Viêm giác mạc là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán, phòng ngừa

Viêm giác mạc là tình trạng viêm xảy ra ở giác mạc, thường do nhiễm vi khuẩn, virus, chấn thương vùng mắt hoặc đeo kính áp tròng không đúng cách. Tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến sẹo giác mạc, giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí mù lòa. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân gây ra bệnh lý này, nhận biết các dấu hiệu sớm, cách phòng tránh và khi nào cần đến gặp bác sĩ.

Viêm giác mạc là gì?

Giác mạc là lớp mô trong suốt nằm ở phía trước mắt, có nhiệm vụ dẫn truyền ánh sáng vào bên trong để tạo hình ảnh. Viêm giác mạc là tình trạng lớp mô này bị tổn thương và viêm nhiễm, thường do trầy xước, vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng xâm nhập.

Đây là bệnh lý nhãn khoa nghiêm trọng vì nếu không được điều trị kịp thời, giác mạc bị viêm có thể để lại sẹo, gây biến dạng cấu trúc mắt, tăng nguy cơ thủng nhãn cầu và làm suy giảm thị lực vĩnh viễn, thậm chí dẫn đến mù lòa.

Nguyên nhân viêm giác mạc

Nguyên nhân dẫn đến viêm giác mạc thường được phân thành hai nhóm chính, bao gồm nguyên nhân do nhiễm trùng và không liên quan đến nhiễm trùng.

1. Viêm giác mạc do nhiễm trùng

Các tác nhân gây bệnh bao gồm vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng. (1)

Viêm giác mạc do vi khuẩn

Các vi khuẩn thường gây nên tình trạng viêm tại giác mạc bao gồm: Pseudomonas, Staphylococcus, Streptococcus, Moraxella, Nocardia và Atypical Mycobacteria

Viêm giác mạc do nấm

Aspergillus, Fusarium, Candida (một loại nấm men), Cladosporium, Alternaria, Curvularia và Microsporidia là một số loại nấm gây viêm giác mạc.

Viêm giác mạc do ký sinh trùng

Một loại ký sinh trùng trong tế bào (hay còn được gọi là amip) có tên Acanthamoeba là một trong những ký sinh trùng phổ biến nhất gây nên tình trạng này.

Viêm giác mạc do virus

Một số loại virus gây viêm giác mạc bao gồm: Herpes simplex virus (HSV), Herpes zoster virus (HZV), Adenovirus…

2. Viêm giác mạc không nhiễm trùng

Bên cạnh các tác nhân gây nhiễm trùng, một số yếu tố như chấn thương, dị vật, tia UV hay đeo kính áp tròng không đúng cách… cũng có thể làm tổn thương giác mạc và dẫn đến viêm. (2)

Chấn thương

Các vết trầy xước, va đập hoặc tổn thương bề mặt giác mạc do vật sắc nhọn, móng tay, cành cây… đều có thể dẫn đến viêm giác mạc mắt. Trong một số trường hợp, từ những vết trầy xước này, virus, vi khuẩn hay các loại ký sinh trùng, nấm… dễ dàng xâm nhập vào và làm cho giác mạc bị viêm nhiễm trùng.

Kính áp tròng

Việc sử dụng kính áp tròng sai cách là nguyên nhân phổ biến gây viêm và tổn thương giác mạc, đồng thời tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng tấn công vào giác mạc, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Một số tình huống sử dụng kính áp tròng có thể gây tổn thương giác mạc:

• Đeo kính áp tròng liên tục trong thời gian dài, đặc biệt là đeo kính áp tròng qua đêm mà không tháo ra theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Vệ sinh và bảo quản kính áp tròng không đúng cách: Sử dụng dung dịch ngâm rửa kính không phù hợp, không làm sạch hộp đựng kính hoăc dùng hộp đã bị bẩn, nứt vỡ và nhiễm khuẩn, không thay mới dung dịch ngâm kính theo hướng dẫn…
• Đeo kính áp tròng khi bơi, tắm, hoặc tiếp xúc với nguồn nước không sạch.
• Không rửa tay sạch sẽ trước khi đeo hoặc tháo kính áp tròng.

Dị vật trong mắt

Các dị vật như bụi, cát, lông mi hoặc mảnh kim loại nhỏ có thể gây trầy xước giác mạc, dẫn đến phản ứng viêm nếu không được lấy ra kịp thời. Những tổn thương này không chỉ gây kích ứng, đau rát mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus và các vi sinh vật khác xâm nhập, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm phức tạp.

Tiếp xúc tia UV

Tiếp xúc kéo dài với tia cực tím (UV) mà không có biện pháp bảo vệ mắt có thể gây tổn thương lớp biểu mô giác mạc, dẫn đến viêm do bức xạ hay còn gọi là photokeratitis. Tình trạng này thường xảy ra khi mắt thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng cường độ cao, hoặc làm việc với thiết bị hàn điện mà không đeo kính bảo hộ chuyên dụng. Nếu tái diễn nhiều lần hoặc không được điều trị đúng cách, có thể để lại tổn thương lâu dài trên giác mạc. (3)

Thiếu hụt vitamin A

Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe giác mạc. Không bổ sung đủ vitamin A, đặc biệt ở trẻ em suy dinh dưỡng, có thể dẫn đến khô mắt và sưng viêm, thậm chí gây loét giác mạc và mù lòa nếu tình trạng thiếu vitamin A kéo dài.

Rối loạn mi mắt

Các bất thường về cấu trúc mi như hở mi, ngủ nhắm mắt không kín khiến bề mặt nhãn cầu bị hở, dễ khô và dẫn đến tổn thương viêm.

Khô mắt nặng

Các trường hợp khô mắt nặng liên quan đến rối loạn chức năng tuyến bờ mi hoặc các bệnh tự miễn như hội chứng Sjögren, viêm khớp tự miễn… có thể làm bề mặt giác mạc mất độ ẩm và dễ tổn thương, từ đó dẫn đến giác mạc bị viêm.

3. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Một số yếu tố có thể làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh, bao gồm cả nguyên nhân nhiễm trùng và không nhiễm trùng. Cụ thể như sau: (4)

• Đeo kính áp tròng sai cách: Đeo kính quá lâu, vượt quá thời gian khuyến cáo của nhà sản xuất; không vệ sinh và khử trùng kính áp tròng đúng cách; đeo kính áp tròng khi bơi, tắm hoặc tiếp xúc với nguồn nước ngoài trời (hồ bơi, suối, bồn tắm nóng), đeo kính áp tròng khi ngủ qua đêm… đều là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Suy giảm hệ miễn dịch: Người có hệ miễn dịch yếu do bệnh lý (như HIV/AIDS, tiểu đường) hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch sẽ có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn, bởi lúc này khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể bị suy giảm.
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid không theo chỉ định: Dùng corticosteroid kéo dài có thể gây suy yếu hàng rào bảo vệ giác mạc, tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát hoặc khiến tình trạng bệnh trở nên nặng thêm.
• Có tiền sử tổn thương giác mạc: Nếu giác mạc từng bị chấn thương, trầy xước hoặc phẫu thuật khúc xạ, khu vực tổn thương cũ có thể trở thành điểm yếu dễ bị viêm trở lại khi có yếu tố kích thích.
• Mắt khô mãn tính: Tình trạng khô mắt kéo dài do rối loạn tuyến lệ, bệnh tự miễn (như hội chứng Sjögren) hoặc sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều có thể làm tổn hại đến lớp bảo vệ bề mặt giác mạc, dẫn đến viêm.

Dấu hiệu viêm giác mạc mắt

Viêm giác mạc thường gây ra các triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến thị lực. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến:

• Mắt đỏ, kích ứng.
• Đau nhức mắt, cảm giác nóng rát.
• Tăng tiết nước mắt hoặc xuất hiện dịch bất thường từ mắt.
• Cảm giác có dị vật trong mắt (cộm, xốn, rát và khó chịu).
• Mí mắt khó mở do đau hoặc kích thích.
• Mờ mắt hoặc giảm thị lực.
• Nhạy cảm với ánh sáng.

Biến chứng có thể xảy ra khi giác mạc bị viêm

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Hình thành sẹo trên giác mạc, ảnh hưởng đến thị lực.
• Loét giác mạc.
• Viêm giác mạc mạn tính hoặc tái phát.
• Giảm thị lực tạm thời hoặc vĩnh viễn, có thể dẫn đến mù lòa.
• Những trường hợp viêm loét giác mạc nặng có thể gây viêm nội nhãn, có nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn hoặc phải bỏ nhãn cầu.

Chẩn đoán tình trạng bị viêm giác mạc

Để chẩn đoán viêm giác mạc, bác sĩ chuyên khoa mắt sẽ tiến hành hỏi về tiền sử bệnh lý và thăm khám trực tiếp, sau đó có thể thực hiện một hoặc nhiều xét nghiệm.

• Khám mắt tổng quát: Sử dụng đèn chiếu sáng và kính hiển vi (đèn khe) để quan sát chi tiết bề mặt mắt.
• Nhuộm Fluorescein giác mạc: Xác định vị trí tổn thương ở giác mạc.
• Xét nghiệm vi sinh: Lấy mẫu bệnh phẩm tổn thương trên giác mạc và gửi đến phòng xét nghiệm để xác định nguyên nhân chính xác gây bệnh (vi khuẩn, virus, nấm…).

Điều trị bệnh viêm giác mạc

Các phương pháp điều trị giác mạc bị viêm thường được sử dụng gồm:

• Thuốc nhỏ mắt đặc trị: Tuỳ vào nguyên nhân gây viêm, bác sĩ sẽ kê thuốc đặc trị dùng để nhỏ mắt, bao gồm: Thuốc nhỏ mắt kháng sinh (dùng khi bị viêm do vi khuẩn), thuốc nhỏ mắt chống nấm (dùng khi viêm do nấm) hoặc thuốc nhỏ mắt kháng virus (dùng khi viêm do virus).
• Thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid: Thường dùng sau khi vi khuẩn hoặc virus đã bị tiêu diệt hết, giúp giác mạc giảm viêm và phù. Tuy nhiên cần được sử dụng cẩn trọng và đúng theo chỉ định của bác sĩ, vì có thể làm nặng thêm một số dạng nhiễm trùng.
• Thuốc nhỏ mắt chống viêm: Giúp làm giảm phản ứng viêm, giảm đau.
• Thuốc giãn đồng tử Atropin: Dùng để giảm đau và ngăn ngừa dính mống mắt, thường được chỉ định khi có triệu chứng đau nhức nặng hoặc co thắt cơ thể mi.
• Thuốc tăng cường dinh dưỡng giác mạc: Người bệnh thường được chỉ định thêm nước mắt nhân tạo hoặc các dung dịch nuôi dưỡng để thúc đẩy quá trình hàn gắn vết thương và giúp biểu mô giác mạc nhanh chóng hồi phục.
• Thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng viêm đường uống: Áp dụng trong các trường hợp bệnh tiến triển nặng, lan rộng hoặc không đáp ứng tốt với điều trị tại chỗ.
• Phẫu thuật ghép giác mạc: Được chỉ định trong trường hợp giác mạc bị tổn thương nghiêm trọng, để lại sẹo trắng, ảnh hưởng đến thị lực nghiêm trọng hoặc khi loét giác mạc nặng, có nguy cơ thủng giác mạc.

Phòng ngừa tình trạng mắt bị viêm giác mạc

Giác mạc bị viêm có thể được phòng ngừa bằng các biện pháp như: đeo kính áp tròng đúng cách, không dụi mắt, tránh tiếp xúc với người mang bệnh…

1. Sử dụng kính áp tròng theo hướng dẫn

Một số lưu ý trong quá trình đeo kính áp tròng giúp hạn chế nguy cơ viêm loét giác mạc:

• Chỉ đeo kính áp tròng trong khoảng thời gian khuyến cáo
• Không đeo kính áp tròng qua đêm, khi đi bơi, tắm…
• Không sử dụng kính đã quá hạn hoặc bị hư hỏng, trầy xước.
• Rửa tay sạch bằng xà phòng, sau đó lau khô hoàn toàn trước khi đeo kính áp tròng lên mắt
• Chỉ sử dụng dung dịch chuyên dụng, vô trùng dành riêng cho kính áp tròng, thường xuyên thay mới dung di
• Thay hộp đựng kính áp tròng định kỳ hay bất cứ khi nào hộp đựng có dấu hiệu nứt, vỡ, rò rỉ dung dịch bên trong

2. Không dụi mắt

Tránh đưa tay lên dụi mắt, đặc biệt khi tay chưa được rửa sạch. Việc dụi mắt có thể làm tổn thương giác mạc hoặc đưa vi khuẩn, virus vào mắt.

3. Tránh tiếp xúc người bệnh

Hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị nhiễm trùng mắt (ví dụ: viêm kết mạc, đau mắt đỏ) để tránh lây nhiễm.

4. Đeo kính bảo vệ

Sử dụng kính bảo vệ mắt khi làm việc trong môi trường có nguy cơ tổn thương mắt (như công trình, phòng thí nghiệm) hoặc khi chơi thể thao. Ngoài ra, nên đeo kính râm có khả năng chống tia cực tím (UV) khi ra ngoài trời nắng để giảm nguy cơ mắc bệnh do bức xạ.

5. Chỉ sử dụng thuốc nhỏ mắt được kê đơn

Không tự ý mua hoặc sử dụng thuốc nhỏ mắt, đặc biệt là loại thuốc chứa thành phần corticosteroid hoặc kháng sinh khi không có hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa mắt.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm giác mạc mất bao lâu thì khỏi?

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây viêm cũng như kích thước, vị trí, mức độ tổn thương của phần giác mạc bị viêm, thời gian khỏi bệnh sẽ khác nhau, có thể từ 1-2 tuần cho tới hàng tháng.

2. Giác mạc bị viêm có quan hệ được không?

Có thể, bởi các tác nhân gây bệnh thường không lây qua đường tình dục. Tuy nhiên, nên hạn chế tiếp xúc thân mật trong thời gian đang điều trị, đặc biệt nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn hoặc virus, để tránh lây lan cho người khác.

3. Viêm giác mạc có phải mổ không?

Phẫu thuật ghép giác mạc chỉ được chỉ định khi giác mạc bị tổn thương nặng và các phương pháp điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả hoặc khi bệnh gây biến chứng sẹo giác mạc ảnh hưởng đến thị lực.

4. Viêm giác mạc khác gì viêm màng bồ đào?

Viêm giác mạc và viêm màng bồ đào là hai bệnh lý khác nhau với các vị trí tổn thương khác nhau. Trong đó viêm giác mạc là tình trạng viêm ở lớp giác mạc – lớp ngoài cùng, trong suốt của mắt. Viêm màng bồ đào là viêm ở lớp giữa của mắt, lớp này bao gồm 3 cấu trúc: mống mắt, thể mi và hắc mạc.

Để đặt lịch tư vấn, thăm khám tại Trung tâm Mắt Công nghệ cao Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, mời quý khách liên hệ:

Viêm giác mạc có thể dẫn đến suy giảm thị lực, thậm chí mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhiễm trùng, chấn thương, đeo kính áp tròng không đúng cách… Khi có dấu hiệu bất thường như đau mắt, đỏ mắt, chảy nước mắt… cần đi bệnh viện thăm khám chuyên khoa ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.