Hen phế quản dị ứng có nguy hiểm không? Nguyên nhân và điều trị

Hen phế quản dị ứng xảy ra khi hít phải các dị nguyên như phấn hoa, lông thú cưng, khói bụi… Bệnh do dị ứng tiềm ẩn nguy cơ gây hen cấp tính, nhiễm trùng đường hô hấp, trạng thái hen ác tính, cần can thiệp điều trị sớm để kiểm soát kịp thời. Chi tiết sẽ được giải đáp qua bài viết sau đây!

Hen phế quản dị ứng là gì?

Hen phế quản dị ứng là một dạng hen suyễn do các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, mạt bụi, lông thú cưng, bào tử nấm mốc gây ra. Khi hít phải các chất này, hệ miễn dịch phản ứng quá mức, dẫn đến viêm và thu hẹp đường thở, gây khó thở. Đây là một trong những dạng hen suyễn phổ biến nhất và thường đi kèm với viêm mũi dị ứng. (1)

Nguyên nhân gây hen suyễn dị ứng

Hen phế quản dị ứng xảy ra do hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các chất gây dị ứng (dị nguyên). Khi một người hít phải dị nguyên, hệ miễn dịch sẽ xác định đó là mối đe dọa và giải phóng các chất hóa học như histamin và leukotrien. Những chất này gây viêm đường thở, tăng tiết chất nhầy và co thắt phế quản, dẫn đến các triệu chứng bệnh. Các chất gây dị ứng phổ biến gồm:

• Phấn hoa từ cây cối, cỏ và cỏ dại.
• Mạt bụi trong chăn, ga, thảm và đồ nội thất.
• Lông thú cưng từ chó, mèo và các động vật khác.
• Bào tử nấm mốc phát triển trong môi trường ẩm ướt.

Ngoài ra, các yếu tố như ô nhiễm không khí, khói thuốc, mùi hương mạnh và nhiễm trùng đường hô hấp cũng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn dị ứng.

Ai có nguy cơ dễ mắc bệnh?

Một số người có nguy cơ cao mắc bệnh do yếu tố di truyền và môi trường, bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Những người có cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh hen suyễn hoặc dị ứng có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn.
• Tiền sử dị ứng cá nhân: Người bị viêm mũi dị ứng, chàm da hoặc dị ứng thực phẩm có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Môi trường sống: Sống ở khu vực có nhiều phấn hoa, bụi, nấm mốc hoặc nuôi thú cưng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Môi trường làm việc: Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, bụi hoặc lông động vật có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Trẻ em và thanh niên: Hen suyễn dị ứng ở trẻ thường khởi phát từ khi sớm và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Hen phế quản do dị ứng có nguy hiểm không?

Hen phế quản do dị ứng có thể trở nên nguy hiểm nếu không kiểm soát tốt. Các cơn hen cấp có thể đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp điều trị kịp thời. Đặc biệt là nhóm đối tượng trẻ em và những người có cơ địa dị ứng nặng.

Triệu chứng hen suyễn dị ứng

Triệu chứng của hen phế quản dị ứng xuất hiện khi một người hít phải chất gây dị ứng, kích hoạt phản ứng miễn dịch. Các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng, bao gồm:

• Khó thở.
• Thở khò khè (phát ra âm thanh rít khi thở).
• Ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm hoặc sáng sớm.
• Đau hoặc tức ngực.
• Nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi.
• Ngứa, chảy nước mắt.
• Nổi mề đay hoặc phát ban da (trong một số trường hợp).

Các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn vào mùa dị ứng hoặc khi tiếp xúc với môi trường có nhiều chất gây dị ứng. Những cơn hen do dị ứng nặng có thể gây khó thở nghiêm trọng và cần được cấp cứu để can thiệp y tế ngay lập tức.

Chẩn đoán hen phế quản dị ứng

Chẩn đoán bệnh cần kết hợp giữa tiền sử bệnh, khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu để xác định dị nguyên (chất gây dị ứng) và đánh giá chức năng phổi. Ban đầu, bác sĩ thường hỏi về triệu chứng, yếu tố kích thích, tiền sử gia đình có người bị hen suyễn hoặc dị ứng, cũng như các yếu tố trong lối sống có thể góp phần gây bệnh để đưa ra đánh giá. Sau đó, các phương pháp chẩn đoán được chỉ định thực hiện bao gồm:

1. Đo chức năng hô hấp

Các bài kiểm tra chức năng hô hấp (PFTs) được chỉ định thực hiện nhằm mục đích đo lường, đánh giá hoạt động của phổi. Một số bài kiểm tra phổ biến gồm:

• Đo phế dung (Spirometry): Đánh giá lượng không khí hít vào và thở ra, cũng như tốc độ thở ra để xác định tắc nghẽn đường thở.
• Lưu lượng đỉnh (Peak expiratory flow – PEF): Đo tốc độ khí thoát ra nhanh nhất khi thở mạnh, giúp phát hiện tình trạng tắc nghẽn đường thở.

Những bài kiểm tra này giúp bác sĩ đánh giá chức năng phổi trước và sau khi tiếp xúc với dị nguyên hoặc dùng thuốc giãn phế quản.

2. Xét nghiệm kích thích phế quản

Nếu các kiểm tra ban đầu không đủ rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định kiểm tra kích thích phế quản. Người bệnh sẽ hít vào một chất (ví dụ như methacholine) có thể gây co thắt nhẹ đường thở ở những người mắc bệnh. Sau đó, bác sĩ đo chức năng phổi trước và sau khi tiếp xúc với chất này. Nếu chức năng phổi giảm đáng kể, điều đó cho thấy người bệnh có phản ứng quá mức của đường thở – đặc trưng của bệnh.

Điều trị hen phế quản dị ứng

Điều trị hen suyễn dị ứng tập trung vào kiểm soát triệu chứng, giảm viêm và hạn chế tiếp xúc với dị nguyên. Các phương pháp điều trị có thể được bác sĩ áp dụng bao gồm:

• Corticosteroid dạng hít: Thuốc kiểm soát dài hạn giúp giảm viêm đường thở.
• Thuốc giãn phế quản: Beta-agonist tác dụng ngắn (SABA) như albuterol giúp giảm triệu chứng nhanh chóng, beta-agonist tác dụng dài (LABA) có khả năng hỗ trợ kiểm soát bệnh.
• Thuốc kháng leukotriene: Giúp ngăn chặn phản ứng viêm.
• Liệu pháp sinh học: Đối với các trường hợp nặng, các thuốc như omalizumab (kháng IgE) có thể giúp giảm phản ứng dị ứng.
• Liệu pháp miễn dịch (tiêm dị ứng): Giúp cơ thể thích nghi với dị nguyên theo thời gian, giảm triệu chứng.

Ngoài sử dụng thuốc, người bệnh cũng cần thay đổi lối sống bằng cách sử dụng máy lọc không khí, tránh các tác nhân gây dị ứng và giữ môi trường sống sạch sẽ để góp phần kiểm soát bệnh.

Phòng ngừa hen phế quản do dị ứng

Bệnh hen phế quản dị ứng không thể ngăn ngừa hoàn toàn, nhưng có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

• Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Xác định và hạn chế tiếp xúc với các tác nhân có thể gây dị ứng như phấn hoa, lông động vật và bụi nhà.
• Cải thiện chất lượng không khí trong nhà: Sử dụng máy lọc không khí, vệ sinh chăn ga gối đệm thường xuyên.
• Kiểm soát dị ứng: Điều trị viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa để tránh làm nặng thêm triệu chứng hen suyễn.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục đều đặn, ăn uống khoa học và uống đủ nước giúp tăng cường sức khỏe hô hấp.
• Tiêm phòng đầy đủ: Tiêm vắc-xin phòng cúm và viêm phổi để giảm nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp.

Chăm sóc người bị hen phế quản do dị ứng

Cách chăm sóc người bị hen suyễn do dị ứng, giúp người bệnh cải thiện triệu chứng hiệu quả theo thời gian mà người dân có thể tham khảo:

• Nhận diện tác nhân kích thích để giúp người bệnh tránh xa các yếu tố gây dị ứng.
• Khuyến khích người bệnh tuân thủ điều trị, nhắc nhở uống thuốc đúng theo chỉ định, ngay cả khi không có triệu chứng.
• Theo dõi triệu chứng, ghi chép sự thay đổi của triệu chứng và kết quả đo lưu lượng đỉnh hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ.
• Chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp bằng cách chuẩn bị sẵn sàng ống hít cho người bệnh sử dụng khi cần, nhận biết dấu hiệu cảnh báo sớm của cơn hen cấp để đưa đi bệnh viện.
• Tạo không khí vui vẻ, động viên người bệnh không áp lực, căng thẳng.

Biến chứng của hen phế quản do dị ứng

Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Cơn hen cấp tính: Gia tăng nguy cơ phải nhập viện nếu không kiểm soát được triệu chứng.
• Tái cấu trúc đường thở: Viêm kéo dài có thể làm thay đổi vĩnh viễn cấu trúc đường thở, gây suy giảm chức năng phổi.
• Nhiễm trùng hô hấp: Người mắc hen suyễn dễ bị viêm phổi và viêm phế quản hơn người bình thường.
• Giảm chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng bệnh có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt, chất lượng giấc ngủ và hoạt động thể chất hàng ngày.
• Trạng thái hen ác tính (Status asthmaticus): Trạng thái hen ác tính là một tình trạng nguy hiểm, xảy ra khi cơn hen không đáp ứng với điều trị thông thường.

Câu hỏi liên quan

Một số thắc mắc liên quan đến tình trạng này:

1. Bệnh có chữa khỏi được không?

Hiện tại, bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả bằng thuốc, thay đổi lối sống và liệu pháp miễn dịch.

2. Bệnh có lây không?

Đây là bệnh lý mạn tính do yếu tố di truyền và môi trường, không phải là bệnh truyền nhiễm, do đó không có khả năng lây.

3. Hen phế quản dị ứng có di truyền không?

Bệnh có thể di truyền. Nếu trong gia đình có người bị hen suyễn hoặc dị ứng, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.

4. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám ngay khi nhận thấy xuất hiện các triệu chứng sau đây:

• Ho, khò khè, khó thở thường xuyên.
• Triệu chứng bệnh ảnh hưởng đến sinh hoạt và giấc ngủ.
• Thuốc điều trị không còn hiệu quả.
• Cơn hen diễn tiến nặng theo thời gian.
• Hen cấp tính cần cấp cứu.

Hen phế quản dị ứng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường hô hấp. Người bệnh nên theo dõi triệu chứng, đi khám và can thiệp điều trị sớm để kiểm soát hiệu quả diễn tiến bệnh.