Vệ sinh vết thương tại nhà có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, giúp vết thương rút ngắn thời gian hồi phục. Tuy nhiên cần chú ý rửa vết thương đúng cách để tránh không làm vết thương bị tổn thương hơn.
Khi bị thương thì một trong những điều quan trọng đầu tiên cần làm là vệ sinh vết thương đúng cách ngay lập tức để phòng ngừa nhiễm trùng cũng như thúc đẩy quá trình hồi phục sau này.
Vết thương hở với bất kỳ kích thước nào, dù nhỏ như vết cắt, vết trầy xước, vết bỏng hay mụn nước hở cũng mang nguy cơ nhiễm trùng nếu không được làm sạch bụi bẩn, vi khuẩn và các dị vật có thể nhìn thấy được bằng mắt thường.
Khi bị thương, làn da sẽ bị tổn thương và phá hủy. Lúc này bụi bẩn và vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể; gây nhiễm trùng vết thương. Nếu không xử lý đúng cách, nhanh chóng thì tình trạng nhiễm trùng có thể lan đến các mô nằm sâu hơn, làm tăng nguy cơ tổn hại sức khỏe nặng nề hơn. là lý do vì sao mà bước đầu tiên để chữa lành vết thương hiệu quả là đảm bảo vết thương được làm sạch đúng cách.
Bạn có thể tiến hành vệ sinh vết thương tại nhà theo các bước sau đây: (1)
Một số dụng cụ rửa vết thương mà bạn có thể trang bị trước để sẵn sàng sử dụng khi không may bị thương: Găng tay y tế, dung dịch sát khuẩn tay, nước muối sinh lý, băng gạc, băng keo y tế, cuộn băng cuốn, nhíp gắp,… Sau đó tiếp tục rửa sạch và lau khô tay. Nếu có thì nên đeo thêm găng tay sử dụng một lần tăng khả năng ngăn ngừa nhiễm trùng.
Làm sạch xung quanh vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc bằng nước sạch với xà phòng sau khi khi vết thương được cầm máu. Lưu ý không để xà phòng dính vào vết thương để tránh gây đau và kích ứng.
Nếu có bụi bẩn hoặc dị vật thì dùng nhíp gắp sạch (nếu dị vật có kích thước lớn thì cần đến chăm sóc y tế chuyên nghiệp). Riêng với vết bỏng, hãy rửa vùng da bị bỏng dưới vòi nước mát (không dùng nước lạnh) trong 10-15 phút hoặc đắp vải mát lên da
Ở bước này, bạn không nên dùng hydrogen peroxide hoặc các sản phẩm iốt để làm sạch vết thương – nhất là các vết thương hở. Thay vào đó, chúng ta nên dùng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn phù hợp rửa qua vết thương trong 5-10 phút để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất.
Tiếp đó, dùng khăn/ gạc sạch nhẹ nhàng lau hoặc thấm khô vết thương.
Sát trùng là bước xử lý quan trọng hàng đầu tại nhà nhằm ngăn chặn nguy cơ nhiễm trùng, lây nhiễm mầm bệnh. Một số dung dịch như nước muối sinh lý hoặc nước povidon là lựa chọn thích hợp.
Có nhiều dung dịch có tính sát khuẩn dùng trong y tế. Tuy nhiên không phải dung dịch nào cũng nên sử dụng vì có thể gây hại cho vết thương. Bạn có thể tham khảo thông tin của một số loại sau: (2)
Nước muối sinh lý được xem là dung dịch phù hợp và được sử dụng nhiều trong chăm sóc vết thương vì không độc , không làm hỏng các mô đang trong quá trình tái tạo, hồi phục.
Cồn sát khuẩn thường có nồng độ trên 50 độ, phổ biến nhất là cồn 70 độ với khả năng diệt khuẩn cao. Tuy nhiên để sát khuẩn vết thương tại nhà thì bạn không nên dùng cồn vì cồn có thể gây hại cho mô và làm vết thương chậm lành lại.
Cũng như cồn, dung dịch oxy già cũng giết chết các tế bào trong vết thương bao gồm tế bào da khỏe mạnh và tế bào miễn dịch, đồng thời làm chậm thời gian hình thành mạch máu dẫn tới quá trình lành vết thương bị kéo dài.
Dung dịch povidone có nhiều đặc tính rất tốt trong việc chữa lành vết thương, bao gồm phổ kháng khuẩn rộng, không có tính kháng thuốc, chống lại hiệu quả màng sinh học, khả năng dung nạp tốt và có tác dụng đối với tình trạng viêm.
Thuốc tím hay còn gọi là hợp chất Kali permanganat hay Potassium permanganate là một loại chất sát trùng dung trong y khoa. Khi bị thương, bạn có thể sử dụng thuốc tím để loại bỏ một số vi khuẩn, nấm, mầm bệnh – đặc biệt nếu là vết thương có mủ, phồng rộp, bị rỉ nước,… Nếu bị nhiễm trùng da thì vẫn có thể dùng được
Với những vết thương có mức độ nghiêm trọng thì bạn không thể đủ sức tự rửa vết thương tại nhà mà cần đến các cơ sở y tế. Sau khi được vệ sinh y khoa đúng cách, bạn có thể tự vệ sinh vết thương theo chỉ dẫn của nhân viên y tế. Ví dụ như đối với vết thương có dị vật đâm sâu thì không nên rút ra vì làm như thế có thể khiến chảy máu nghiêm trọng và tổn thương các mô và mạch máu xung quanh.
Ngoài ra khi có các dấu hiệu sau thì bạn cũng nên khám bác sĩ: vết thương không ngừng chảy máu, vết thương sâu/ rách với kích thước lớn, không có dấu hiệu lành lại sau 1 tháng, vết thương do động vật cắn (kể cả là do người), vết thương nằm gần mạch máu lớn/ gần khớp hoặc vết thương có dấu hiệu nhiễm trùng (sưng tấy đỏ, đau nhức, ấm nóng, dịch tiết có mùi kèm mủ).
Có một số điểm cần lưu ý khi tự vệ sinh vết thương nhằm giúp đẩy nhanh thời gian hồi phục và tránh làm tổn thương vết thương hơn.
Không rửa vết thương sẽ khiến vết thương rất dễ bị vi khuẩn, bụi bẩn xâm nhập; từ đó gây ra nhiễm trùng. Nhiễm trùng vết thương có thể gây ra biến chứng nhiễm trùng huyết, viêm mô tế bào hoặc viêm tủy xương,…
Vết thương chảy dịch màu vàng trong không là dấu hiệu đang bị nhiễm trùng. Đây là một dạng dịch tiết sinh lý của vết thương, mang tính chất làm mát, che chắn vết thương hở; kéo dài trong khoảng 3-7 ngày. Tuy nhiên nếu dịch có màu vàng đục, chảy nhiều và kèm mùi hôi hoặc mủ trắng thì lại là dấu hiệu nguy ngại cho sức khỏe; nếu kéo dài có thể gây hoại tử tế bào.
Kể cả vết thương nhỏ thì vẫn nên băng bó. Mục đích của việc che phủ vết thương là để giữ cho vết thương sạch sẽ – điều này sẽ giúp vết thương mau lành hơn. Để giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng, hãy luôn vệ sinh vết thương trước khi băng. Khi sử dụng băng dính, hãy dán băng theo chiều rộng vết thương chứ không dán theo chiều dài. Tránh quấn vết thương quá chặt vì có thể làm gián đoạn lưu thông máu
Việc rửa vết thương tại nhà là một trong các kỹ năng y tế bạn nên biết để có thể tự chăm sóc bản thân và gia đình tốt hơn. Điều quan trọng trong việc vệ sinh tại nhà là phòng ngừa nhiễm trùng. Tuy nhiên cần nhớ không phải vết thương nào cũng có thể tự xử lý ở nhà,tùy theo mức độ nghiêm trọng của khu vực tổn thương mà cần đến gặp bác sĩ có hướng điều trị chuyên sâu nếu cần.
