Bệnh ghẻ nước là bệnh về da khá phổ biến ở các quốc gia nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Bệnh dễ lây lan và ai cũng có thể mắc phải. Vậy ghẻ nước là bệnh gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa ra sao? Thạc sĩ, bác sĩ CKI Phạm Trường An, Khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh, TP.HCM chia sẻ rõ về bệnh ghẻ nước trong bài viết sau.
Bệnh ghẻ nước là bệnh do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei hominis (cái ghẻ/ve ghẻ) gây ra. Chúng có kích thước siêu nhỏ, có 8 chân, ký sinh bằng cách đào hang và trú ẩn trong lớp thượng bì da, gây ngứa dữ dội, phát ban, đôi khi nhiễm trùng.
Cái ghẻ đào hang vào lớp sừng để ký sinh, chúng không bao giờ chui xuống dưới lớp sừng này. Các hang xuất hiện dưới dạng những đường ngoằn ngoèo, nhỏ, nhô lên bề mặt da, có màu xám hoặc màu da và dài từ 1cm trở lên. Một số chủng ghẻ gây bệnh ở động vật nuôi như mèo nhà, chó, gà, khỉ… có thể lây sang người. (1)
Nguyên nhân chính gây ghẻ nước do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei (cái ghẻ) bám vào và đào hang, ký sinh ở da. Cái ghẻ tấn công và ký sinh trên da chủ yếu dựa trên 2 hình thức chính là lây từ người sang người hoặc lây từ môi trường xung quanh.
Sau khi ký sinh trên da, mỗi ngày một con Sarcoptes scabiei có thể đẻ khoảng 1 – 5 trứng. Trong vòng 3 – 7 ngày, trứng sẽ nở thành ấu trùng. Ấu trùng lột xác nhiều lần thành ghẻ trưởng thành. Ghẻ trưởng thành sẽ tiếp tục ký sinh trên các vùng da lân cận hoặc lây từ người qua người. (2)
Tiếp xúc gần da với người bị ghẻ nước, đặc biệt là ghẻ vảy (ghẻ Na Uy) rất dễ bị lây bệnh. Cái ghẻ có thể thông qua tiếp xúc gần da để bám vào và ký sinh trên da người khác. Sau khi lây nhiễm, ghẻ bắt đầu đào hang. Sau 4 – 6 tuần, cơ thể người bệnh mới bắt đầu có triệu chứng, do hệ miễn dịch kích hoạt cơ chế chống lại ký sinh trùng.
Chính vì vậy, bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh cần điều trị cho cả người thân, những người có tiếp xúc gần gũi với họ ngay cả khi những người này không có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh ghẻ.
Tiếp xúc hoặc dùng chung các đồ vật như chăn, màn, khăn, quần áo,… với người bệnh ghẻ nước làm tăng nguy cơ lây bệnh. Cái ghẻ có thể bám vào những đồ vật này và xâm nhập vào da như một hình thức lây nhiễm gián tiếp.
Môi trường sống đông đúc, không đảm bảo các yếu tố vệ sinh, nhiều nấm mốc, độ ẩm cao, tạo điều kiện lý tưởng cho ký sinh trùng gây ghẻ phát triển. Khi có cơ hội, cái ghẻ sẽ bám vào da và gây bệnh ghẻ.
Hệ thống miễn dịch yếu tạo điều kiện cho cái ghẻ tấn công và có thêm lợi thế phát triển. Còn cơ thể người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc chống lại mầm bệnh hoặc phát triển khả năng miễn dịch với ký sinh trùng.
Ghẻ nước phổ biến ở mọi đối tượng. Ai cũng có thể phát triển hoặc lây nhiễm bệnh ghẻ nước khi bị ký sinh trùng cái ghẻ ký sinh.
Người lớn là nhóm đối tượng dễ bị ghẻ nước tấn công, đặc biệt người thường xuyên làm việc trong môi trường vệ sinh kém. Dễ bị lây lan ghẻ nước khi tiếp xúc da kề da với người bệnh.
Trẻ em, trẻ sơ sinh dễ phát triển ghẻ nước do có làn da nhạy cảm và hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Tổn thương do ghẻ gây ra trên da trẻ có thể nhanh chóng phát triển thành các vết phồng rộp, mưng mủ, sưng đau và ngứa dữ dội.
Các dấu hiệu của bệnh ghẻ nước bao gồm: (3)
Nếu từng bị ghẻ trước đó, các dấu hiệu của ghẻ nước có thể xuất hiện trong vài ngày đầu sau khi ghẻ ký sinh. Nhưng nếu đây là lần đầu mắc bệnh, các dấu hiệu thường xuất hiện trễ, có thể mất khoảng 6 tuần mới xuất hiện các dấu hiệu đầu tiên như ngứa, phát ban. Ngay cả khi chưa xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào, một người có thể bị ghẻ nước và lây bệnh cho người khác.
Cái ghẻ thường ký sinh ở vùng da non trên cơ thể và vùng da giữa các ngón tay, bởi đây là vị trí trú ẩn lý tưởng. Con cái ghẻ chui vào da, gây ngứa dữ dội và phát ban ở da. Lớp da ở ngón tay và kẽ ngón tay thường mỏng, nếu cào gãi nhiều có thể gây nhiễm trùng da.
Tìm hiểu thêm chi tiết về nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết ghẻ nước ở tay tại đây
Tương tự như ở tay và kẽ ngón tay, chân và kẽ ngón chân cũng là vị trí ưa thích của ghẻ nước. Không chỉ ghẻ nước, kẽ ngón chân còn là nơi dễ bị các bệnh về da liễu khác như: nấm kẽ chân, nhiễm trùng da,… do vệ sinh kém hoặc thường xuyên đi giày ẩm.
Tìm hiểu thêm chi tiết về nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết ghẻ nước ở chân tại đây
Ghẻ nước cũng thuộc loại bệnh nhiễm ký sinh lây qua đường tình dục (STI). Khi quan hệ với người bệnh, ghẻ nước có thể lây qua tiếp xúc gần da, bám vào bộ phận sinh dục, vùng kín, gây bệnh.
Bệnh ghẻ nước thường không ảnh hưởng đến mặt, ngoại trừ ở trẻ sơ sinh và những người bị ghẻ đóng vảy. Ngoài ra, khu vực quanh môi và miệng có thể thường xuyên bị ghẻ lở tấn công hơn.
Mông cũng là vị trí thường xuyên bị ghẻ nước tấn công. Không chỉ riêng khu vực mông, Sarcoptes scabiei gây ghẻ có thể ký sinh vào bất cứ đâu trên cơ thể, đào hang và gây ngứa, phát ban ở các vị trí như bụng, lưng, nách,… nơi dễ ứ đọng mồ hôi.
Đến bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh ghẻ. Nhiều tình trạng da khác như viêm da hoặc chàm, cũng có thể gây ngứa và nổi mụn nhỏ trên da. Dựa trên các triệu chứng, bác sĩ có thể tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh, xác định xem người bệnh có thật sự bị ghẻ nước hay các tình trạng da khác, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.
Bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da thường chẩn đoán bệnh ghẻ nước dựa vào khám lâm sàng các triệu chứng điển hình của ghẻ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để tìm ra cái ghẻ Sarcoptes scabiei hoặc ấu trùng của chúng bằng cách lấy dịch tiết ở vết loét hoặc vị trí phát ban và soi dưới kính hiển vi.
Bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da khuyên người bệnh không nên tự ý điều trị ghẻ nước tại nhà bằng thuốc bôi ngoài da. Các loại thuốc bôi ngoài da nếu dùng không đúng cách có thể không làm giảm triệu chứng ngứa, không tiêu diệt hiệu quả ký sinh trùng gây ghẻ nước, khiến chúng dễ lây nhiễm hoặc tái phát bệnh.
Trong trường hợp xấu có thể khiến tình trạng nhiễm ký sinh trùng nặng hơn, lan rộng, số lượng ký sinh trùng tăng nhanh, gây khó khăn cho quá trình điều trị sau này. Nếu không may bị nhiễm trùng huyết do điều trị ghẻ nước sai cách, người bệnh phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm.
Ghẻ nước cần được điều trị tại các cơ sở y tế với thuốc uống hoặc thuốc bôi phù hợp, liều lượng chi tiết sẽ được bác sĩ điều chỉnh tùy theo từng tình trạng da. Điều trị bệnh ghẻ nước tại cơ sở y tế bao gồm việc tiêu diệt cái ghẻ, loại bỏ hoàn toàn ấu trùng, trứng của chúng ra khỏi cơ thể, kiểm soát lây nhiễm bệnh.
Tìm hiểu thêm chi tiết: Ghẻ nước có nguy hiểm không nếu không điều trị kịp thời tại đây
Không có bất kỳ biện pháp nào có thể phòng ngừa hoàn toàn bệnh ghẻ nước. Nếu đã bị ghẻ nước, người bệnh có thể nỗ lực ngăn ngừa bệnh quay trở lại và giữ cho cái ghẻ không lây sang người khác bằng một số biện pháp dưới đây:
Ghẻ nước có thể chữa được bằng phác đồ điều trị bằng thuốc uống và/hoặc thuốc bôi. Bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng da để chỉ định loại thuốc và liều lượng cụ thể.
Ghẻ nước có kiêng nước không? Câu trả lời là không.
Ghẻ nước có thể để lại sẹo thâm trên da sau khi được điều trị. Việc chủ quan hoặc tự ý điều trị, điều trị sai cách làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và để lại sẹo.
Ghẻ nước có tự khỏi không? Câu trả lời là không. Điều trị ghẻ nước cần tuân thủ các chỉ định của bác sĩ để loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng, ấu trùng, trứng của cái ghẻ.
Ghẻ nước có thể cần uống thuốc, đây là một phương án điều trị để khắc phục các triệu chứng khó chịu của bệnh. Điều trị bằng thuốc uống kê đơn cũng được cân nhắc khi các loại thuốc bôi ngoài da không hiệu quả hoặc hiệu quả không như mong muốn.
Điều trị ghẻ nước không khó, quan trọng là cần loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng gây bệnh và hạn chế bệnh tái phát. Khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh TP.HCM đã tiếp nhận và điều trị thành công nhiều trường hợp bị ghẻ nước. Tại đây, có đội ngũ bác sĩ là những chuyên gia trong lĩnh vực khám và điều trị các vấn đề về da như nhiễm ký sinh trùng Sarcoptes scabiei gây ghẻ nước, các vấn đề về Da liễu – Thẩm mỹ Da khác.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin mà bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu đúng về ghẻ nước – vốn là một tên gọi khác của bệnh ghẻ thông thường nói chung, gây ra bởi ký sinh trùng Sarcoptes scabiei. Hiểu đúng về bệnh, nắm được triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị giúp người bệnh chủ động hơn trong việc điều trị ghẻ nước, tránh biến chứng nghiêm trọng.
