể, khiến việc đi giày trở nên khó khăn.
• Bầm tím: Khi chấn thương, dây chằng bị kéo căng quá mức hoặc bị rách khiến các mạch máu nhỏ dưới da bị vỡ. Vết bầm tím có thể xuất hiện ngay sau chấn thương hoặc trong vài ngày tiếp theo, thường từ màu xanh lam, tím đến xanh lục khi lành. 
• Hạn chế vận động: Bạn có thể cảm thấy cứng khớp bàn chân, khó xoay, gập bàn chân. 
• Mất vững khớp: Trường hợp bong gân ở bàn chân nghiêm trọng có thể cảm giác mất vững kèm trật khớp do dây chằng bị tổn thương và không còn khả năng nâng đỡ cấu trúc khớp.

Một số trường hợp cần đến chuyên khoa cơ xương khớp, chấn thương chỉnh hình nếu có các dấu hiệu bong gân nghiêm trọng như:

• Cơn đau và sưng tấy nghiêm trọng kéo dài và không cải thiện dù đã áp dụng biện pháp chăm sóc tại nhà.
• Không thể chịu đựng được cơn đau hoặc sức nặng ở bàn chân.
• Chân biến dạng rõ rệt, vết bầm tím nghiêm trọng kèm tê, nóng rát, đỏ, sốt. 

Phương pháp chẩn đoán bong gân bàn chân

Để chẩn đoán bong gân bàn chân, bác sĩ sẽ thăm khám đánh giá tổn thương ban đầu kết hợp kiểm tra hình ảnh nhằm xác định chính xác mức độ chấn thương. 

1. Khám lâm sàng

Đây là bước đầu tiên và quan trọng trong chẩn đoán bàn chân bị bong gân. Bác sĩ có thể hỏi tiền sử chấn thương và kiểm tra vùng bàn chân, mắt cá chân để xác định tổn thương phần mềm, khả năng vận động của khớp. Từ đó đánh giá mức độ bong gân, quyết định có cần thực hiện các chẩn đoán hình ảnh hay không và hướng điều trị phù hợp. 

2. Kiểm tra hình ảnh

Để xác định mức độ tổn thương hoặc loại trừ các chấn thương kèm theo, bác sĩ có thể chỉ định: 

• Chụp X-quang: Giúp loại trừ trường hợp gãy, nứt xương ở bàn chân, cổ chân.
• Siêu âm: Giúp đánh giá tình trạng chấn thương dây chằng, gân và mô mềm quanh khớp.
• MRI: Chỉ định trong trường hợp bong gân nặng, rách dây chằng để đánh giá chi tiết cấu trúc mô mềm và khớp. 

Các cách điều trị bàn chân bị bong gân

Việc điều trị bong gân bàn chân có thể phụ thuộc vào mức độ chấn thương. Trường hợp bong gân nhe, người bệnh có thể chăm sóc tại nhà. Một số biện pháp chữa bàn chân bị bong gân như:

1. Xử trí theo nguyên tắc RICE

Bạn có thể áp dụng phương pháp RICE trong giảm đau, giảm sưng khi bị bong gân ở bàn chân:

• Nghỉ ngơi: Tránh các hoạt động mạnh khiến cơn đau trở nên trầm trọng hơn.
• Chườm đá: Nên chườm lạnh từ 15-20 phút nhiều lần trong ngày. Tránh chườm đá trực tiếp vào vết thương có thể dẫn đến bỏng lạnh.
• Băng ép: Nên dùng băng thun y tế quấn quanh khu vực bàn chân để hỗ trợ các dây chằng bị thương và giảm sưng. Không băng quá chặt có thể khiến máu khó lưu thông.
• Nâng cao chân: Nên nằm nâng cao chân hơn tim để giúp giảm sưng. (1)

1.1 Dùng thuốc 

• Nếu cơn đau nghiêm trọng, bạn có thể sử dụng thuốc giảm đau, giảm viêm theo chỉ định của bác sĩ. 
• Nên dùng thuốc đúng theo chỉ định về liều lượng, cách dùng và đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng thuốc. 

1.2 Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng 

Sau 2-3 ngày nếu bị bong gân bàn chân nhẹ, bạn có thể tập luyện nhẹ nhàng để giảm cứng khớp. Trường hợp nghiêm trọng có thể thực hiện các bài tập vật lý trị liệu và phục hồi chức năng theo hướng dẫn của chuyên gia. Một số phương pháp vật lý trị liệu và phục hồi chức năng như:

• Sử dụng các phương pháp giảm đau như siêu âm trị liệu, nhiệt trị liệu, điện trị liệu. 
• Liệu pháp thủ công: massage, kéo giãn cơ. 

2. Mẹo trị khi bàn chân bị bong gân bằng thuốc đắp dân gian

Bạn có thể cân nhắc áp dụng các mẹo trị bong gân ở bàn chân bằng các loại thảo dược dễ tìm kiếm. Tuy nhiên trước khi sử dụng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên môn. 

• Thuốc đắp từ lá ngải cứu và cúc tần
• Bài thuốc từ củ chìa vôi
• Cây lá náng
• Gừng tươi

Lưu ý:

• Trong 48 giờ đầu chỉ nên áp dụng phương pháp RICE và không nên đắp chườm ấm có thể gây sưng nhiều. Các mẹo hay cách chữa bong gân ở bàn chân theo phương pháp dân gian chỉ nên dùng khi cơn đau, sưng thuyên giảm và không thay thế điều trị y khoa. 
• Nếu có dấu hiệu đau, sưng, kích ứng da khi chườm nóng cần dừng. 

3. Mẹo xoa bóp chữa bong gân ở bàn chân

Khi vùng bàn chân bị bong gân đã giảm sưng và không còn cảm giác nóng, đỏ, bạn có thể áp dụng xoa bóp nhẹ nhàng để thư giãn cơ và dây chằng, hỗ trợ lưu thông máu. 

• Chỉ nên xoa nhẹ nhàng xung quanh vùng bong gân theo chiều kim đồng hồ để làm ấm các mô mềm và vùng cơ bớt căng cứng.
• Không nên ấn mạnh, nắn khớp. 
• Có thể ấn nhẹ nhàng lên các điểm cơ bị căng như mu bàn chân, gan bàn chân… nhưng không nên ấn mạnh lên vùng đang bầm tím hoặc còn đau nhiều. 
• Kết hợp các động tác vận động đơn giản như co duỗi bàn chân, xoay cổ chân chậm giúp hỗ trợ tăng độ linh hoạt và phòng cứng khớp sau chấn thương. 

Bàn chân bị bong gân bao lâu thì khỏi?

Bong gân bàn chân bao lâu thì khỏi phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương và các cấu trúc bị tổn thương. Thông thường, thời gian phục hồi theo từng mức độ như:

• Bong gân ở bàn chân độ 1: Thời gian hồi phục từ 1-3 tuần.
• Bong gân ở bàn chân độ 2: Thời gian hồi phục từ 3-6 tuần.
• Bong gân ở bàn chân độ 3: Có thể kéo dài vài tháng. Đối với trường hợp nghiêm trọng cần phẫu thuật có thể mất từ 6 tháng đến 1 năm để hồi phục hoàn toàn, thậm chí lâu hơn. 

Cách phòng ngừa bị bong gân ở bàn chân

Để phòng ngừa bong gân bàn chân, bạn có thể áp dụng một số biện pháp giúp giảm nguy cơ chấn thương như: 

• Khởi động trước khi tham gia bất kỳ môn thể thao nào hoặc tập thể dục. 
• Chọn giày phù hợp với chân và bộ môn thể thao. Nên dùng giày chuyên dụng cho khi chạy nhảy hoặc leo núi. 
• Thay giày thể thao khi đế/gót bị mòn. 
• Hạn chế chạy, đi bộ nhanh ở các bề mặt không bằng phẳng. 
• Không tập luyện hoặc chơi thể thao quá mức làm tăng nguy cơ chấn thương.
• Thận trọng khi tham gia thể thao đặc biệt từng có tiền sử bong gân ở bàn chân.
• Duy trì cân nặng phù hợp và tăng cường luyện tập thể dục thể thao giúp cơ thể dẻo dai hơn. (2)

Nếu có dấu hiệu đau, sưng khớp/mô mềm bàn chân, bạn nên đến bệnh viện có chuyên khoa cơ xương khớp, chấn thương chỉnh hình để thăm khám và điều trị sớm. 

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội là địa chỉ uy tín thăm khám và điều trị các bệnh lý xương khớp, đặc biệt các chấn thương thể thao. Khoa Cơ Xương Khớp, Chấn thương chỉnh hình phối hợp chặt chẽ với khoa Vật lý trị liệu và Phục hồi chức năng cùng với việc đầu tư hệ thống trang thiết bị hiện đại, đội ngũ chuyên gia hàng đầu, giúp người bệnh được chẩn đoán bệnh chính xác, tiếp cận phác đồ điều trị an toàn, hiệu quả, nâng cao khả năng phục hồi. 

Bong gân bàn chân là chấn thương thường gặp, có thể phục hồi sớm nếu nhận biết dấu hiệu sớm, chăm sóc đúng cách. Để phòng ngừa, bạn nên khởi động kỹ, lựa chọn giày phù hợp, tăng cường sức mạnh cho cổ chân. Trường hợp bong gân nghiêm trọng, sưng đau kéo dài nên đến các chuyên khoa cơ xương khớp, chấn thương chỉnh hình để được khám và điều trị kịp thời.