13 cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ đúng, an toàn và nhanh phục hồi

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ khoa học, an toàn đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Phụ nữ sau sinh mổ sẽ có sự thay đổi rất lớn về sức khỏe và tâm sinh lý. Để cơ thể hồi phục hoàn toàn có thể sẽ phải mất từ 4-6 tuần. Cùng tìm hiểu rõ hơn về các cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ và những lưu ý trong quá trình chăm sóc qua bài viết của Bệnh viện Tâm Anh dưới đây.

Tổng quan về sinh mổ

Sinh mổ là phương pháp sinh em bé thông qua các vết mổ ở bụng và tử cung. Sinh mổ thường được thực hiện khi phụ nữ trong các tình trạng sau:

• Quá trình chuyển dạ không diễn ra bình thường,
• Em bé đang trong tình trạng nguy kịch,
• Trẻ sơ sinh hoặc các trẻ sơ sinh ở tư thế bất thường,
• Sinh đôi (sinh đôi, sinh ba…),
• Có vấn đề với nhau thai,
• Sa dây rốn,
• Có vấn đề về sức khỏe,
• Có sự tắc nghẽn,
• Đã từng sinh mổ hoặc phẫu thuật tử cung khác…

Việc sinh mổ giúp kiểm soát toàn bộ quá trình sinh nở tốt hơn, tránh được quá trình chuyển dạ, có thể kéo dài hoặc đặc biệt đau đớn… Tuy nhiên, giống như các loại phẫu thuật lớn khác, phẫu thuật lấy thai cũng có rủi ro như: trẻ có thể gặp phải các vấn đề hô hấp và trấn thương, mẹ có thể gặp phải tình trạng như nhiễm trùng, mất máu, phản ứng với thuốc gây mê, cục máu đông, chấn thương do phẫu thuật, tăng nguy cơ trong những lần mang thai sau.

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ tại bệnh viện

1. Sử dụng thuốc giảm đau và chảy máu

Chăm sóc sau sinh mổ như thế nào? Bác sĩ có thể đề xuất Ibuprofen (Advil, Motrin IB, các loại khác), Acetaminophen (Tylenol, các loại khác) hoặc các loại thuốc khác để giảm đau. Hầu hết các loại thuốc giảm đau đều an toàn khi dùng trong thời gian cho con bú. (1)

2. Chăm sóc vết mổ

Trong 48 giờ đầu tiên ở bệnh viện, vết vổ của mẹ sẽ được băng lại bằng băng thấm nước. Nhân viên y tế sẽ thay băng nếu có bất kỳ vết thương nào bị rò rỉ. Bệnh viện có băng chuyên dụng và các sản phẩm chăm sóc vết thương có thể được sử dụng nếu cần. (2)

Sau khoảng 48 giờ, nhân viên y tế sẽ tháo băng và kiểm tra vết thương sau đó có thể sẽ thực hiện băng lại để bảo vệ vết thương. Băng này có thể giữ nguyên trong tối đa ba ngày nếu không bị rò rỉ dịch và vết thương không bị đau hay có bất cứ vấn đề gì. Thông thường băng có thể được gỡ sau 3 đến 5 ngày.

Có thể bạn quan tâm: Sinh mổ vết thương khi nào lành hẳn?

3. Sinh hoạt nhẹ nhàng tại bệnh viện

Sau phẫu thuật sinh mổ khoảng 6 đến 8 giờ, bác sĩ thường sẽ khuyên sản phụ nên thực hiện rời khỏi giường và thực hiện vận động nhẹ nhàng tại bệnh viện để có được tâm trạng thoải mái. Đến thời điểm này, sản phụ đã phục hồi cảm giác ở chân sau khi gây mê. (3)

Quá bắt đầu sinh hoạt lại sau sinh mổ có thể sẽ khiến sản phụ thấy khó chịu khi mới ra khỏi giường nên bác sĩ thường sẽ cho sản phụ sử dụng thuốc giảm đau trước đó.

Để có thể thuận lợi đứng dậy, sản phụ nên thực hiện lăn sang một bên sử dụng cánh tay để giúp đẩy cơ thể lên từ tư thế nằm sang tư thế ngồi. Sau khi đã đứng được dậy cố gắng dành thời gian để duỗi thẳng cơ thể, đứng thẳng lưng, ngẩng cao đầu và bước đi từ từ nhẹ nhàng.

4. Tuyến sữa

Sau sinh mổ để nhanh về sữa, sản phụ cần lưu ý về một số điều như:

• Cho con bú sau sinh càng sớm càng tốt: Sau khi được dời từ phòng hồi sức về với con, sản phụ nên cho bé bú càng sớm càng tốt, không nên để quá 5 giờ. Sau sinh khoảng 5 giờ đầu là thời điểm sữa non có chất lượng tốt nhất, sau khoảng thời gian này chất lượng sữa sẽ bị giảm và sản phụ cũng sẽ có nguy cơ phải đối mặt với tình trạng tắc sữa.
• Tiếp xúc da kề da với mẹ: Việc trẻ và mẹ da kề da, tiếp xúc âu yếm không chỉ giúp tăng sự gắn kết mà còn giúp mẹ tăng cường sản xuất oxytocin và prolactin. Trong đó, oxytocin giúp đẩy sản dịch sau sinh ra ngoài bằng cách thúc đẩy các tế bào co thắt ở tử cung hoạt động tốt hơn; còn prolactin lại có chức năng giúp tạo ra sữa bằng cách kích thích các tế tạo nữa.
• Thực hiện massage nhẹ nhàng bầu ngực: Việc massage nhẹ nhàng sẽ làm gia tăng nồng độ oxytocin và prolactin giúp sữa về sớm và nhiều hơn. Không chỉ vậy, hành động này còn giúp sản phụ tránh được tình trạng bị tắc tia sữa.
• Hút sữa theo cữ đều đặn: Để sữa nhanh về và tránh tình trạng tắc tia sữa sản phụ nên thực hiện hút sữa đều đặn theo cữ.
• Cách chăm sóc bà mẹ sau khi sinh mổ nhanh về sữa là luôn giữ tinh thần thoải mái: Vấn đề tâm lý là một trong những nguyên nhân khiến sản phụ sữa về chậm, mất sữa. Do đó, việc giữ tinh thần thoải mái sau sinh sẽ giúp sản phụ nhanh phục hồi và quá trình sữa về được thuận lợi.

Xem thêm: Mẹ sinh mổ không có sữa phải làm sao?

Hướng dẫn cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ tại nhà

1. Chăm sóc vết mổ tại nhà

Nếu sản phụ về nhà khi vết mổ vẫn còn băng gạc, thì cần thay băng mỗi ngày một lần hoặc nhiều hơn nếu băng bị bẩn hoặc ướt. Thông thường bác sĩ sẽ cho sản phụ biết khi nào cần ngừng băng bó vết thương.

Giữ sạch vùng vết mổ bằng cách rửa bằng dung dịch vệ sinh nhẹ và nước, không kỳ cọ.

Sản phụ có thể tháo băng để tắm nếu vết mổ đã được khâu cẩn thận. Tuy nhiên, không ngâm mình trong bồn tắm hoặc đi bơi cho đến khi bác sĩ cho phép.

Nếu sử dụng miếng dán (Steri-Strips) để cố định vết mổ, không nên cố rửa sạch Steri-Strips hoặc ke, có thể tắm và thấm khô vết mổ bằng khăn sạch. Chúng sẽ rụng sau khoảng một tuần.

2. Sử dụng thuốc và thăm khám y tế

Hầu hết phụ nữ đều cảm thấy khó chịu trong vài ngày đầu sau khi sinh mổ, một số khác thì cơn đau có thể kéo dài tới vài tuần. Sản phụ có thể được bác sĩ kê đơn và cho sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen sau khi rời bệnh viện (Aspirin và thuốc giảm đau mạnh hơn codeine có trong co-codamol thường không được khuyến khích nếu đang cho con bú)

Sau dời viện sản phụ có thể vẫn bị chảy máu âm đạo, có thể sử dụng băng vệ sinh thay vì tampon để giảm nguy cơ viêm nhiễm âm đạo và hãy đến gặp bác sĩ nếu bị chảy máu nhiều. (4)

3. Chế độ vận động hợp lý

Cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ là nên để mẹ thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ hàng ngày để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. Cần vận khi vận động, không nên gắng sức quá mức.

Một số hoạt động không nên thực hiện sau sinh mổ, chẳng hạn như: lái xe tập, thể dục, mang vác đồ nặng, quan hệ tình dục,… Chỉ bắt đầu làm lại những việc này khi cảm thấy có thể làm được và không thấy khó chịu. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quay lại các hoạt động bình thường một cách an toàn.

4. Nghỉ ngơi nhiều hơn

Nghỉ ngơi nhiều là một trong những cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ. Sau sinh mổ việc dành nhiều hơn thời gian nghỉ ngơi sẽ giúp cơ thể phục hồi khỏe mạnh. Hãy cố gắng để sản phụ nghỉ ngơi nhiều nhất có thể để ổn định cả thể chất lẫn tinh thần. Việc nghỉ ngơi còn giúp giảm cảm giác đau sau sinh và hỗ trợ sự co hồi tử cung. Sau sinh mổ phụ nữ cũng không nên ngồi quá lâu, bởi nó có thể gây ảnh hưởng đến quá trình co hồi tử cung. (1)

5. Chế độ dinh dưỡng đúng và hợp lý

Xây dựng chế độ dinh dưỡng đúng và hợp lý là một trong những cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ. Sau sinh, sản phụ cần ăn uống đầy đủ với chế độ giàu vitamin, khoáng chất và protein,… điều này sẽ giúp:

• Thúc đẩy quá trình chữa lành và phục hồi sau phẫu thuật
• Tăng cường khả năng miễn dịch và ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Cung cấp năng lượng để phục hồi và chăm sóc trẻ sơ sinh.
• Hỗ trợ tiết sữa chất lượng, cần thiết cho sự phát triển và tăng trưởng của trẻ.
• Kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ táo bón và thúc đẩy tiêu hóa tốt hơn.
• Cải thiện tâm trạng, mang lại sự minh mẫn, hỗ trợ phục hồi cảm xúc sau sinh.
• Các chất dinh dưỡng như protein, vitamin C và kẽm rất cần thiết cho quá trình phục hồi và tái tạo mô, giúp vết thương sau phẫu thuật mau lành hơn.

Xem thêm: Mẹ sau khi sinh mổ kiêng ăn gì và nên ăn gì để mau hồi phục?

6. Chăm sóc tâm lý mẹ sau sinh mổ

Cách chăm sóc mẹ sau khi sinh mổ là cần chú trọng đến tâm lý. Hầu hết phụ nữ mới sinh đều trải qua tình trạng buồn bã, thay đổi tâm trạng, hay khóc, lo lắng và khó ngủ… Để sau sinh không phải đối mặt với các vấn đề về tâm lý như trầm cảm sau sinh, phụ nữ nên nói chuyện chia sẻ nhiều hơn với người thân, dành nhiều thời gian thư giãn, không nên chăm con trong khoảng thời gian quá dài và tham gia khóa học tiền sản…

7. Theo dõi sức khỏe của mẹ

Sinh mổ là một ca phẫu thuật lớn và quá trình phục hồi sau khi sinh mổ thường chậm hơn và đau hơn so với sinh thường. Để hồi phục hoàn toàn sau ca sinh mổ, thông thường phải mất 6-8 tuần. Trong khoảng thời gian này sản phụ cần được chú ý theo dõi sức khoẻ, để tránh những rủi ro hậu sinh mổ.

8. Vệ sinh cơ thể đúng cách và hợp lý

Vệ sinh cơ thể sạch sẽ sau sinh sẽ giúp sản phụ cảm thấy thoải mái và tránh sự tích tụ của vi khuẩn. Phụ nữ có thể tắm gội luôn sau sinh mổ nếu sức khoẻ ổn định, tuy nhiên cần tắm gội bằng nước ấm trong thời gian ngắn và cần dùng khăn thấm khô người, vết mổ ngay sau khi tắm xong. Đây cũng là cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ cần được quan tâm.

>>> Xem thêm: Sau sinh mổ khi nào quan hệ được? Các rủi ro và quan hệ an toàn

Khi nào nên cần đến sự hỗ trợ của bác sĩ?

Sau sinh mổ, cần liên hệ với bác sĩ nếu sản phụ bị chảy máu âm đạo với tình trạng như sau:

• Vẫn còn ra máu rất nhiều (như lượng máu kinh nguyệt) sau hơn 4 ngày,
• Ra máu nhẹ nhưng kéo dài hơn 4 tuần,
• Ra nhiều các cục máu đông lớn.

Ngoài ra, nếu xuất hiện những biểu hiện sau cần liên hệ đến bác sĩ để có biện pháp xử lý, khắc phục kịp thời, hiệu quả:

• Sưng ở một trong hai chân (chân sẽ đỏ và ấm hơn chân còn lại),
• Đau ở bắp chân,
• Đỏ, nóng, sưng hoặc chảy dịch từ vết mổ hoặc vết mổ bị vỡ,
• Sốt trên 100°F (37,8°C) kéo dài (vú sưng có thể khiến nhiệt độ tăng nhẹ),
• Đau bụng tăng lên,
• Dịch tiết từ âm đạo trở nên nặng hơn hoặc có mùi hôi,
• Trở nên rất buồn bã, chán nản hoặc thu mình, có cảm giác muốn làm hại bản thân hoặc em bé…
• Một vùng mềm, đỏ hoặc ấm ở một bên vú (đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng).

Tiền sản giật sau sinh, mặc dù hiếm gặp, có thể xảy ra sau khi sinh, ngay cả khi phụ nữ không bị tiền sản giật trong thời gian mang thai. Hãy gọi ngay cho bác sĩ nếu  hiện biểu hiện sau:

• Sưng ở tay, mặt hoặc mắt (phù nề),
• Đột nhiên tăng cân trong vòng 1 hoặc 2 ngày, hoặc bạn tăng hơn 2 pound (1 kg) trong một tuần,
• Đau đầu không thuyên giảm hoặc trở nên tệ hơn,
• Có những thay đổi về thị lực như không thể nhìn thấy trong một thời gian ngắn, nhìn thấy đèn nhấp nháy hoặc đốm sáng, nhạy cảm với ánh sáng hoặc nhìn mờ,
• Đau nhức cơ thể (tương tự như đau nhức cơ thể có thể xảy ra khi sốt cao).

Chăm sóc mẹ sau sinh mổ cũng quan trọng như chăm sóc trẻ sơ sinh. Do đó, khi xuất hiện bất cứ biểu hiện ra khác thường cần liên hệ ngay đến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn, khắc phục kịp thời.

Các lưu ý cho bà mẹ sau sinh mổ

Những điều nên làm sau sinh mổ:

• Cần tránh nâng bất cứ thứ gì nặng hơn em bé và tránh hầu hết các công việc nhà.
• Hãy đảm bảo luôn uống đủ nước để duy trì nhu cầu nước cho cơ thể và ăn những bữa ăn lành mạnh để phục hồi năng lượng và ngăn ngừa táo bón.
• Chuẩn bị sẵn nơi thay tã và đồ ăn cho trẻ ở cạnh bên, để không phải đứng dậy quá thường xuyên.
• Hãy cảnh giác với bất kỳ cơn sốt hoặc cơn đau nào, vì cả hai đều có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.

Những điều cần tránh sau sinh mổ:

• Không quan hệ tình dục cho đến khi sức khỏe hồi phục hoàn toàn, nên được bác sĩ thăm khám và xác định cơ thể đã khoẻ mạnh,
• Không sử dụng băng vệ sinh hoặc thụt rửa sâu vào âm đạo,
• Tắm cho đến khi vết mổ lành lại và không còn chảy máu nữa,
• Bể bơi công cộng và bồn tắm nước nóng,
• Nâng bất cứ vật gì nặng hơn em bé của bạn,
• Sử dụng cầu thang nhiều lần,
• Tập thể dục, ít nhất là cho đến khi bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn cho phép. (5)

Các thắc mắc liên quan

1. Bao lâu mẹ sau sinh mổ có thể tắm được?

Sau sinh mổ khoảng 1 tuần, nếu sức khoẻ của sản phụ được bác sĩ xác định là đã ổn định thì có thể tắm từ thời điểm đó. Tuy nhiên, tốt nhất là nên tắm sau khoảng 3 đến 4 tuần sau khi sinh. Khi tắm nên tắm nhanh với nước ấm, tránh chà xát vùng vết thương vì có thể gây chảy máu và đau, cần thấm khô cả người cùng vết mổ khi tắm xong.

2. Thời gian hồi phục hoàn toàn sau sinh mổ là bao lâu?

Theo một số nghiên cứu khoảng 60% phụ nữ bị đau ở vết mổ khoảng 24 tuần sau khi sinh. Quá trình phục hồi hoàn toàn sau khi sinh mổ mất từ ​​4 đến 6 tuần. Tuy nhiên, thời gian này có thể thay đổi ở mỗi người phụ nữ, tuỳ vào tình trạng cụ thể và thời gian chênh lệch không đáng kể.

Nếu có thêm thắc mắc gì liên quan đến cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ hoặc gặp phải các vấn đề sau sinh có thể liên hệ đến BVĐK Tâm Anh để được tư vấn, thăm khám và khắc phục kịp thời:

Bên trên là thông tin về cách chăm sóc mẹ sau sinh mổ tại bệnh viện và tại nhà cùng một số lưu ý khi chăm sóc. Hy vọng, qua những thông tin này sẽ giúp người nhà cũng như sản phụ có thêm kinh nghiệm, biết cách chăm sóc để sản phụ hồi phục nhanh sau sinh mổ.