Hoại tử ruột: Dấu hiệu, nguyên nhân, điều trị và biến chứng

Hoại tử ruột có thể là bệnh lý thứ phát do tắc mạch, viêm ruột, tắc nghẽn hoặc nhiễm trùng. Tình trạng này rất nguy hiểm, cần can thiệp điều trị sớm để tránh diễn tiến thành nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Hoại tử ruột là gì?

Hoại tử ruột là tình trạng mô ruột bị chết do mất/ suy giảm nghiêm trọng nguồn cung cấp máu đến đường tiêu hóa. Tình trạng này rất nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của ruột. Nguyên nhân chủ yếu do tắc nghẽn mạch máu, viêm nhiễm, nhiễm trùng hoặc tắc ruột. Ngoài ra, một dạng hoạt tử ruột đặc biệt gọi là viêm ruột hoại tử, thường xuất hiện ở trẻ sinh non, xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào thành ruột gây viêm. [1]

Bệnh hoại tử ruột có nguy hiểm không?

Hoại tử ruột là một tình trạng cấp cứu y tế, có nguy cơ tử vong cao nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Mô ruột chết có thể gây thủng ruột, dẫn đến viêm phúc mạc (viêm màng bụng), nhiễm trùng huyết và cuối cùng là suy đa tạng. Do đó, người bệnh cần theo dõi, nhận biết sớm để đi khám và điều trị, giúp cải thiện tiên lượng cũng như kiểm soát biến chứng.

Dấu hiệu hoại tử ruột

Hoại tử ruột triệu chứng như thế nào? Các triệu chứng hoại tử ruột thường gặp bao gồm:

• Đau bụng dữ dội, cơn đau thường xuất hiện đột ngột nếu do nguyên nhân gây thiếu máu ruột cấp tính hoặc đau bụng âm ỉ mức độ tăng dần do nguyên nhân gây thiếu máu ruột tiến triển. [2]
• Buồn nôn và nôn mửa thường xuyên do cơ thể phản ứng với tình trạng tổn thương ruột.
• Táo bón, giảm tần suất đi đại tiện hoặc không thể xì hơi
• Đi ngoài ra máu
• Chướng bụng do khí và dịch tích tụ trong ruột do liệt ruột
• Sốt
• Nhịp tim tăng cao (nhịp tim nhanh) do suy giảm lưu lượng máu và oxy.

Khi nhận thấy các dấu hiệu này, người bệnh cần đi cấp cứu ngay để can thiệp điều trị kịp thời, ngăn bệnh tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân gây hoại tử ruột

Hoại tử ruột có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau như:

1. Tắc mạch máu mạc treo

Tắc mạch mạc treo xảy ra khi lưu lượng máu đến ruột bị giảm đột ngột hoặc bị chặn hoàn toàn, dẫn đến thiếu máu cục bộ và hoại tử mô. Tình trạng này có thể chia thành hai dạng:

• Thiếu máu cục bộ mạc treo cấp tính: Dạng này thường do cục máu đông (huyết khối) từ tim di chuyển đến và gây tắc nghẽn động mạch mạc treo chính. Tình trạng mất máu đột ngột làm cho mô ruột nhanh chóng bị hoại tử.
• Thiếu máu cục bộ mạc treo mạn tính: Tình trạng này phát triển dần dần do xơ vữa động mạch, các mảng bám chất béo tích tụ trong động mạch mạc treo, làm giảm lưu lượng máu đến ruột theo thời gian.

Cả hai dạng đều cần được can thiệp điều trị kịp thời để khôi phục lưu lượng máu và ngăn ngừa nguy cơ tổn thương ruột vĩnh viễn.

2. Tắc nghẽn ruột

Tắc ruột là tình trạng thức ăn và dịch tiêu hóa không thể lưu thông qua đường ruột. Nếu tình trạng tắc nghẽn kéo dài, nguồn cung cấp máu đến ruột bị gián đoạn có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ và hoại tử. Một số nguyên nhân phổ biến gây tắc ruột bao gồm: dính ruột sau phẫu thuật, thoát vị, khối u, hẹp ruột… Trong những trường hợp nghiêm trọng như tắc ruột do thắt (strangulation) cần phải can thiệp phẫu thuật khẩn cấp.

3. Viêm ruột hoại tử

Viêm ruột hoại tử (NEC) là một bệnh lý đường tiêu hóa nghiêm trọng, chủ yếu xảy ra ở trẻ sinh non. Nguyên nhân do vi khuẩn xâm nhập vào thành ruột gây viêm nhiễm, dẫn đến tổn thương và hoại tử mô. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ nhưng chủ yếu liên quan đến các tình trạng sau:

• Sinh non: Hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện làm cho trẻ sinh non dễ mắc bệnh viêm ruột hoại tử hơn.
• Thiếu máu cục bộ ruột: Lưu lượng máu giảm có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Sự mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột: Tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh trong ruột có thể kích hoạt phản ứng viêm, góp phần gây ra viêm ruột hoại tử.

Bệnh lý này rất nguy hiểm, cần được phát hiện và can thiệp điều trị sớm để ngăn ngừa biến chứng thủng ruột và nhiễm trùng toàn thân.

4. Các nguyên nhân ít gặp khác

Hoại tử ruột cũng có thể xảy ra do các nguyên nhân ít phổ biến hơn như:

• Bệnh viêm ruột: Các bệnh lý viêm ruột như Crohn có thể gây viêm nghiêm trọng, làm giảm lưu lượng máu và gây tổn thương mô.
• Viêm mạch máu (vasculitis): Các mạch máu bị viêm có thể làm giảm lưu lượng máu đến ruột, dẫn đến thiếu máu cục bộ.
• Chấn thương vùng bụng: Chấn thương vùng bụng có thể làm tổn thương mạch máu nuôi ruột, gây hoại tử mô.
• Sử dụng thuốc kích thích: Một số chất như cocaine có thể gây co thắt mạch máu, làm giảm lượng máu đến ruột một cách nghiêm trọng, từ đó gây ra tình trạng thiếu máu cục bộ và hoại tử ruột.

Bệnh hoại tử ruột thường gặp ở những ai?

Hoại tử ruột có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, một số nhóm dưới đây có nguy cơ cao hơn:

• Trẻ sinh non: Dễ bị viêm ruột hoại tử do hệ tiêu hóa và miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện.
• Người mắc bệnh tim mạch: Người mắc bệnh tim mạch có nguy cơ cao bị cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến hoại tử ruột.
• Bệnh nhân bị tắc ruột: Những người có tiền sử tắc ruột hoặc các bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa đều có nguy cơ cao bị hoại tử ruột.

Chẩn đoán hoại tử ruột

Để chẩn đoán hoại tử ruột, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

• Khám lâm sàng: Đánh giá mức độ đau bụng, chướng bụng và các triệu chứng liên quan.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang hoặc CT bụng để xác định các điểm bất thường, chẳng hạn như khí trong thành ruột – dấu hiệu hoại tử.
• Xét nghiệm máu: Giúp kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng và suy cơ quan.

Điều trị bệnh hoại tử ruột

Một số cách điều trị bệnh hoại tử ruột thường được chỉ định tùy vào từng trường hợp bệnh cụ thể, bao gồm:

1. Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định thực hiện để tiến hành cắt bỏ phần ruột bị hoại tử, nhằm mục đích ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng và kiểm soát các biến chứng nghiêm trọng.

2. Điều trị hỗ trợ

Cùng với phẫu thuật, bác sĩ cũng chỉ định thực hiện các phương pháp điều trị hỗ trợ đi kèm, bao gồm:

• Kháng sinh: Giúp chống nhiễm trùng.
• Truyền dịch tĩnh mạch: Duy trì huyết áp và bù nước.
• Hỗ trợ dinh dưỡng: Truyền dưỡng chất qua đường tĩnh mạch hoặc nuôi dưỡng qua đường ống.

Tiên lượng và biến chứng của bệnh hoại tử ruột

Đối với bệnh hoại tử ruột, tiên lượng phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thời gian can thiệp điều trị. Điều trị sớm có thể giúp cải thiện cơ hội sống. Nếu phát hiện muộn, tỷ lệ tử vong sẽ tăng cao do nguy cơ xuất hiện các biến chứng sau:

• Nhiễm trùng huyết: Nhiễm trùng lan rộng có thể gây suy đa cơ quan.
• Hội chứng ruột ngắn: Nếu cần phải can thiệp cắt bỏ quá nhiều ruột có thể gây ra tình trạng rối loạn hấp thu chất dinh dưỡng.
• Hẹp ruột: Mô sẹo hình thành, có thể gây tắc ruột trong tương lai.

Phòng ngừa hoại tử ruột

Hoại tử ruột là tình trạng nguy hiểm, tiềm ẩn nguy cơ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng nếu không can thiệp điều trị kịp thời. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa ngay từ ban đầu là rất quan trọng. Dưới đây là các biện pháp hữu ích nên tham khảo:

• Đối với trẻ sơ sinh:
  • Ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ: Trong sữa mẹ chứa các yếu tố bảo vệ giúp giảm nguy cơ viêm ruột hoại tử.
  • Sử dụng men vi sinh: Một số nghiên cứu cho thấy men vi sinh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm ruột hoại tử ở trẻ sinh non.
• Đối với người lớn:
  • Kiểm soát bệnh tim mạch: Kiểm soát huyết áp, cholesterol và tránh hút thuốc để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
  • Điều trị sớm các vấn đề về tiêu hóa: Khi nhận thấy các triệu chứng đau bụng hoặc tắc ruột, người bệnh cần đi khám ngay để tránh biến chứng nặng.

Bài viết trên đây đã tổng hợp thông tin chi tiết về bệnh hoại tử ruột, giải đáp hoại tử ruột là bệnh gì, hoại tử ruột nguyên nhân do đâu. Đây là tình trạng nguy hiểm, có thể diễn tiến thành nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Vì vậy, ngay khi nhận thấy triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên đi khám sớm tại bệnh viện để có phương pháp điều trị phù hợp, tối ưu.