Khớp cắn chéo là gì? Nguyên nhân, cách nhận biết và điều trị

Khớp cắn chéo – một tình trạng răng miệng phổ biến, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe nếu không được điều trị kịp thời. Nhưng bạn đã hiểu rõ về khớp cắn chéo? Nguyên nhân gây ra tình trạng này là gì? Làm thế nào để nhận biết và điều trị khớp cắn chéo? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Khớp cắn chéo là gì?

Khớp cắn chéo thường gặp trong sai lệch khớp cắn hàm răng. Trong trường hợp này, các răng trên cung hàm không đồng đều, mà chia thành các nhóm khác nhau, một số chìa ra ngoài, trong khi một số khác cụp vào trong. Điều này làm mất đi sự cân đối giữa hai hàm răng trên và dưới và giảm sự hài hòa giữa các răng trên cung hàm.

Sai lệch khớp cắn chéo được nhận biết rõ ràng khi quan sát vùng răng cửa, nhưng lại không biểu hiện nhiều trên khuôn mặt. Đặc biệt, đối với những người có mức độ sai lệch khớp cắn nhẹ hoặc thuộc loại khớp cắn chéo phía sau, người đối diện sẽ rất khó nhận ra. Chỉ khi họ cười, mới có một số biểu hiện trên răng làm cho cung hàm trở nên kém tự nhiên và làm giảm thẩm mỹ khuôn mặt.

Khớp cắn chéo là hiện tượng các răng trên cung hàm không đồng đều, mà chia thành các nhóm khác nhau, một số chìa ra ngoài, trong khi một số khác cụp vào trong.

Dấu hiệu khớp cắn chéo

Khớp cắn chéo được nhận biết thông qua các dấu hiệu sau đây:

• Nhóm răng lệch trên cung hàm: Hàm răng không đồng đều mà chia thành nhiều nhóm, bao gồm nhóm răng thụt vào trong và nhóm phủ bên ngoài trên cùng một hàm so với hàm còn lại.
• Hàm không đối xứng: Trong trường hợp khớp cắn chéo, hai hàm trên và dưới mất đi sự đối xứng. Vị trí răng và kẽ răng đều không đối xứng.
• Đường nối từ đỉnh mũi đến khe răng cửa không thẳng: Khi răng cửa hàm trên và hàm dưới lệch nhau, đường nối từ đỉnh mũi qua khe răng cửa hàm trên đến trung tâm của cằm sẽ bị gấp khúc tại khe răng cửa.
• Mất cân đối giữa các răng: Cả răng trên cung hàm và kẽ răng đều không cân đối và hài hòa với nhau. Đặc điểm này thường rõ nhất khi khớp cắn chéo tại vị trí răng cửa.
• Mức độ tiếp xúc giữa các nhóm răng ở hai hàm giảm: Khi hai hàm không khớp nhau, mặt nhai tiếp xúc giữa hàm trên và hàm dưới thường ít hơn. Điều này làm cho việc ăn nhai trở nên khó khăn do lực nhai không chuẩn và khớp cắn lệch.

Phân loại khớp cắn chéo

Khớp cắn chéo xuất hiện ở hai vị trí: phía trước miệng (răng trước) hoặc hai bên miệng (răng sau). Do đó, khớp cắn chéo được chia thành hai loại: khớp cắn chéo phía trước và khớp cắn chéo phía sau. (1)

1. Khớp cắn chéo phía trước

Khớp cắn chéo phía trước là tình trạng một số răng cửa hàm trên nằm sau răng cửa hàm dưới, trong khi một số răng cửa hàm trên khác lại nằm trước răng cửa hàm dưới. Khớp cắn chéo phía trước chiếm khoảng 4-5% dân số, tương tự như tình trạng móm nhưng ở mức độ nhẹ hơn, nên khó nhận biết và thường bị nhầm lẫn với khớp cắn sâu. Để phân biệt, nếu toàn bộ nhóm răng cửa hàm trên đều nằm sau răng cửa hàm dưới thì đó là khớp cắn sâu. Ngược lại, nếu răng cửa có cái thò cái thụt thì đó là khớp cắn chéo.

2. Khớp cắn chéo phía sau

Khớp cắn chéo phía sau (phía lưỡi, phía má) là hiện tượng một hoặc nhiều răng trong nhóm răng hàm (răng nanh, răng tiền hàm, răng hàm) hàm trên nằm thụt lùi vào trong theo chiều ngang so với nhóm răng hàm phía dưới. Theo thống kê, khoảng 16% dân số trên thế giới có khớp cắn chéo phía sau.

Nguyên nhân gây khớp cắn chéo

Có hai nguyên nhân chính gây ra tình trạng khớp cắn chéo: yếu tố di truyền và sự phát triển không bình thường của răng, cụ thể như sau:

1. Do di truyền, bẩm sinh

Cấu trúc xương hàm và sự sắp xếp của răng có thể được di truyền. Nếu có thành viên trong gia đình mắc phải tình trạng khớp cắn chéo, thì khả năng di truyền cho thế hệ sau là rất cao. Một số trẻ sơ sinh đã có cấu trúc hàm dưới lớn hơn hàm trên, và khi trẻ lớn lên, tình trạng lệch khớp cắn càng trở nên rõ ràng. (2)

2. Do quá trình phát triển răng bất thường

Có nhiều yếu tố trong quá trình phát triển răng và dẫn đến khớp cắn chéo, bao gồm:

• Thói quen xấu từ nhỏ như bú ngón tay, đẩy lưỡi, sử dụng núm vú giả hoặc bình sữa quá lâu có thể làm thay đổi sự phát triển của xương hàm, dẫn đến khớp cắn chéo. (3)
• Thói quen thở bằng miệng khi ngủ làm thay đổi sự phát triển của khuôn mặt. Trẻ em có hàm trên nhỏ và thường thở bằng miệng khi ngủ có nguy cơ bị khớp cắn chéo cao hơn.
• Mất răng sữa quá sớm ảnh hưởng đến sự hình thành khớp cắn và sắp xếp các răng vĩnh viễn. Răng bên cạnh nghiêng vào khoảng trống do răng sữa bị mất, khiến răng vĩnh viễn mọc lên không có đủ chỗ, dẫn đến lệch khớp cắn.
• Mọc răng vĩnh viễn trễ cũng gây ra lệch khớp cắn. Khi thay răng, nếu răng sữa vẫn còn bám chặt vào nướu, sẽ cản trở sự mọc lên của răng vĩnh viễn. Điều này dẫn đến việc răng vĩnh viễn không có đủ chỗ để mọc và do đó phải mọc lệch.

Tác hại của khớp cắn chéo

Khớp cắn chéo gây ra nhiều nguy cơ cho sức khỏe răng miệng và cơ thể, đặc biệt khi cắn chéo ở phía trước.

• Ảnh hưởng đến thẩm mỹ: Khi bị khớp cắn chéo, hàm răng chuyển động không bình thường gây ra trạng thái mất cân bằng cơ trong hệ thống sọ mặt, dẫn đến méo mặt và lệch cầm.
• Khớp cắn chéo nặng cũng làm ảnh hưởng lớn đến khả năng ăn nhai, khi thức ăn không được nhai nhỏ đã đi thẳng xuống dạ dày, gây ra nhiều bệnh lý về đường ruột và dạ dày.
• Răng bị nứt do không cắn chính xác giữa hai hàm.
• Khó khăn trong việc vệ sinh răng miệng, tăng nguy cơ mắc bệnh sâu răng, viêm nướu và nha chu.
• Răng lệch làm nghiến răng, gây ra đau đầu, đau răng, và đau hàm.
• Sự phân bố không đều của lực ăn nhai gây đau khi nhai hoặc cắn thức ăn.
• Khó khăn trong việc ngậm miệng và đặt lưỡi đúng cách.
• Gặp khó khăn trong việc nói, như nói ngọng hoặc giọng gió.
• Rối loạn thái dương hàm (TMJ). (4)
• Đau và mỏi ở khớp hàm hoặc cơ mặt.
• Giấc ngủ kém chất lượng.
• Mất răng do sai khớp cắn nặng.

Chẩn đoán khớp cắn chéo

Nếu bạn nhận thấy có bất kỳ vấn đề nào với khớp cắn của mình, hãy đến bệnh viện nha khoa để kiểm tra. Bác sĩ tiến hành kiểm tra vị trí của răng và cách chúng khớp lại khi miệng đóng hoặc nghỉ, chụp X – Quang hoặc lấy dấu răng để có cái nhìn chi tiết hơn. Điều này giúp bác sĩ kiểm tra khớp cắn và xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này. Sau khi chẩn đoán, bác sĩ sẽ thảo luận với bạn và đưa ra phương án điều trị phù hợp nhất.

Phương pháp điều trị khớp cắn chéo

Có nhiều phương pháp để điều trị khớp cắn chéo, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Một số phương pháp điều trị phổ biến hiện nay:

1. Điều trị loại bỏ thói quen xấu

Thói quen xấu như thở bằng miệng, bú ngón tay, hay sử dụng núm vú giả gây ra khớp cắn chéo vì vậy, bạn cần loại bỏ những thói quen này để cải thiện tình trạng sai khớp cắn.

2. Nhổ răng thừa

Nhổ răng thừa giúp tạo ra không gian cho răng khác phát triển đúng hướng, cải thiện tình trạng khớp cắn chéo. Tuy nhiên, nhổ răng thừa được kết hợp với niềng răng để điều chỉnh vị trí của răng từ đó cải thiện khớp cắn.

3. Niềng răng khớp cắn chéo

Trường hợp khớp cắn chéo do răng, bác sĩ chỉ định thực hiện niềng răng. Phương pháp này phù hợp cho mọi lứa tuổi từ trẻ em, thanh thiếu niên đến người lớn. Niềng răng đưa răng về đúng vị trí, di chuyển các răng về đúng khớp cắn.

Bên cạnh đó, phương pháp chỉnh nha bằng khay trong suốt cũng đang ngày càng được ưa chuộng. Đối với những trường hợp lệch lạc nhẹ, khay trong suốt không chỉ giúp điều chỉnh răng mà còn mang lại hiệu quả thẩm mỹ cao và sự thoải mái trong suốt quá trình điều trị.

4. Can thiệp nắn chỉnh răng bằng khí cụ

Đối với những trường hợp lệch lạc nghiêm trọng, bác sĩ khuyến nghị điều trị bằng phương pháp mở rộng hàm kết hợp với niềng răng. Khí cụ nong hàm, được sử dụng cho trẻ em, giúp mở rộng cung răng trên, tạo điều kiện cho răng phát triển đúng hướng và khỏe mạnh. Dụng cụ này an toàn, thoải mái và hiệu quả, khó phát hiện khi đeo trong miệng.

Sau khi điều trị, bạn sẽ được hướng dẫn sử dụng khí cụ tháo lắp hoặc máng nhựa vào ban đêm để duy trì kết quả chỉnh nha.

5. Phẫu thuật chỉnh hình xương hàm

Trong trường hợp lệch khớp cắn do xương hàm phát triển quá mức hoặc có dị tật tạo khe hở ở vòm miệng, bác sĩ đề xuất phẫu thuật chỉnh hình xương hàm để điều trị. Lưu ý, phương pháp này chỉ được áp dụng cho người bệnh từ 18 tuổi trở lên, khi xương hàm đã phát triển đầy đủ và ổn định, đảm bảo đủ tiêu chuẩn sức khỏe để tiến hành phẫu thuật.

Cách phòng ngừa khớp cắn chéo

Để phòng ngừa khớp cắn chéo, bạn thực hiện các biện pháp sau:

• Chăm sóc răng miệng từ nhỏ: Dạy trẻ cách chăm sóc răng miệng đúng cách từ khi còn nhỏ bao gồm chải răng 2 lần/ngày kết hợp dùng chỉ nha khoa và nước súc miệng giúp ngừa nhiều vấn đề về răng miệng, bao gồm khớp cắn chéo.
• Các thói quen xấu như bú ngón tay, sử dụng núm vú giả hoặc bình sữa quá lâu sẽ gây ra lệch khớp cắn. Vì vậy cần bỏ những thói quen này từ khi còn nhỏ để ngừa tình trạng này.
• Khám nha định kỳ 6 tháng/lần giúp phát hiện sớm các vấn đề về răng miệng, bao gồm răng cắn chéo. Khi phát hiện sớm, sẽ tiến hành điều trị kịp thời, giúp ngăn chặn sự tiến triển của tình trạng.

Cập nhật liên tục các thông tin y khoa mới nhất tại website Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – nguồn tham khảo đáng tin cậy cho mọi gia đình.

Khớp cắn chéo khiến cho hàm răng bị lệch, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng ăn nhai. Nguyên nhân của khớp cắn chéo do di truyền hoặc do các thói quen xấu từ khi còn nhỏ. Cần nhận biết sớm và điều trị đúng cách để cải thiện tình trạng này. Đồng thời, luôn chải răng 2 lần/ngày và thăm khám nha khoa định kỳ để giữ gìn sức khỏe răng miệng 1 cách tốt nhất.