Thận ứ nước khi mang thai phải làm sao? Nguyên nhân và cách trị

Bà bầu rất dễ mắc các bệnh đường tiết niệu, do cơ thể phải chịu những thay đổi về giải phẫu, sinh lý trong suốt thai kỳ. Cùng với sự phát triển nhanh chóng của tử cung và thai nhi khiến đường tiểu, các cơ quan trong khoang bụng và chậu bị chèn ép, có thể gây khó tiểu, bí tiểu và thận ứ nước. Vậy thận ứ nước khi mang thai phải làm sao? Bài viết này, bác sĩ cao cấp, CKII Nguyễn Thị Hồng Oanh, Đơn vị Niệu nữ, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn về cách trị thận ứ nước cho bà bầu an toàn và hiệu quả.

Thận ứ nước khi mang thai là gì?

Thận ứ nước khi mang thai là tình trạng 1 hoặc cả 2 quả thận bị sưng to do nước tiểu tích tụ. Tình trạng này thường xảy ra khi dòng chảy nước tiểu từ thận xuống đến bàng quang bị cản trở. Trong thai kỳ, những thay đổi sinh lý như sự gia tăng hormone và áp lực từ tử cung đang phát triển đè ép lên niệu quản có thể góp phần gây ra tình trạng này.

Thận ứ nước trong thai kỳ phổ biến nhất ở tam cá nguyệt thứ 2 và thứ 3 (3 tháng giữa và 3 tháng cuối thai kỳ). Điều này là do khi mang thai, tử cung mở rộng kích thước và đạt kích thước tối đa trong các tháng cuối của thai kỳ. Tử cung mở rộng có thể gây áp lực lên niệu quản – là 2 ống dẫn nằm ở 2 bên cột sống, mang nước tiểu từ thận đến bàng quang. Trong 3 tháng đầu, tử cung tương đối nhỏ và thận ứ nước ít có khả năng xảy ra, khi tử cung phát triển và chiếm nhiều không gian hơn trong khoang bụng, nó có thể gây tăng áp lực nhiều hơn lên đường tiết niệu dẫn đến giãn niệu quản và ứ nước thận. (1)

Tuy nhiên, không phải tất cả thai phụ đều bị thận ứ nước trong thai kỳ, mức độ nghiêm trọng của tình trạng này ở mỗi người cũng không giống nhau. Một số thai phụ có thể không có triệu chứng khi thận bị ứ nước nhẹ và họ thậm chí không biết mình mắc phải tình trạng này. Việc khám thai định kỳ để phát hiện và theo dõi những bất thường của đường tiết niệu là điều cần thiết. Nếu lo ngại hoặc triệu chứng của thận ứ nước, bác sĩ tiến hành thêm các xét nghiệm để chẩn đoán và có liệu trình theo dõi cũng như điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây thận ứ nước ở phụ nữ mang thai

Thận ứ nước khi mang thai có thể là kết hợp của những thay đổi về giải phẫu và sinh lý trong thai kỳ, các nguyên nhân chính bao gồm:

• Niệu quản bị chèn ép: khi tử cung ngày càng mở rộng trong thai kỳ, nó có thể gây chèn ép lên niệu quản làm tắc nghẽn 1 phần hoặc toàn bộ dòng nước tiểu từ thận xuống bàng quang, dẫn đến chứng ứ nước thận.
• Thay đổi nội tiết tố: biến động nội tiết tố trong thai kỳ, đặc biệt là nồng độ progesterone tăng cao, có thể khiến các cơ trơn trong đó có cơ trơn của thành niệu quản bị giãn và giảm co bóp dẫn đến nhu động của niệu quản bị giảm, có thể góp phần làm chậm quá trình vận chuyển nước tiểu, khiến phụ nữ mang thai dễ bị ứ nước thận hơn.
• Lưu lượng máu tăng: lượng máu và lưu lượng máu (tốc độ máu lưu thông qua thận) đến thận tăng lên trong thai kỳ khiến thận phải hoạt động nhiều hơn và tạo ra lượng nước tiểu tương xứng, nếu niệu quản bị chèn ép kèm theo giảm nhu động thì việc vận chuyển nước tiểu từ thận xuống bàng quang bị gián đoạn, và hậu quả là làm giãn bể thận và niệu quản. Sự giãn nở này kết hợp với áp lực đè ép từ bên ngoài do tử cung đang phát triển có thể dẫn đến chứng ứ nước thận.
• Thay đổi sinh lý: vị trí của tử cung bị đẩy ra trước hay ra sau quá mức khi mang thai cũng làm thay đổi hướng đi của niệu quản và có thể góp phần trong sự phát triển của chứng ứ nước thận.
• Tình trạng bệnh lý hiện có: nếu thai phụ có mắc bệnh kèm theo như sỏi niệu quản, nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hoặc bất thường ở hệ tiết niệu, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận ứ nước trong thai kỳ hoặc làm cho thận ứ nước tiến triển nặng hơn.

Triệu chứng thận ứ nước khi mang thai

Triệu chứng thận ứ nước khi mang thai có thể biểu hiện với các dấu hiệu và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Một số người mang thai bị thận ứ nước có thể có triệu chứng khó chịu nhẹ hoặc không có triệu chứng, trong khi những người khác có thể nhận thấy các triệu chứng rõ rệt hơn. Các triệu chứng phổ biến của thận ứ nước trong thai kỳ bao gồm:

• Đau hông, lưng: đau hoặc khó chịu ở bên hông hoặc lưng, thường ở 1 bên và là triệu chứng phổ biến. Cơn đau này có thể liên tục hoặc ngắt quãng và có thể từ đau nhẹ đến nặng.
• Khó chịu ở bụng: cảm giác bị đầy bụng hoặc khó chịu ở vùng bụng.
• Đi tiểu thường xuyên: thận ứ nước có thể dẫn đến tăng áp lực lên bàng quang, khiến thai phụ cảm thấy cần đi tiểu thường xuyên hơn.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): nước tiểu ứ đọng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu, có thể biểu hiện bằng các triệu chứng như: đau khi đi tiểu, buồn tiểu gấp và tiểu nhiều lần.
• Buồn nôn và nôn: trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, thận ứ nước có thể gây buồn nôn và nôn.
• Máu trong nước tiểu: trong một số trường hợp, tình trạng tiểu ra máu nhìn thấy được bằng mắt thường (tiểu máu đại thể) hoặc có máu vi thể trong nước tiểu.

Hiếm gặp các triệu chứng như: sốt, đau quặn thận, suy thận cấp,… cần phải xử lý khẩn cấp. Đây là những trường hợp nghiêm trọng xảy ra trên bà bầu có sỏi niệu quản hoặc có những bất thường về giải phẫu của hệ tiết niệu như: hẹp khúc nối bể thận niệu quản, thận dị dạng xoay, u niệu mạc đường niệu, tiền sử có can thiệp vào đường niệu gây hẹp bể thận, niệu quản,… cần phải can thiệp điều trị ngay.

Phụ nữ bị thận ứ nước khi mang thai có nguy hiểm không?

Phụ nữ bị thận ứ nước khi mang thai thường không nguy hiểm. Thận ứ nước trong thai kỳ thường được coi là sự thích nghi sinh lý hơn là tình trạng bệnh. Thuật ngữ “thận ứ nước sinh lý” thường được sử dụng để mô tả sự giãn nở bình thường của bể thận và niệu quản có thể xảy ra ở phụ nữ mang thai.

Mặc dù thận ứ sinh lý là sự thích nghi bình thường và dự kiến xảy ra trong thai kỳ, nhưng cần phân biệt thận ứ nước sinh lý với thận ứ nước do bệnh khi mang thai do những tắc nghẽn cơ học trên đường niệu. Thận ứ nước ở bà bầu có thể tiến triển nghiêm trọng hơn và ảnh hưởng đến 1 hoặc cả 2 thận. Mặc dù các trường hợp nhẹ có thể không có triệu chứng và không nguy hiểm, nhưng các trường hợp nặng hoặc nghiêm trọng hơn có thể gặp như cơn đau quặn thận, sốt, nhiễm khuẩn huyết, suy thận cấp,… là các biến chứng nặng ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi cần được can thiệp kịp thời.

Chẩn đoán thận ứ nước ở phụ nữ mang thai

Chẩn đoán thận ứ nước ở phụ nữ mang thai thường cần kết hợp đánh giá lâm sàng (khai thác kĩ bệnh sử, tiền sử, khám xét) và chẩn đoán hình ảnh, cụ thể:

• Khám lâm sàng: bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử như thời gian xuất hiện, vị trí đau, mức độ, tính chất đau: âm ỉ hay đau quặn, có sốt hay buồn nôn không, các rối loạn tiểu tiện kèm theo (tiểu buốt, tiểu nhiều lần, tiểu máu, tiểu đục), tiền sử có sỏi đường tiết niệu hay đã có can thiệp gì trên đường tiết niệu trước đây hay không?
• Kiểm tra thể chất: đo các dấu hiệu sinh tồn, cân nặng, khám da và niêm mạc xem có thiếu máu không, có phù toàn thân không. Khám vùng thắt lưng 2 bên có đau không, có căng gồ không (dấu hiệu thận ứ nước, nhiễm khuẩn)
• Xét nghiệm máu, nước tiểu: đánh giá chức năng thận, tình trạng nhiễm trùng.
• Chẩn đoán hình ảnh, bao gồm:
  • Siêu âm: là kỹ thuật hình ảnh được áp dụng phổ biến và không xâm lấn nó có thể giúp xác định bất kỳ sự giãn nở hoặc tắc nghẽn trong hệ tiết niệu (do sỏi hay u,…)
  • MRI (hình ảnh cộng hưởng từ): trong một số trường hợp đặc biệt, phục vụ cho chẩn đoán xác định và trước khi quyết định can thiệp. Chỉ định MRI cần thận trọng trong khi mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu.
• Các thủ thuật xâm lấn (nếu cần thiết): trong một số trường hợp, đặc biệt nếu cần có thông tin chi tiết hơn có thể thực hiện các quy trình bổ sung như nội soi bàng quang để phát hiện có sỏi bàng quang, u bàng quang trong khi X quang chống chỉ định cho phụ nữ mang thai.

Việc lựa chọn các công cụ và quy trình chẩn đoán sẽ phụ thuộc vào các trường hợp cụ thể, giai đoạn của thai kỳ, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và nhu cầu đánh giá thêm. Chẩn đoán sớm và quản lý chặt chẽ là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe của cả thai phụ và thai nhi đang phát triển.

Hướng dẫn cách trị thận ứ nước cho bà bầu an toàn và hiệu quả

Việc điều trị thận ứ nước trong thai kỳ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, nguyên nhân cơ bản và tác động đến sức khỏe của thai phụ và thai nhi đang phát triển. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến để quản lý, điều trị thận ứ trong thai kỳ.

1. Theo dõi chặt chẽ tình trạng thận ứ nước

Trong các trường hợp nhẹ không có triệu chứng rõ rệt, bác sĩ thường lựa chọn theo dõi chặt chẽ tình trạng này thông qua kiểm tra sức khỏe thường xuyên, siêu âm và xét nghiệm nước tiểu.

2. Quản lý các triệu chứng

Những trường hợp có triệu chứng rõ rệt, gây khó chịu, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của thai phụ và thai nhi, cần phải can thiệp điều trị để làm giảm cáctriệu chứng. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau để giảm bớt sự khó chịu, làm dịu cơn đau do thận ứ nước. Nếu có bằng chứng về nhiễm trùng đường tiết niệu, kháng sinh có thể được kê đơn để điều trị nhiễm trùng và ngăn ngừa các biến chứng. Bác sĩ cần cân nhắc đến các tác dụng phụ của thuốc, ảnh hưởng của thuốc lên thai nhi để có lựa chọn phù hợp, an toàn.

3. Uống đủ nước

Uống đủ nước là điều cần thiết để giúp duy trì lượng nước tiểu và giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu. Bà bầu bị thận ứ nước thường được khuyên nên uống nhiều nước để tăng cường trao đổi chất, thúc đẩy quá trình hydrat hóa (cân bằng chất lỏng), hỗ trợ điều trị thận ứ nước trong thai kỳ.

4. Đặt ống thông

Trong trường hợp nghiêm trọng, hiếm gặp, khi có sự tắc nghẽn hoàn toàn đe dọa biến chứng nhiễm khuẩn huyết, suy thận cấp, bệnh nhân cần đặt ống thông (stent JJ) niệu quản hoặc ống thông thận (mở thận qua da nếu đặt stent JJ thất bại) để làm giảm tắc nghẽn và dẫn nước tiểu ra ngoài, giảm nguy cơ gây biến chứng nhiễm trùng, tổn thương thận.

5. Can thiệp phẫu thuật

Trong trường hợp tắc nghẽn dai dẳng và có nguy cơ đe dọa sức khỏe của người mẹ hoặc thai nhi, có thể xem xét can thiệp phẫu thuật giải quyết triệt để nếu có căn nguyên rõ ràng. Tuy nhiên, đây thường là phương án điều trị cuối cùng và được cân nhắc cẩn thận với những rủi ro tiềm ẩn đối với thai kỳ.

Nguyên tắc cần biết khi điều trị thận ứ nước trong thời gian mang thai

Nguyên tắc quan trọng cần biết khi điều trị thận ứ nước trong thời gian mang thai là hợp tác chặt chẽ với bác sĩ để theo dõi sát các triệu chứng, mức độ ứ nước của thận. Phương pháp điều trị được lựa chọn sẽ xem xét cho từng tình huống cụ thể của cá nhân, từng giai đoạn của thai kỳ và xem xét tác động tiềm ẩn đối với sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Khám thai định kỳ để được theo dõi sức khỏe thường xuyên và bác sĩ sẽ tư vấn về các phương pháp chăm sóc, điều trị cần thiết cho phụ nữ bị thận ứ nước trong thai kỳ.

Hướng dẫn chăm sóc sức khỏe thai phụ bị thận ứ nước

Thai phụ bị thận ứ nước cần được theo dõi chặt chẽ các diễn tiến của tình trạng thận ứ nước, các biến chứng có thể xảy ra cũng như tư vấn cách tự chăm sóc và quản lý các triệu chứng của mình. Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc sức khỏe thai phụ khi bị thận ứ nước, người bệnh có thể tham khảo:

• Khám thai định kỳ: khám thai theo lịch để đảm bảo việc theo dõi sức khỏe tổng thể cho cả mẹ và thai nhi.
• Siêu âm: siêu âm định kỳ hoặc khi có bất thường để theo dõi mức độ ứ nước thận và sự phát triển của thai nhi.
• Theo dõi biến chứng: theo dõi các dấu hiệu ứ nước thận nặng hơn, nhiễm trùng, chuyển dạ sớm hoặc tiền sản giật.
• Đánh giá sau sinh: thận ứ nước phát triển trong thời kỳ mang thai thường sẽ khỏi sau khi sinh vì áp lực lên niệu quản được giải tỏa. Siêu âm theo dõi thường được khuyến nghị sau sinh để xác nhận tình trạng thận ứ nước đã khỏi hay chưa. Nếu ứ nước thận vẫn tiếp diễn hoặc đã xuất hiện trước khi mang thai, có thể cần đánh giá chuyên sâu hơn để được chẩn đoán và điều trị thích hợp bệnh lý hệ tiết niệu.
• Giải thích tư vấn: giải thích rõ ràng về chẩn đoán, nguyên nhân có thể xảy ra (đặc biệt là những thay đổi về mặt sinh lý khi mang thai) và kế hoạch quản lý cho thai phụ và gia đình.
• Hướng dẫn người bệnh về các dấu hiệu và triệu chứng cần được điều trị ngay lập tức (ví dụ: sốt, đau dữ dội, dấu hiệu nhiễm trùng).
• Hỗ trợ về mặt tinh thần: bác sĩ thường sẽ giải thích rõ và nhấn mạnh rằng tình trạng thận ứ nước nhẹ là phổ biến và thường tự khỏi sau khi sinh và bà bầu đừng quá lo lắng.

Biện pháp phòng ngừa thận ứ nước khi mang thai

Không thể phòng ngừa thận ứ nước khi mang thai vì tình trạng này được xem là quá trình sinh lý tự nhiên của cơ thể thai phụ. Để giảm thiểu nguy cơ bị thận trong thai kỳ, tập trung vào việc:

• Duy trì sức khỏe thận tốt thông qua việc uống đủ nước, dinh dưỡng cân bằng, chế độ vận động hợp lý cho bà bầu.
• Giữ vệ sinh vùng kín, hạn chế lượng muối và protein nạp vào, điều trị nhanh chóng nhiễm trùng đường tiết niệu có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng.
• Khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của thai nhi, tình trạng thận ứ nước cũng như những nguy cơ tiềm ẩn trong hệ tiết niệu trong suốt thai kỳ.
• Kiểm tra trước khi sinh cũng rất quan trọng để phát hiện và quản lý sớm bất kỳ vấn đề tiềm ẩn nào.

Một số câu hỏi liên quan

1. Thận ứ nước khi mang thai có tự khỏi sau sinh không?

Thận ứ nước khi mang thai có thể tự khỏi sau sinh, khi áp lực nén từ tử cung vào vùng chậu – bụng, trong đó có bàng quang, niệu quản và thận được giải phóng. Trường hợp sau sinh xong, thận ứ nước không thể tự khỏi, người bệnh cần được xác định nguyên nhân, can thiệp điều trị tích cực để giải quyết tình trạng này.

2. Thận ứ nước có ảnh hưởng khả năng sinh sản sau này không?

Thận ứ nước sinh lý không trực tiếp ảnh hưởng khả năng sinh sản sau này hay gây vô sinh đặc biệt là khi được chẩn đoán và điều trị sớm, thường không có hậu quả tiêu cực lâu dài đối với sức khỏe sinh sản. Tuy nhiên, nếu thận ứ nước nghiêm trọng hoặc không được điều trị có biến chứng suy thận, thận ứ mủ và viêm hẹp niệu quản, áp xe khoang sau phúc mạc,… Nhiễm trùng từ hệ niệu có thể lan sang cơ quan sinh sản (viêm buồng trứng, ống dẫn trứng, viêm tử cung) ảnh hưởng đến khả năng sinh sản lâu dài.

Việc quản lý và điều trị thận ứ nước cho bà bầu là thật sự cần thiết và có thể thực hiện tại khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây, có Đơn vị Niệu nữ, nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ là những chuyên gia hàng đầu trong chẩn đoán và điều trị các bệnh về đường tiết niệu của phụ nữ, đặc biệt là thai phụ. Chẩn đoán và điều trị chuyên sâu, quản lý và giải quyết kịp thời tình trạng ứ nước thận ở phụ nữ mang thai, bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi, giúp thai phụ có hệ tiết niệu khỏe mạnh, thai kỳ an toàn.

Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu thêm về tình trạng thận ứ nước khi mang thai là như thế nào, các triệu chứng ra sao cũng như cách trị thận ứ nước cho bà bầu mà chúng tôi vừa chia sẻ. Nếu có dấu hiệu bất thường, hãy đến Tâm Anh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.