Giải pháp cho viêm da cơ địa đối xứng nào hữu hiệu?

Viêm da cơ địa đối xứng là tình trạng da khô, ngứa, viêm đỏ, thường xuất hiện ở cả hai bên cơ thể, thường kéo dài và dễ tái phát. Việc điều trị cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau, vậy giải pháp nào hữu hiệu nhất? ThS.BS.CKI Phạm Trường An, chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (Cơ sở P.Tân Hưng – Quận 7 cũ) sẽ giải thích qua bài viết dưới đây.

Viêm da cơ địa đối xứng là gì?

Viêm da cơ địa đối xứng là dạng viêm da đặc trưng bởi các tổn thương xuất hiện ở những vị trí đối xứng trên cơ thể như hai bên khuỷu tay, đầu gối, tay và chân, mặt, cổ hoặc ngực. Đây là bệnh da liễu mạn tính, có tính chất viêm, bất kỳ ai cũng có thể gặp phải.

Tình trạng này thường biểu hiện bằng các dấu hiệu như: da khô, bong tróc, đỏ rát, ngứa nhiều, thậm chí có thể sưng đau hoặc rỉ dịch nếu có bội nhiễm. Các triệu chứng thường diễn tiến theo từng đợt bùng phát và thuyên giảm, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và giấc ngủ của người bệnh.

Cơ chế hình thành tổn thương đối xứng trong viêm da

Cơ chế hình thành tổn thương đối xứng trong viêm da cơ địa hiện chưa có nhiều bằng chứng, nhưng các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình trạng này thường liên quan đến rối loạn hàng rào bảo vệ da kết hợp với phản ứng miễn dịch bất thường trong cơ thể. Khi hàng rào da suy yếu, các tác nhân có hại (như bụi, vi khuẩn, phấn hoa…) dễ xâm nhập vào cơ thể, kích hoạt tế bào miễn dịch giải phóng chất gây viêm.

Quá trình viêm này thường diễn ra ở hai bên cơ thể do hệ miễn dịch và hệ thần kinh hoạt động cân xứng, dẫn đến việc tổn thương, nổi mẩn đỏ hay ngứa xuất hiện đối xứng ở hai vùng tương ứng.

Vị trí thường gặp của viêm da đối xứng cơ địa

Trong viêm da đối xứng, các tổn thương thường xuất hiện ở những vị trí có đặc điểm tương đồng hai bên cơ thể. Một số vùng da dễ bị ảnh hưởng nhất bao gồm:

• Hai cánh tay và khuỷu tay: đây là vị trí phổ biến, thường xuất hiện các mảng da đỏ, khô và ngứa.
• Hai chân, đầu gối và vùng khoeo: vùng nếp gấp da thường xuyên ma sát hoặc đổ mồ hôi dễ kích hoạt phản ứng viêm.
• Má, gò má ở trẻ em: trẻ nhỏ thường có tổn thương đối xứng hai bên má, da đỏ, rỉ dịch hoặc đóng vảy.
• Cổ, vai, gáy: khu vực tiếp xúc nhiều với mồ hôi và ma sát từ quần áo, dễ bị khô, bong tróc.
• Vùng kín và bẹn: nơi da mỏng, ẩm và nhạy cảm, dễ tổn thương khi hàng rào bảo vệ da suy yếu.

Nguyên nhân và yếu tố khởi phát

Viêm da cơ địa đối xứng hình thành do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, rối loạn miễn dịch và các tác nhân môi trường. Dưới đây là một số yếu tố có thể góp phần khởi phát hoặc làm bệnh nặng hơn gồm:

• Tác nhân có hại trong môi trường: bụi nhà, lông thú cưng, phấn hoa, nấm mốc và các chất ô nhiễm là những yếu tố kích hoạt phổ biến. Khi xâm nhập qua da hoặc đường hô hấp, các tác nhân này kích hoạt tế bào miễn dịch, gây viêm da lan tỏa và thường đối xứng ở hai bên.
• Thực phẩm dễ gây dị ứng: hải sản, sữa, trứng, đậu phộng hay các thực phẩm chứa chất bảo quản, phẩm màu có thể gây phản ứng dị ứng, làm tăng sản xuất histamine (chất do hệ miễn dịch tiết ra khi gặp tác nhân dị ứng) gây giãn mạch và kích thích thần kinh cảm giác, dẫn đến hiện tượng ngứa, mẩn đỏ và khô da nghiêm trọng hơn.
• Thay đổi thời tiết, khí hậu: khi nhiệt độ hoặc độ ẩm thay đổi đột ngột (đặc biệt trong mùa lạnh hoặc hanh khô), da mất nước nhanh, làm hàng rào bảo vệ bị suy yếu. Tình trạng này khiến da dễ bị kích ứng và tổn thương xuất hiện đối xứng ở hai bên.
• Stress, thiếu ngủ, rối loạn tâm lý: căng thẳng kéo dài làm tăng nồng độ cortisol trong cơ thể – một hormone có thể gây rối loạn miễn dịch, giảm khả năng phục hồi tổn thương da, khiến triệu chứng viêm da cơ địa dễ tái phát và lan rộng.
• Lạm dụng thuốc hoặc mỹ phẩm không phù hợp: việc sử dụng thuốc bôi không rõ nguồn gốc hoặc mỹ phẩm chứa chất tẩy mạnh có thể làm mỏng da, phá vỡ lớp lipid bảo vệ, khiến da nhạy cảm hơn và dễ bị tổn thương đối xứng.

Triệu chứng đặc trưng nhận biết bệnh

Bệnh có thể nhận biết thông qua các triệu chứng đặc trưng trên da. Ở giai đoạn cấp tính, người bệnh thường có:

• Vùng da đỏ hoặc hồng nhạt, ranh giới chưa rõ nhưng có tính đối xứng.
• Mụn nước li ti tập trung hoặc rải rác, dễ vỡ và rỉ dịch nhẹ.
• Cảm giác ngứa, nóng rát, châm chích da.
• Vị trí tổn thương đối xứng ở hai bên má, cánh tay, khuỷu tay, đầu gối hoặc cổ.

Khi bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tính, các dấu hiệu thường trở nên rõ rệt hơn với:

• Da khô, dày sừng, bong vảy, nứt nẻ, kèm thâm sạm vùng tổn thương.
• Ngứa dai dẳng, dễ bội nhiễm nếu gãi nhiều hoặc chăm sóc không đúng cách.
• Tổn thương lan rộng và kéo dài, có thể để lại sẹo hoặc sạm da đối xứng hai bên.

Đặc trưng nổi bật nhất của viêm da cơ địa đối xứng là biểu hiện viêm, ngứa và khô da xảy ra đồng thời ở hai bên cơ thể, phản ánh sự rối loạn miễn dịch mang tính toàn thân chứ không chỉ khu trú tại một vùng da riêng lẻ.

Cách điều trị viêm da cơ địa đối xưng

Điều trị viêm da cơ địa đối xứng cần được tiến hành theo từng giai đoạn, kết hợp giữa thuốc bôi, thuốc toàn thân và chăm sóc da đúng cách.

Ở giai đoạn cấp tính, da thường có biểu hiện đỏ, rát, ngứa dữ dội, kèm theo mụn nước nhỏ và rỉ dịch. Mục tiêu điều trị là giảm viêm, kiểm soát ngứa và làm khô tổn thương. Bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp điều trị như:

• Dung dịch sát khuẩn nhẹ chứa hoạt chất như chlorhexidine hoặc hexamidine để làm sạch và ngăn ngừa bội nhiễm.
• Dung dịch làm khô dịch tiết có thể chứa nitrate bạc hoặc oxide kẽm, giúp se tổn thương và hỗ trợ phục hồi da.
• Thuốc kháng histamine H1 đường uống nhằm kiểm soát ngứa, giảm cảm giác khó chịu, giúp người bệnh dễ ngủ hơn.
• Corticoid tại chỗ hoặc toàn thân ngắn hạn trong trường hợp sưng viêm lan rộng, tuy nhiên việc sử dụng cần được bác sĩ da liễu theo dõi chặt chẽ để hạn chế tác dụng phụ.
• Kem dưỡng ẩm chuyên biệt được khuyến khích sử dụng song song để phục hồi hàng rào bảo vệ da và giảm mất nước qua biểu bì.

Khi bệnh tiến triển mạn tính, vùng da bị tổn thương thường khô, dày sừng, nứt nẻ và ngứa kéo dài. Mục tiêu điều trị là làm mềm da, giảm viêm, hạn chế tái phát và cải thiện chất lượng da. Bác sĩ có thể chỉ định:

• Hoạt chất ức chế calcineurin tại chỗ như tacrolimus hoặc pimecrolimus nhằm kiểm soát phản ứng viêm mạn tính, đặc biệt ở vùng mặt, cổ và nếp gấp da.
• Thuốc bạt sừng, làm mềm da chứa acid salicylic nồng độ thấp giúp loại bỏ lớp sừng dày và hỗ trợ tái tạo da.
• Thuốc kháng histamine hoặc thuốc điều hòa miễn dịch toàn thân có thể được cân nhắc ở những trường hợp nặng hoặc tái phát nhiều lần.
• Bổ sung vitamin và dưỡng chất (như nhóm B, C, E) theo hướng dẫn của bác sĩ để tăng sức đề kháng và hỗ trợ phục hồi da.

Nếu xuất hiện dấu hiệu nhiễm khuẩn, nấm hoặc virus, bác sĩ sẽ đánh giá nguyên nhân và chỉ định điều trị đặc hiệu như:

• Thuốc kháng sinh, thuốc chống nấm hoặc kháng virus phù hợp với loại tác nhân gây bệnh.
• Thuốc chống viêm hoặc giảm đau không steroid (NSAID) có thể được sử dụng ngắn hạn trong trường hợp viêm, đau rát nhiều.

Tìm hiểu thêm: Cách dùng thuốc bôi viêm da cơ địa tốt, an toàn, hiệu quả

Làm sao để phòng ngừa?

Song song với điều trị y khoa, chăm sóc da đúng cách và điều chỉnh lối sống có vai trò quan trọng giúp kiểm soát bệnh lâu dài: (1)

• Duy trì dưỡng ẩm da 2-3 lần mỗi ngày, đặc biệt sau khi tắm.
• Tránh tiếp xúc với xà phòng có tính kiềm mạnh, chất tẩy rửa hoặc các tác nhân kích ứng như bụi, phấn hoa, lông động vật…

Để đặt lịch khám, tư vấn tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin:

Viêm da cơ địa đối xứng là bệnh mạn tính cần được điều trị và chăm sóc đúng cách để kiểm soát triệu chứng, phục hồi da và ngăn tái phát. Nếu bạn gặp tình trạng này, hãy đến chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để được bác sĩ khám và điều trị kịp thời.