Biến đổi xơ nang tuyến vú là tình trạng thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Đây không phải là một bệnh lý riêng biệt mà là tập hợp nhiều thay đổi mô học trong tuyến vú dưới tác động của hormone sinh dục nữ, đặc biệt là estrogen. Vậy tình trạng này có sao không và làm sao để nhận biết tình trạng này? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây với sự tư vấn chuyên môn của BS.CKII Đỗ Thanh Huy Hoàng, Khoa Ngoại Vú – Đầu Mặt Cổ, BVĐK Tâm Anh TP.HCM.
Biến đổi xơ nang tuyến vú (Fibrocystic breast changes) là một dạng rối loạn lành tính của tuyến vú, đặc trưng bởi sự kết hợp nhiều thay đổi về mô học trong cùng một tuyến vú.
Theo thống kê cho thấy, có tới khoảng 50% phụ nữ trong độ tuổi từ 20 – 50 gặp phải tình trạng biến đổi xơ nang ở vú. Đặc điểm của tình trạng này là sự xuất hiện mô tuyến vú dày, chắc, hoặc có nhiều khối dạng cục nhỏ gây cảm giác đau, căng tức. Các triệu chứng thường rõ rệt hơn ngay trước kỳ kinh nguyệt do sự dao động của nội tiết tố. (1)
Hiện nay, cơ chế chính xác gây ra biến đổi xơ nang tuyến vú vẫn chưa được xác định rõ hoàn toàn. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy sự tác động của các hormone sinh dục nữ, đặc biệt là estrogen có vai trò quyết định trong quá trình hình thành tổn thương.
Sự thay đổi nồng độ hormone ở từng giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt khiến mô vú trở nên nhạy cảm hơn, dẫn đến hiện tượng dày mô và cảm giác căng tức hoặc đau vú. Các biểu hiện này thường rõ rệt nhất vào giai đoạn tiền kinh và có xu hướng thuyên giảm sau khi kỳ kinh bắt đầu. (2)
Bệnh thường biểu hiện với nhiều triệu chứng lâm sàng khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:
Biến đổi xơ nang tuyến vú là tình trạng lành tính, không phải ung thư và phần lớn không gây biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, do mô tuyến vú trở nên dày và nhiều nang nên việc phát hiện những tổn thương bất thường có thể trở nên khó khăn hơn. Chính vì vậy, phụ nữ có biến đổi xơ nang này vẫn nên duy trì thói quen khám vú định kỳ và tầm soát theo khuyến cáo của bác sĩ để đảm bảo an toàn.
Dưới kính hiển vi, mô vú có biến đổi xơ nang thường bao gồm nhiều đặc điểm khác nhau như: Các nang tròn hoặc bầu dục chứa dịch; mô xơ hóa dày giống mô sẹo; có hiện tượng tăng sản tế bào lót ống tuyến sữa hoặc tiểu thùy tuyến sữa; và phì đại tiểu thùy tuyến vú (adenosis). Sự phối hợp của những thay đổi này chính là cơ sở hình thành biểu hiện lâm sàng của tình trạng này.
Để xác định chính xác tình trạng biến đổi xơ nang tuyến vú và loại trừ những bệnh lý ác tính tiềm ẩn, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng kết hợp với các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khi cần thiết. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm các bước sau:
Bác sĩ sẽ thăm khám toàn bộ tuyến vú bằng cách sờ nắn vùng vú, các hạch bạch huyết nằm ở vùng cổ dưới và nách nhằm phát hiện các khối u bất thường hoặc vùng mô dày. Sau khi thăm khám kết hợp với tiền sử bệnh, tiền sử gia đình, chúng ta thực hiện thêm xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán. Ngược lại, khi phát hiện khối u mới xuất hiện hoặc tổn thương nghi ngờ, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm chuyên sâu nhằm xác định chính xác tính chất tổn thương.
Khi phát hiện có khối u hoặc vùng mô tuyến vú dày bất thường, bác sĩ thường chỉ định chụp nhũ ảnh (mammogram), đây là kỹ thuật X-quang chuyên biệt nhằm khảo sát chi tiết vùng nghi ngờ. Hình ảnh thu được sẽ được bác sĩ chẩn đoán hình ảnh đánh giá cẩn thận để phát hiện các dấu hiệu bất thường.
Bên cạnh đó, đối với phụ nữ dưới 30 tuổi siêu âm vú thường được ưu tiên do cấu trúc mô vú đặc, nhiều mô tuyến và mô liên kết khiến chụp nhũ ảnh khó quan sát hết. Lúc này, siêu âm sẽ sử dụng sóng âm để dựng hình ảnh mô vú giúp phân biệt rõ giữa u nang chứa dịch và khối đặc. Trong nhiều trường hợp, siêu âm còn được kết hợp với chụp nhũ ảnh để tăng độ chính xác trong chẩn đoán.
Nếu kết quả hình ảnh (nhũ ảnh hoặc siêu âm) chưa giải thích được chi tiết tình trạng khối bất thường hoặc bác sĩ vẫn còn nghi ngờ, người bệnh có thể được chỉ định sinh thiết vú. Đây là thủ thuật lấy một mẫu mô nhỏ từ tuyến vú để phân tích dưới kính hiển vi nhằm xác định bản chất lành tính hay ác tính của khối u.
Hiện nay, sinh thiết có thể thực hiện bằng nhiều kỹ thuật, trong đó phổ biến là sinh thiết dưới hướng dẫn siêu âm hoặc sinh thiết định vị bằng nhũ ảnh. Những phương pháp này giúp bác sĩ tiếp cận chính xác tổn thương, đảm bảo an toàn và hạn chế tối đa xâm lấn cho người bệnh.
Trong đa số trường hợp, biến đổi xơ nang tuyến vú lành tính, không gây triệu chứng nên không cần điều trị đặc hiệu. Người bệnh chỉ cần theo dõi định kỳ và áp dụng các biện pháp hỗ trợ giảm khó chịu tại nhà.
Tuy nhiên, khi xuất hiện đau vú nhiều hoặc có nang lớn gây khó chịu, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp. Tùy vào tình trạng sức khỏe và mức độ bệnh của từng người, bác sĩ có thể lựa chọn phương pháp điều phù hợp như:
Đối với triệu chứng đau vú, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số thuốc giảm đau gồm: Acetaminophen (Tylenol); thuốc chống viêm không steroid (NSAID) chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin IB). Trong một số trường hợp đau vú mang tính chu kỳ, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định thuốc tránh thai đường uống để điều hòa hormone, góp phần giảm cảm giác khó chịu.
Phần lớn các thay đổi xơ nang ở tuyến vú là lành tính và không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, người bệnh cần chủ động đi khám bác sĩ chuyên khoa vú trong những trường hợp sau:
Việc thăm khám kịp thời giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh, đồng thời loại trừ nguy cơ ác tính và đưa ra hướng theo dõi hoặc điều trị xơ nang tuyến vú phù hợp.
Biến đổi xơ nang tuyến vú là tình trạng lành tính, không phải ung thư. Tuy nhiên, tình trạng xơ nang có thể làm cho việc phát hiện các tế bào ung thư trở nên khó khăn hơn trong quá trình tầm soát vú. Do đó, phụ nữ có bệnh này cần đi khám vú định kỳ để bác sĩ theo dõi và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường khác có thể xảy ra.
Hầu hết trường hợp không cần phẫu thuật. Người bệnh chỉ cần chăm sóc, theo dõi và điều trị triệu chứng (giảm đau, chọc hút dịch nang khi cần). Phẫu thuật chỉ đặt ra khi nang hoặc khối dạng nang tái phát nhiều lần, không đáp ứng sau chọc hút hoặc có đặc điểm nghi ngờ ác tính.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Nhìn chung, biến đổi xơ nang tuyến vú là hiện tượng lành tính và thường gặp, hiếm khi cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, người bệnh vẫn nên tự theo dõi vú định kỳ và thăm khám chuyên khoa ở các bệnh viện uy tín khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như khối u mới, đau kéo dài hoặc thay đổi mô vú không cải thiện sau kỳ kinh.
