Trẻ sơ sinh bị sốt có nên bật quạt không? [Chuyên gia giải đáp]

Sốt ở trẻ sơ sinh là một phản ứng sinh lý khi hệ miễn dịch hoạt động để chống lại tác nhân gây bệnh. Khi trẻ bị sốt, việc điều chỉnh nhiệt độ môi trường đóng vai trò quan trọng trong quá trình kiểm soát thân nhiệt. Nhiều phụ huynh băn khoăn “Trẻ sơ sinh bị sốt có nên bật quạt không?”, lo ngại rằng quạt có thể làm trẻ lạnh đột ngột hoặc khiến tình trạng bệnh diễn tiến xấu hơn.

Trẻ sơ sinh bị sốt có nên bật quạt không?

Sốt ở trẻ sơ sinh là một biểu hiện của phản ứng viêm hệ thống khi cơ thể chống lại tác nhân nhiễm trùng hoặc kích thích miễn dịch. Khi trẻ bị sốt, quá trình điều hòa thân nhiệt chịu sự chi phối của vùng dưới đồi (hypothalamus) – trung tâm kiểm soát nhiệt độ của cơ thể. Trong giai đoạn sốt, cơ thể tăng sinh nhiệt thông qua co mạch ngoại vi, giảm tỏa nhiệt qua da để duy trì mức nhiệt độ thiết lập mới. Do đó, việc làm mát cho trẻ cần tuân thủ các nguyên tắc y khoa để tránh gây rối loạn cơ chế điều nhiệt tự nhiên.

Theo các chuyên gia nhi khoa, việc sử dụng quạt khi trẻ sơ sinh bị sốt có thể được áp dụng nhưng phải đúng cách để không ảnh hưởng đến quá trình điều hòa thân nhiệt. Cụ thể:

• Cơ chế tác động của quạt lên thân nhiệt: Quạt không trực tiếp làm giảm sốt mà chỉ hỗ trợ tản nhiệt bằng cách tăng cường đối lưu không khí, giúp cơ thể giải phóng nhiệt qua bề mặt da. Tuy nhiên, nếu tốc độ gió quá mạnh, nhiệt độ môi trường quá thấp hoặc quạt hướng thẳng vào trẻ, có thể dẫn đến mất nhiệt quá nhanh, gây co mạch ngoại vi, làm giảm lưu lượng tuần hoàn trung tâm và cản trở quá trình tản nhiệt tự nhiên.
• Khuyến nghị sử dụng quạt theo y khoa: Trẻ sơ sinh bị sốt có thể nằm trong phòng có quạt nhưng cần điều chỉnh ở chế độ gió nhẹ, đặt quạt xa giường và không hướng luồng khí trực tiếp vào trẻ. Nhiệt độ phòng lý tưởng dao động từ 26 – 28°C, kết hợp với trang phục thoáng mát, chất liệu thấm hút tốt để hỗ trợ quá trình thoát nhiệt.
• Các biện pháp hạ sốt an toàn kèm theo: Ngoài việc đảm bảo môi trường thông thoáng, cần kết hợp các phương pháp y khoa như lau mát bằng nước ấm (37°C) ở các vị trí có nhiều mạch máu lớn như trán, nách, bẹn, bổ sung nước và điện giải nếu trẻ bú kém, và theo dõi sát dấu hiệu sốt cao co giật hoặc rối loạn ý thức để can thiệp y tế kịp thời.

Cách dùng quạt đúng cho trẻ sơ sinh bị sốt

Sử dụng quạt đúng cách có thể giúp trẻ sơ sinh cảm thấy dễ chịu hơn khi bị sốt, đồng thời hỗ trợ quá trình tản nhiệt mà không ảnh hưởng đến cơ chế điều hòa thân nhiệt tự nhiên. Các chuyên gia y tế khuyến nghị cha mẹ tuân thủ các nguyên tắc sau để đảm bảo an toàn cho trẻ:

1. Duy trì nhiệt độ phòng ổn định

Nhiệt độ phòng lý tưởng cho trẻ sơ sinh bị sốt dao động từ 26 – 28°C. Môi trường quá nóng có thể khiến trẻ khó tỏa nhiệt, trong khi nhiệt độ quá thấp có thể gây co mạch ngoại vi, làm giảm lưu lượng tuần hoàn trung tâm, ảnh hưởng đến quá trình điều hòa thân nhiệt. Do đó, nên sử dụng quạt kết hợp với điều chỉnh nhiệt độ phòng hợp lý để tạo không gian thoáng mát, giúp trẻ dễ chịu hơn.

2. Để quạt ở chế độ xoay

Việc đặt quạt ở chế độ xoay giúp luồng không khí luân chuyển đều khắp phòng thay vì tập trung vào một vị trí cố định. Điều này giúp duy trì sự thông thoáng mà không gây hạ nhiệt đột ngột, giảm nguy cơ trẻ bị mất nhiệt quá nhanh hoặc bị lạnh cục bộ do gió thổi trực tiếp vào cơ thể.

3. Không cho trẻ nằm đúng hướng quạt

Theo nguyên tắc điều hòa thân nhiệt, luồng gió mạnh thổi trực tiếp vào trẻ có thể gây mất nước qua da và đường hô hấp, dẫn đến khô niêm mạc, tăng nguy cơ kích ứng và nhiễm khuẩn đường hô hấp. Thay vào đó, quạt nên được đặt ở vị trí cách xa trẻ ít nhất 2 – 3 mét, hướng luồng gió lệch sang một bên để không tác động trực tiếp lên cơ thể bé.

4. Không bật quạt quá mạnh

Gió quạt mạnh có thể làm tăng tốc độ bay hơi mồ hôi, dẫn đến mất nước và rối loạn thân nhiệt. Chuyên gia khuyến nghị chỉ nên bật quạt ở mức gió nhẹ, đủ để tạo cảm giác thoáng mát mà không làm giảm nhiệt độ cơ thể quá nhanh. Ngoài ra, cần tránh sử dụng quạt công suất lớn hoặc quạt hơi nước vì có thể làm tăng độ ẩm trong phòng, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển.

5. Trang phục cho bé

Mặc quần áo quá dày hoặc quấn khăn kín khi trẻ bị sốt có thể cản trở quá trình thoát nhiệt, khiến nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn. Ngược lại, để trẻ mặc quá ít hoặc không đủ ấm khi dùng quạt cũng có thể gây mất nhiệt nhanh, dẫn đến lạnh đột ngột. Do đó, trẻ sơ sinh bị sốt nên được mặc quần áo mỏng, thoáng mát, chất liệu cotton thấm hút tốt, giúp duy trì thân nhiệt ổn định mà không gây khó chịu.

6. Không gian nghỉ ngơi

Phòng ngủ của trẻ cần được duy trì sự thông thoáng, sạch sẽ, tránh khói bụi và không khí ô nhiễm. Nên hạn chế tối đa các yếu tố có thể kích thích đường hô hấp như mùi hương nhân tạo, khói thuốc lá hoặc lông thú cưng. Đảm bảo giường nệm êm ái, chăn gối không quá dày để tránh giữ nhiệt gây bức bối cho trẻ. Ngoài ra, cha mẹ nên theo dõi sát dấu hiệu sốt của trẻ, kết hợp với các biện pháp hạ sốt an toàn như lau mát bằng nước ấm và bù nước đầy đủ.

Khi nào không nên bật quạt cho trẻ sơ sinh bị sốt?

Mặc dù quạt có thể hỗ trợ điều hòa nhiệt độ phòng và giúp trẻ sơ sinh cảm thấy dễ chịu hơn khi bị sốt, nhưng không phải lúc nào cũng phù hợp để sử dụng. Theo các chuyên gia y tế, có một số tình huống không nên bật quạt cho trẻ sơ sinh bị sốt, nhằm tránh ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều hòa thân nhiệt và sức khỏe tổng thể của trẻ.

1. Khi nhiệt độ phòng quá thấp (< 26°C)

Nếu nhiệt độ môi trường quá thấp, việc bật quạt có thể khiến trẻ mất nhiệt nhanh, gây co mạch ngoại vi, làm giảm lượng máu lưu thông đến các cơ quan quan trọng và cản trở quá trình hạ sốt tự nhiên. Trẻ sơ sinh vốn có khả năng điều hòa thân nhiệt kém, nên khi nhiệt độ phòng dưới 26°C, tốt nhất không nên bật quạt hoặc cần điều chỉnh ở mức gió rất nhẹ.

2. Khi trẻ có dấu hiệu rét run hoặc tay chân lạnh

Rét run là một phản ứng sinh lý khi cơ thể đang cố gắng tăng sinh nhiệt để đối phó với sốt. Trong giai đoạn này, việc bật quạt có thể làm tình trạng rét run kéo dài, khiến thân nhiệt khó ổn định hơn. Tương tự, nếu trẻ có biểu hiện tay chân lạnh, da tái, vã mồ hôi, điều đó cho thấy cơ thể đang điều chỉnh nhiệt độ và cần được giữ ấm thay vì làm mát bằng quạt.

3. Khi trẻ bị sốt do viêm phổi hoặc bệnh lý đường hô hấp

Trong các bệnh lý hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản hoặc hen suyễn, hệ hô hấp của trẻ đã bị tổn thương, niêm mạc dễ bị kích thích. Việc bật quạt mạnh hoặc để quạt thổi trực tiếp vào mặt có thể làm khô niêm mạc mũi họng, gây kích ứng đường hô hấp, tăng tiết đờm và làm tình trạng bệnh nặng hơn. Trong những trường hợp này, thay vì dùng quạt, nên duy trì nhiệt độ phòng ổn định, thông thoáng và theo dõi sát dấu hiệu bệnh lý của trẻ.

4. Khi trẻ có dấu hiệu mất nước nặng

Sốt cao kéo dài có thể dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải, biểu hiện qua các triệu chứng như khô môi, ít tiểu, mắt trũng, quấy khóc nhiều hoặc lừ đừ. Trong những trường hợp này, nếu bật quạt mạnh có thể làm tăng tốc độ bay hơi nước trên da, khiến tình trạng mất nước nghiêm trọng hơn. Điều quan trọng là bù nước kịp thời bằng sữa mẹ, nước điện giải (nếu trẻ trên 6 tháng) và giữ không gian nghỉ ngơi thoáng mát nhưng không có luồng gió mạnh trực tiếp.

5. Khi trẻ đang trong giai đoạn sốt cao kèm co giật

Sốt cao co giật là một tình trạng nguy hiểm có thể xảy ra ở trẻ nhỏ, đặc biệt là khi nhiệt độ cơ thể tăng đột ngột trên 38,5 – 39°C. Khi trẻ có dấu hiệu co giật, tuyệt đối không dùng quạt hoặc biện pháp làm mát đột ngột (như chườm lạnh hoặc tắm nước lạnh), vì có thể làm trẻ bị suy hô hấp hoặc rối loạn thần kinh. Thay vào đó, cần đặt trẻ nằm nghiêng an toàn, lau mát bằng nước ấm (~37°C), theo dõi sát và đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu co giật kéo dài trên 5 phút.

6. Khi trẻ sinh non hoặc có bệnh lý nền liên quan đến thần kinh, tim mạch

Trẻ sinh non hoặc có bệnh lý tim bẩm sinh, rối loạn thần kinh dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi nhiệt độ môi trường. Việc dùng quạt không đúng cách có thể gây rối loạn điều hòa thân nhiệt, làm tăng nguy cơ suy hô hấp hoặc ảnh hưởng đến tuần hoàn. Với nhóm trẻ này, việc kiểm soát nhiệt độ phòng và độ ẩm cần được thực hiện cẩn thận, ưu tiên các phương pháp điều chỉnh nhiệt độ nhẹ nhàng thay vì dùng quạt mạnh.

Trẻ sơ sinh bị sốt có nên nằm điều hòa không?

Khi trẻ bị sốt, việc duy trì môi trường xung quanh ổn định là rất quan trọng để giúp kiểm soát thân nhiệt và giảm khó chịu cho trẻ. Nhiều bậc cha mẹ lo lắng về việc có nên để trẻ sơ sinh bị sốt có nên nằm điều hòa không. Theo các chuyên gia y tế, trẻ sơ sinh bị sốt hoàn toàn có thể nằm điều hòa nếu được sử dụng đúng cách để đảm bảo an toàn và không ảnh hưởng đến cơ chế điều hòa thân nhiệt tự nhiên. Cụ thể:

1. Lợi ích của điều hòa đối với trẻ sơ sinh bị sốt

Việc duy trì môi trường ổn định với điều hòa mang lại nhiều lợi ích khi chăm sóc trẻ sốt, bao gồm:

• Hỗ trợ kiểm soát nhiệt độ phòng: Điều hòa giúp duy trì nhiệt độ môi trường ổn định, tránh tình trạng nóng bức hoặc dao động nhiệt độ lớn, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn khi bị sốt.
• Hạn chế mất nước do đổ mồ hôi: Khi thời tiết nóng, trẻ sốt có thể đổ nhiều mồ hôi, dễ mất nước và rối loạn điện giải. Điều hòa có thể giúp giảm tình trạng này nếu điều chỉnh đúng mức nhiệt độ.
• Giúp trẻ ngủ ngon hơn: Không gian thoáng mát, dễ chịu giúp trẻ ngủ sâu hơn, hỗ trợ quá trình phục hồi khi bị sốt.

2. Nguyên tắc sử dụng điều hòa khi trẻ sơ sinh bị sốt

• Duy trì nhiệt độ phòng ổn định (26 – 28°C): Các chuyên gia khuyến nghị nhiệt độ phòng phù hợp cho trẻ sơ sinh khi bị sốt dao động từ 26 – 28°C. Nếu để nhiệt độ quá thấp, trẻ có thể bị lạnh đột ngột, gây co mạch ngoại vi, cản trở quá trình thoát nhiệt tự nhiên. Nếu nhiệt độ quá cao, trẻ có thể tiếp tục đổ mồ hôi và mất nước.
• Không để luồng khí lạnh thổi trực tiếp vào trẻ: Điều hòa nên được điều chỉnh sao cho không thổi trực tiếp vào giường ngủ của trẻ. Gió lạnh trực tiếp có thể gây khô niêm mạc mũi họng, làm tăng nguy cơ kích ứng đường hô hấp và nhiễm trùng. Để tránh điều này, có thể sử dụng tấm chắn gió hoặc điều chỉnh hướng gió lên trần nhà hoặc tản đều trong phòng.
• Đảm bảo độ ẩm phù hợp (50 – 60%): Điều hòa có thể làm giảm độ ẩm trong không khí, gây khô da, khô niêm mạc mũi họng, khiến trẻ khó chịu và dễ mắc bệnh đường hô hấp. Nên sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc đặt một chậu nước nhỏ trong phòng để duy trì độ ẩm khoảng 50 – 60%, giúp trẻ dễ chịu hơn.
• Mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi: Trẻ sơ sinh bị sốt nên được mặc quần áo mỏng, chất liệu cotton, thoáng mát để hỗ trợ quá trình tản nhiệt. Không nên đắp chăn quá dày khi trẻ nằm điều hòa, nhưng vẫn cần che chắn vùng bụng để tránh nhiễm lạnh.
• Định kỳ mở cửa phòng để lưu thông không khí: Dù sử dụng điều hòa, phòng vẫn cần được thông khí định kỳ để tránh tình trạng không khí tù đọng, làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn, virus. Mở cửa sổ hoặc sử dụng máy lọc không khí có thể giúp cải thiện chất lượng không khí trong phòng.
• Theo dõi sát tình trạng của trẻ: Khi cho trẻ nằm điều hòa lúc bị sốt, cần theo dõi các dấu hiệu như tay chân lạnh, môi tái, trẻ run rẩy hoặc quấy khóc nhiều – đây có thể là dấu hiệu trẻ bị lạnh và cần điều chỉnh nhiệt độ phòng. Nếu trẻ sốt cao liên tục, bỏ bú, ngủ li bì hoặc có dấu hiệu co giật, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.

3. Khi nào không nên để trẻ sơ sinh sốt nằm điều hòa?

Mặc dù điều hòa có thể giúp kiểm soát nhiệt độ phòng ổn định, nhưng trong một số trường hợp, việc sử dụng điều hòa cần phải thận trọng:

• Khi trẻ có dấu hiệu rét run, tay chân lạnh, da tái: Đây là giai đoạn cơ thể đang tăng sinh nhiệt, cần giữ ấm thay vì làm mát bằng điều hòa.
• Khi trẻ mắc bệnh đường hô hấp cấp tính như viêm phổi, viêm phế quản: Không để điều hòa quá lạnh hoặc để trẻ nằm thẳng trực tiếp hướng gió thổi từ điều hòa.
• Khi phòng quá kín, không có sự lưu thông không khí: Cần đảm bảo có luồng không khí sạch để hạn chế nguy cơ lây nhiễm và tạo môi trường dễ chịu cho trẻ.

Khi chăm sóc trẻ sơ sinh bị sốt cần lưu ý gì?

Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và khả năng điều hòa thân nhiệt còn kém, vì vậy việc chăm sóc đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ hồi phục nhanh chóng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Các chuyên gia y tế khuyến nghị cha mẹ cần lưu ý những vấn đề sau khi chăm sóc trẻ sơ sinh bị sốt:

• Theo dõi nhiệt độ cơ thể: Cha mẹ cần theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ thường xuyên bằng nhiệt kế điện tử, đo tại nách hoặc hậu môn để đảm bảo chính xác. Sốt nhẹ từ 37,5 – 38°C có thể theo dõi tại nhà, nhưng sốt trên 39°C có nguy cơ gây co giật, cần can thiệp y tế ngay. Nếu trẻ sốt cao liên tục, lừ đừ, bỏ bú, khó thở hoặc co giật, cần đưa trẻ đến bệnh viện đa khoa ngay lập tức. (1)
• Hạ sốt an toàn: Nên lau mát cho trẻ bằng nước ấm (~37°C) tại trán, nách, bẹn để giúp tản nhiệt, tránh dùng nước lạnh hoặc nước đá vì có thể gây co mạch. Trẻ dưới 3 tháng tuổi không nên tự ý dùng thuốc hạ sốt, cần có chỉ định từ bác sĩ. Với trẻ trên 3 tháng, có thể dùng paracetamol liều 10 – 15mg/kg/lần khi sốt trên 38,5°C, nhưng cần tuân theo hướng dẫn y khoa. Đồng thời, đảm bảo trẻ bú mẹ hoặc uống nước đầy đủ để ngăn ngừa mất nước.
• Duy trì môi trường thoáng mát: Nhiệt độ phòng nên duy trì ở mức 26 – 28°C, không quá nóng hoặc quá lạnh. Nếu sử dụng quạt hoặc điều hòa, cần tránh để luồng gió thổi trực tiếp vào trẻ và duy trì độ ẩm phù hợp (50 – 60%). Phòng cần thoáng khí, sạch sẽ, không có khói bụi hay mùi hương kích thích.
• Trang phục phù hợp: Trẻ sốt không nên mặc quá nhiều quần áo hoặc quấn chăn dày, vì có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể. Nên mặc đồ mỏng, thoáng mát, chất liệu cotton thấm hút tốt. Nếu trẻ rét run, có thể đắp một lớp chăn mỏng, nhưng không nên ủ quá kín.
• Dinh dưỡng đầy đủ: Khi sốt, trẻ có thể biếng ăn, vì vậy cần tăng cữ bú mẹ để đảm bảo đủ nước và năng lượng. Trẻ trên 6 tháng có thể bổ sung nước ấm, nước điện giải hoặc các thực phẩm lỏng, dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp. Không nên ép trẻ ăn quá nhiều một lúc mà nên chia nhỏ bữa ăn.
• Dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay: Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi sốt ≥ 38°C, hoặc trẻ sốt cao trên 39°C kéo dài trên 2 ngày không đáp ứng với thuốc hạ sốt, cần đưa trẻ đi khám. Các dấu hiệu nguy hiểm khác bao gồm bỏ bú, lừ đừ, khó thở, co giật, phát ban, thở nhanh hoặc tím tái môi, đầu chi. Đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết, viêm màng não hoặc viêm phổi, cần được điều trị ngay.

Nếu trẻ có dấu hiệu sốt cao kéo dài, không đáp ứng với các biện pháp hạ sốt hoặc xuất hiện triệu chứng bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. BVĐK Tâm Anh với đội ngũ chuyên gia y tế giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị hiện đại sẵn sàng đồng hành cùng cha mẹ trong chăm sóc sức khỏe toàn diện cho trẻ. Để đặt lịch thăm khám, Quý khách vui lòng liên hệ theo phương thức:

Vấn đề trẻ sơ sinh bị sốt có nên bật quạt không phụ thuộc vào cách sử dụng quạt sao cho phù hợp và an toàn. Nếu dùng quạt, cần đảm bảo nhiệt độ phòng ổn định (26 – 28°C), đặt quạt ở chế độ xoay, không để luồng gió thổi trực tiếp vào trẻ và không bật quạt quá mạnh. Ngoài ra, cha mẹ cần kết hợp các biện pháp chăm sóc khác như mặc quần áo thoáng mát, bổ sung đủ nước và theo dõi sát tình trạng của trẻ.