Non HDL cholesterol là gì? Cách giảm chỉ số để bảo vệ tim mạch

Trong bối cảnh bệnh tim mạch tiếp tục là nguyên nhân gây tử vong cao trên toàn cầu, việc nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ là điều tối quan trọng. Một trong những chỉ số sinh hóa đóng vai trò ngày càng rõ rệt trong đánh giá nguy cơ tim mạch chính là non HDL cholesterol.

Non-HDL cholesterol (Cholesterol không phải HDL) đại diện cho toàn bộ các loại cholesterol “xấu” (mỡ máu xấu), có khả năng gây xơ vữa động mạch, từ đó dẫn đến các biến cố tim mạch nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Non HDL cholesterol là gì?

Non-HDL cholesterol (cholesterol không phải HDL) là tổng lượng cholesterol (TC) trừ đi lượng cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (HDL).

HDL còn được gọi là “cholesterol tốt”. Do đó, non-HDL cholesterol bao gồm tất cả các loại cholesterol xấu (lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C), lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL-C), trong đó LDL chiếm hơn 70%).

Nồng độ non-HDL cholesterol ở mỗi người khác nhau bởi độ tuổi, giới tính và chủng tộc, có liên quan chặt chẽ đến mức độ béo phì, đặc biệt là béo bụng.

Tại sao non HDL cholesterol lại quan trọng?

Về mặt lâm sàng, chỉ số non-HDL cholesterol rất quan trọng khi dự đoán nguy cơ mắc bệnh tim mạch do xơ vữa. Non-HDL cholesterol cứ tăng thêm 1 mg/dl thì nguy cơ tử vong do tim mạch tăng 5%.

Đánh giá và ước tính nguy cơ tim mạch của một người trong 10 năm bằng cách phân tích các yếu tố nguy cơ như: tuổi tác, giới tính, huyết áp tâm thu, mức non-HDL cholesterol và tình trạng hút thuốc. Từ đó, bác sĩ tại Bệnh viện Tâm Anh sẽ đưa ra được lộ trình điều chỉnh trong lối sống, dinh dưỡng để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh tim, hoặc chỉ định điều trị nếu cần thiết.

Chỉ số non-HDL cholesterol bao nhiêu là bình thường?

Với người bình thường, mức non HDL cholesterol tối ưu là <130 mg/dl. Nếu có tiền sử bệnh lý tim mạch hoặc nguy cơ tim mạch cao, mức lý tưởng có thể phải hạ thấp hơn. Chỉ số này càng tăng đồng nghĩa nguy cơ mắc bệnh tim mạch càng cao.

Cách tính non-HDL cholesterol

Non-HDL cholesterol được tính bằng công thức:

Tổng lượng cholesterol – HDL cholesterol = non-HDL cholesterol

Ví dụ, nếu tổng lượng cholesterol là 200 mg/dl (5,2 mmol/l) và HDL cholesterol là 50 mg/dL (1,3 mmol/l), thì chỉ số non-HDL cholesterol là 150 mg/dl. Chỉ số non-HDL cholesterol càng thấp thì nguy cơ mắc bệnh tim càng giảm.

Nguyên nhân khiến non-HDL cholesterol tăng cao

Mức non HDL cholesterol khác nhau ở mỗi người là do các yếu tố: độ tuổi, giới tính, chủng tộc và có liên quan chặt chẽ đến mức độ béo phì, đặc biệt là béo bụng.

• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều thực phẩm có chứa chất béo không lành mạnh (chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa như thực phẩm chế biến nhiều dầu mỡ, thịt mỡ, thịt chế biến sẵn, kem…)
• Lười vận động: Không tập thể dục thường xuyên làm tích tụ lượng mỡ thừa gây béo phì và làm tăng lượng cholesterol xấu.
• Bệnh lý nền: Một số bệnh lý nền có liên quan đến việc tăng mức độ non-HDL cholesterol trong cơ thể.
  • Đái tháo đường: Ở bệnh nhân đái tháo đường, chỉ số non-HDL cholesterol có thể là yếu tố dự báo bệnh tim mạch mạnh hơn so với chỉ số LDL cholesterol hoặc triglyceride vì nó có mối tương quan cao với lipoprotein gây xơ vữa động mạch. (1)
  • Béo phì: Thừa cân hoặc béo phì có xu hướng làm tăng cholesterol xấu (LDL) và làm giảm cholesterol tốt (HDL).
  • Huyết áp cao: Cholesterol cao và huyết áp cao có mối quan hệ phức tạp. Hơn 60% người bị huyết áp cao cũng có cholesterol cao. Mối liên hệ này có thể liên quan đến một chức năng của cơ thể được gọi là hệ thống renin-angiotensin (RAS). (2)

Yếu tố di truyền: Tăng cholesterol xấu là một rối loạn di truyền từ trong gia đình do một biến thể gen trên nhiễm sắc thể 19 gây ra. Đây là nguyên nhân khiến cơ thể không thể loại bỏ cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) khỏi máu, dẫn đến mức LDL cao trong máu.

Cách giảm non-HDL cholesterol hiệu quả

1. Chế độ ăn uống phù hợp

• Giảm chất béo: Thừa cân hoặc béo phì và tích tụ quá nhiều mỡ ở vùng bụng là nguyên nhân làm tăng non-HDL cholesterol. Do đó, mỗi người nên cắt giảm hoặc hạn chế chất béo không lành mạnh và thay bằng chất béo bão hòa đa có trong cá, bơ, các loại hạt, hạt giống, ô liu, dầu thực vật…
• Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ: Thực phẩm giàu chất xơ có lợi cho sức khỏe tim mạch, đặc biệt là chất xơ hòa tan như các loại rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loại hạt…

2. Lối sống lành mạnh

• Tập thể dục: Sự cân bằng giữa năng lượng dung nạp và năng lượng tiêu hao sẽ tống đẩy được đáng kể lượng non-HDL cholesterol và ngăn ngừa béo phì.
• Không hút thuốc: Thuốc lá có thể làm tăng mức cholesterol ở mức báo động nên cần bỏ hẳn.
• Không rượu bia: Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng mức cholesterol và triglyceride.

Ngoài ra, một số tình trạng bệnh lý có thể gây ra mức cholesterol cao bao gồm bệnh thận, bệnh gan và tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp). Do đó, cần điều trị các bệnh này.

3. Khi nào cần kiểm tra non-HDL cholesterol

Khi bước sang tuổi 40, việc kiểm tra định kỳ sức khỏe tim mạch bắt đầu từ việc đo lượng non HDL cholesterol rất cần thiết, nhất là khi bản thân nhận ra các dấu hiệu nghi ngờ hoặc được cho là có nguy cơ mắc bệnh tim mạch vì lý do khác. Ngoài ra, nếu đang áp dụng các phương pháp điều trị làm giảm cholesterol thì việc kiểm tra chỉ số non HDL cholesterol sẽ giúp điều chỉnh kịp thời khi có tăng, giảm.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao non-HDL cholesterol là chỉ số đáng tin cậy hơn LDL cholesterol?

Có 4 lý do lý giải vì sao non-HDL cholesterol là chỉ số đáng tin cậy hơn LDL cholesterol:

• Dự báo nguy cơ tim mạch: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng non-HDL cholesterol dự báo nguy cơ tim mạch tốt hơn so với LDL cholesterol. Non-HDL cholesterol biểu thị tất cả hàm lượng cholesterol “xấu” có trong máu. Nói cách khác, non-HDL cholesterol biểu diễn chính xác hơn về hàm lượng cholesterol có thể góp phần hình thành mảng bám trong động mạch của một người. Do đó, việc chẩn đoán và điều trị dựa trên chỉ số non-HDL cholesterol toàn diện hơn về quản lý rối loạn lipid máu so với dựa vào chỉ số LDL cholesterol.
• Phản ánh tổng tải lượng xơ vữa động mạch: Non-HDL cholesterol chiếm hàm lượng cholesterol được mang theo bởi các hạt LDL, VLDL và IDL. Tất cả các hạt này đều có thể góp phần gây xơ vữa động mạch khi tăng cao, khiến non-HDL cholesterol trở thành thước đo bao quát hơn về tổng tải lượng xơ vữa động mạch của một người.
• Lợi ích từ sự đơn giản trong công thức tính: Chỉ cần lấy tổng lượng cholesterol trừ mức HDL cholesterol sẽ có non-HDL cholesterol. Sự đơn giản này khiến non-HDL cholesterol trở thành công cụ tiện lợi trong đánh giá, chẩn đoán những bệnh lý tim mạch. Ngoài ra, không cần phải nhịn ăn từ 9-12 tiếng do kết quả đo không dựa trên giá trị chất béo trung tính.
• Mục tiêu can thiệp: Bằng cách quản lý tốt mức non-HDL cholesterol, có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Để đặt lịch khám, kiểm tra chỉ số cholesterol và nguy cơ bệnh tim mạch tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Nhìn chung dựa trên chỉ số non HDL cholesterol là chỉ số quan trọng và hữu ích, có thể đánh giá khả năng hình thành mảng bám, tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu và cũng nhờ đó tìm cách quản lý hiệu quả giúp giảm các biến cố tim mạch trong tương lai.