Khi nào cần dùng thuốc trị bong gân và loại nào hiệu quả?

Khi bị bong gân, nhiều người băn khoăn có nên dùng thuốc để giảm triệu chứng đau và sưng nhanh hơn hay không. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng cần dùng thuốc trị bong gân. Vậy khi nào nên sử dụng và đâu là lựa chọn an toàn, hiệu quả?

Bong gân có cần uống thuốc không?

Bong gân đầu gối, cổ chân, mắt cá chân hay bàn chân là những chấn thương thường gặp khi chơi thể thao (pickleball, bóng rổ, tennis,…), người lao động làm các công việc đòi hỏi thể lực, những người phải chuyển động các hoạt động lặp đi lặp lại.. Các động tác xoay chuyển đột ngột, đổi hướng liên tục hoặc tiếp đất sai tư thế có thể khiến dây chằng bị kéo giãn quá mức, dẫn đến sưng đau và giảm khả năng vận động. Nếu không xử trí đúng cách ngay từ đầu, bong gân có thể để lại di chứng lâu dài hoặc làm tăng nguy cơ tái chấn thương.

Bong gân được phân loại theo mức độ nghiêm trọng (độ 1 – nhẹ, độ 2 – vừa, độ 3 – nặng) tùy mức độ rách dây chằng. (1)

• Bong gân độ 1 (Nhẹ): Đau và sưng mức độ nhẹ tại khớp, không làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến độ ổn định của khớp bị chấn thương.
• Bong gân độ 2 (Vừa): Đau và sưng mức độ vừa, bầm tím tại chỗ, dây chằng bị tổn thương một phần và có sự mất ổn định khớp nhẹ đến vừa phải.
• Bong gân độ 3 (Nặng): Đau và sưng mức độ nặng, bầm tím lan rộng,  dây chằng bị rách hoàn toàn hoặc bị đứt khỏi vị trí gắn vào xương, gây mất ổn định khớp nghiêm trọng.

Điều trị ban đầu bong gân khuyến nghị áp dụng biện pháp PRICE.

• PROTECTION (Bảo vệ): Bảo vệ vùng bị ảnh hưởng khỏi bị thương bằng cách cố định vùng bị thương sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như nẹp, đai, nạng…
• Nghỉ ngơi (Rest): Tránh các hoạt động gây đau, sưng hoặc khó chịu. Tuy nhiên, đừng tránh tất cả các hoạt động thể chất.
• Chườm đá (Ice): Chườm đá khu vực bị thương ngay sau khi chấn thương để giảm sưng. Chườm đá trong 15 đến 20 phút mỗi lần và lặp lại sau mỗi hai đến ba giờ trong vài ngày đầu sau chấn thương.
• Băng ép (Compression): Để giúp giảm sưng, hãy nén vùng bị thương bằng băng thun cho đến khi hết sưng. Không quấn quá chặt vì có thể gây cản trở lưu thông máu. Bắt đầu quấn ở đầu xa tim nhất. Nới lỏng băng nếu cơn đau tăng lên, vùng bị thương bị tê hoặc sưng xuất hiện bên dưới vùng bị quấn.
• Kê cao (Elevation): Nâng vùng bị thương lên cao hơn tim, đặc biệt là vào ban đêm, để trọng lực có thể giúp giảm sưng.

Khi đau dữ dội hoặc sưng nặng làm hạn chế vận động, việc dùng thuốc giảm đau/chống viêm sẽ giúp cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên, thuốc chỉ hỗ trợ triệu chứng, không giúp phục hồi dây chằng; do đó cần tuân thủ hướng dẫn và chỉ dùng khi thật sự cần.

Với bong gân độ 3, có nhiều phương pháp điều trị khác nhau tùy theo dây chằng nào bị rách. Một số dây chằng rách có thể được khâu lại bằng phẫu thuật. Một số trường hợp khác được điều trị bằng phục hồi chức năng kết hợp bó bột hoặc đeo nẹp tạm thời.

Lưu ý: Thông tin đề cập trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế tư vấn y khoa, người bị bong gân sau khi được sơ cứu cần mau chóng tìm đến bệnh viện để được kiểm tra và tư vấn điều trị phù hợp.

Một số loại thuốc trị bong gân phổ biến

Thuốc điều trị bong gân chủ yếu là thuốc điều trị triệu chứng để giảm đau, chống viêm và giúp bệnh nhân thoải mái hơn trong giai đoạn hồi phục.

1. Thuốc giảm đau

Thuốc giảm đau dùng để điều trị triệu chứng khi bong gân thường được dùng khi đau cấp không quá nặng. Paracetamol có tác dụng giảm đau ngoại vi nhưng không kháng viêm. Liều khuyến cáo cho người lớn là 1 – 2 viên x 500mg/lần, 4-6 giờ/lần, không quá 8 viên/24 giờ. Nếu cơn đau nghiêm trọng hơn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được kê đơn thuốc giảm đau mạnh hơn.

2. Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)

Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) là nhóm thuốc giảm đau tây y trị triệu chứng do bong gân và cũng hạn chế tình trạng viêm, sưng. Các liệu trình ngắn hạn của NSAID có thể giúp bệnh nhân vận động sớm hơn bằng cách kiểm soát cơn đau. Cần thận trọng khi dùng bất kỳ loại NSAIDs vì có thể có bất kỳ tác dụng phụ nào

Tuy nhiên, NSAIDs có thể gây tác dụng phụ tiêu hóa như khó tiêu, đau bụng và thậm chí loét dạ dày. Do vậy, người bị bong gân không nên tự ý dùng thuốc chống viêm không steroid khi chưa có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là những người có bệnh nền như viêm loét dạ dày, suy thận, bệnh tim mạch, huyết áp cao… Khi cần, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định thuốc an toàn hơn hoặc liều thấp nhất có thể.

3. Thuốc giảm đau kháng viêm tại chỗ

Một số thuốc trị bong gân giảm đau kháng viêm tại chỗ có thể được sử dụng mà không cần đơn, thường chứa ibuprofen và diclofenac. Một số loại khác có thể chứa thành phần làm mát như menthol có thể mang lại hiệu quả giảm đau khi bôi. Sử dụng thuốc giảm đau tại chỗ giúp giảm nguy cơ tác dụng phụ.

4. Các loại thuốc bổ trợ khác

• Thuốc giãn cơ: Nếu bong gân kèm co cứng cơ đáng kể, bác sĩ có thể kê thuốc giãn cơ để giảm co thắt và đau cơ. Tuy nhiên, nhóm này thường dùng thận trọng do có thể gây chóng mặt, buồn ngủ.
• Một số dưỡng chất hỗ trợ giảm đau, tăng tuần hoàn và phục hồi sau chấn thương gồm glucosamine, chondroitin, vitamin C, beta-carotene và kẽm. (2)

Ngoài ra, nhiều người thắc mắc, trong các loại thuốc trị bong gân có nên dùng kháng sinh hay không? Thực chất, bong gân là tổn thương mô mềm kín không do nhiễm khuẩn, do vậy điều trị thuốc kháng sinh là không cần thiết. Nếu không có dấu hiệu nhiễm trùng (da đỏ ấm, sốt), không nên dùng kháng sinh cho bong gân. Chỉ khi chấn thương kèm vết thương hở hoặc đã có nhiễm trùng thì khi đó bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh phù hợp.

Các giải pháp hỗ trợ cùng thuốc

Sau giai đoạn cấp, nên bắt đầu tập vận động nhẹ nhàng để khớp không bị cứng. Người bệnh có thể tìm đến cơ sở y tế để khám vật lý trị liệu, phục hồi chức năng để tăng cơ và cải thiện ổn định khớp. Sự kết hợp nghỉ ngơi hợp lý, vật lý trị liệu và sử dụng thuốc sẽ giúp vết thương bong gân tối ưu.

Thuốc trị bong gân chỉ nên được sử dụng khi thật sự cần thiết, nhằm giảm đau và viêm trong giai đoạn cấp. Tuy nhiên, việc điều trị hiệu quả cần kết hợp với nghỉ ngơi, chăm sóc đúng cách và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa. Lạm dụng thuốc hoặc tự ý dùng kháng sinh không những không giúp vết thương hồi phục nhanh hơn mà còn tiềm ẩn rủi ro sức khỏe. Khi bị bong gân, hãy ưu tiên xử trí đúng, sớm, an toàn để hạn chế biến chứng về sau.