Xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em khi nào nên thực hiện?

Xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em gồm những phương pháp nào? Khi nào cần thực hiện? Hãy cùng tìm hiểu qua chia sẻ của bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Hữu Nhật, khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Các xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em

Bệnh thận ở trẻ em bao gồm cấp hoặc mạn tính, trẻ cần được chẩn đoán sớm và theo dõi dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Các xét nghiệm chức năng thận đóng vai trò quan trọng, giúp phát hiện bệnh từ sớm để có các biện pháp điều trị kịp thời.

Xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em là các xét nghiệm giúp đánh giá khả năng hoạt động của thận, phát hiện triệu chứng bất thường trong hệ tiết niệu, nhằm can thiệp điều trị nếu cần thiết. Xét nghiệm chức năng thận có thể được thực hiện bằng nhiều cách như xét nghiệm máu, nước tiểu, sinh thiết, hình ảnh…

1. Xét nghiệm máu kiểm tra chức năng thận

Bác sĩ thường xét nghiệm máu để đánh giá chức năng thận qua 3 chỉ số chính gồm creatinin, độ lọc cầu thận và nitơ urê máu.

1.1. Định lượng creatinin huyết thanh

Creatinin là sản phẩm thải ra từ quá trình phân hủy mô cơ, được thải lọc qua cầu thận và không tái hấp thu ở ống thận. Do đó, nếu nồng độ creatinin trong máu cao, có thể thận đang không hoạt động bình thường. Nồng độ creatinin được xem là bất thường nếu cao hơn 1.4mg/dL ở nam giới hoặc 1.2mg/dL với nữ giới. Chỉ số creatinin bình thường ở trẻ em thấp hơn người lớn và khác nhau ở mỗi độ tuổi, do đó, cần được bác sĩ đánh giá cụ thể. (1)

1.2. Đánh giá mức lọc cầu thận (eGFR)

Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR – estimated Glomerular Filtration Rate) biểu thị cho khả năng lọc được bao nhiêu máu trong khoảng thời gian nhất định, đơn vị ml/phút/1,73m². Độ lọc cầu thận ở người khỏe mạnh thường đạt từ 90ml/phút/1,73m² trở lên. Giá trị có thể giảm dần theo tuổi tác, nếu eGFR thấp hơn 60ml/phút/1,73m² cần lưu ý theo dõi và điều trị. Nếu độ lọc cầu thận thấp hơn 15ml/phút/1,73m², người bệnh cần được lọc máu thường xuyên hoặc ghép thận.

1.3. Nitơ urê máu (BUN)

Chỉ số Nitơ urê máu (BUN – Blood Urea Nitrogen) dùng để đo lượng nitơ có trong urê máu, không phải chỉ số dùng để đo lượng urê trong máu. Nitơ urê được thải ra từ sự phân hủy protein trong thực phẩm cơ thể ăn vào. Nếu chỉ số BUN cao hơn bình thường kết hợp với eGFR thấp, creatinin máu cao, trẻ có thể đang mắc bệnh ảnh hưởng đến chức năng thận.

1.4. Điện giải đồ

Đây là xét nghiệm định lượng những ion điện giải quan trọng trong máu như natri, kali, canxi, magie. Những chất này được điều hoà bởi thận. Vì vậy, việc đo nồng độ những chất này sẽ giúp bác sĩ đánh giá được chức năng của thận

2. Xét nghiệm nước tiểu đánh giá thận

Xét nghiệm nước tiểu (thường gọi xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu) đánh giá nhiều chỉ số trong nước tiểu để phát hiện các bất thường liên quan đến sức khỏe hệ tiết niệu của trẻ (như hội chứng thận hư, nhiễm trùng đường tiết niệu, sỏi thận…), cũng như các bệnh liên quan đến gan, mật hay tiểu đường… Dưới đây là 10 chỉ số quan trọng trong tổng phân tích nước tiểu:

• Protein niệu (PRO): thận có nhiệm vụ lọc chất thải và giữ lại phần lớn protein cho cơ thể, do đó, nồng độ protein trong nước tiểu cao cho thấy cầu thận đang hoạt động kém hiệu quả. (2)
• Glucose (GLU): chỉ số cho thấy nồng độ đường (glucose) có trong nước tiểu. Chỉ số GLU có thể giúp phát hiện bệnh tiểu đường (đặc biệt tiểu đường type 1 ở trẻ em), một số bệnh về thận như bệnh ống thận.
• Bilirubin (BIL): bilirubin là chất được sinh ra trong quá trình phá vỡ hồng cầu tự nhiên trong cơ thể, được đào thải qua phân và nước tiểu. Bilirubin là nguyên nhân tạo nên màu vàng của nước tiểu, phân, màu vàng ở vết bầm hay bệnh vàng da. Xét nghiệm bilirubin niệu có thể giúp phát hiện một số bệnh về gan, mật, ngộ độc…
• Urobilinogen (UBG): hình thành từ quá trình phân hủy bilirubin trong đường ruột, được thải trừ qua phân và nước tiểu. Nếu kết quả urobilinogen quá cao có thể người bệnh đang gặp vấn đề về gan.
• Ketone (KET): ketone là sản phẩm từ quá trình chuyển hóa chất béo, hình thành ở gan và chuyển hóa gần như hoàn toàn trước khi được thải qua nước tiểu. Ketone trong nước tiểu có thể cảnh báo một số bệnh như thiếu dinh dưỡng, cường giáp.
• Tỷ trọng nước tiểu (SG): cho thấy mức độ cô đặc hay pha loãng của nước tiểu để đánh giá khả năng cân bằng dịch cơ thể. Tỷ trọng nước tiểu bất thường có thể cảnh báo một số bệnh về gan, suy tim xung huyết, tiêu chảy, tiểu đường…
• Hồng cầu niệu (BLD): chỉ số cho thấy lượng tế bào hồng cầu có trong nước tiểu, có thể giúp phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu, bướu thận, sỏi thận…
• Độ pH nước tiểu: đo mức độ acid hoặc kiềm của nước tiểu, nước tiểu bình thường có pH khoảng 6.0-7.5. Nếu nước tiểu có pH thấp hơn có thể cảnh báo tình trạng nhiễm trùng đường tiểu hay chức năng thận có vấn đề.
• Nitrite (NIT): vi khuẩn sẽ ăn chất thải nitơ và chuyển hóa thành nitrat. Nitrat sẽ chuyển hóa thành nitrite (nitrit) khi có vi khuẩn xuất hiện trong nước tiểu. Do đó, nhiễm trùng đường niệu thường được nhận biết khi có nitrite trong nước tiểu.
• Bạch cầu (LEU): bạch cầu được cơ thể gia tăng sản xuất khi nhiễm trùng, do đó, xuất hiện bạch cầu trong máu có thể cảnh báo nhiều bệnh đường niệu cũng như tại thận.

3. Xét nghiệm hình ảnh học hỗ trợ

Ngoài xét nghiệm máu và nước tiểu, bác sĩ có thể cần thêm kết quả từ các phương pháp chụp chiếu để đánh giá mức độ tổn thương, dị tật thận ở trẻ em.

3.1. Siêu âm thận

Siêu âm thận giúp bác sĩ quan sát hình ảnh thận trong thời gian thực nhằm phát hiện những bất thường bên trong thận như khối u, sỏi, dị tật bất thường, bệnh thận mạn, xuất huyết… Đầu dò siêu âm phát sóng siêu âm vào cơ thể và thu lại âm thanh phản hồi để tái tạo thành hình ảnh. Đây là phương pháp chẩn đoán không xâm lấn, hiệu quả và chi phí thấp.

3.2. Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan)

Chụp CT-scan dùng tia X để thu thập và tái tạo hình ảnh cắt lớp của thận, giúp phát hiện chi tiết các bất thường về mặt cấu trúc, tổn thương của thận.

3.3. Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Hệ thống MRI dùng sóng điện từ thống MRI dùng từ trường và sóng vô tuyến để tái tạo hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể. MRI cũng có khả năng tái tạo hình ảnh tốt, giúp phát hiện hiệu quả các khối u và tổn thương trong cơ thể.

4. Sinh thiết thận

Sinh thiết thận là phương pháp dùng kim nhỏ có lưỡi cắt để lấy mô và kiểm tra dưới kính hiển vi. Việc sinh thiết có thể giúp xác định tình trạng bệnh cụ thể, nguyên nhân gây bệnh để bác sĩ đề xuất phương án điều trị thích hợp nhất. Đây cũng là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán nhiều bệnh về thận.

Ý nghĩa của việc xét nghiệm chức năng thận ở trẻ

Xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá sức khỏe và phát hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến thận. Các xét nghiệm có thể dùng cho nhiều mục đích như:

• Đánh giá khả năng hoạt động của thận.
• Phát hiện bệnh thận sớm ở trẻ.
• Dùng để theo dõi sức khỏe trong quá trình điều trị bệnh.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Khi nào cần đưa trẻ đi xét nghiệm chức năng thận?

Nhìn chung, nên đưa trẻ từ 2 tuổi kiểm tra sức khỏe tổng quát mỗi 6-12 tháng, các gói khám sức khỏe tổng quát thường bao gồm cả xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em. Ngoài ra, nên đưa trẻ đi khám nếu có các triệu chứng bất thường về thận cũng như hệ tiết niệu như:

• Trẻ tiểu rắt, tiểu buốt, bí tiểu hoặc tiểu quá nhiều, không kiểm soát.
• Nước tiểu có màu sắc bất thường (nâu, cam, xanh…), trong nước tiểu có bọt, lâu tan.
• Trẻ thường xuyên đau vùng lưng, hông…

Quy trình xét nghiệm chức năng thận ở trẻ

Trước khi xét nghiệm máu, trẻ nên nhịn ăn ít nhất 8 tiếng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu lấy nước tiểu ngay lần đầu tiên sau khi trẻ ngủ dậy, lượng nước tiểu cũng có thể nhiều hoặc ít tùy thuộc vào phương pháp và mục đích xét nghiệm. Ngoài ra, khi kiểm tra chức năng thận của trẻ, phụ huynh cần lưu ý:

• Thông báo đầy đủ các loại thuốc, thực phẩm chức năng mà trẻ đang dùng.
• Bác sĩ có thể phải chỉ định xét nghiệm cả máu, nước tiểu, hình ảnh nếu cần thiết, cha mẹ nên thực hiện theo đúng trình tự được hướng dẫn.

Tùy thuộc vào hình thức xét nghiệm mà thời gian trả kết quả có thể nhanh (trong ngày) hoặc chậm (có thể kéo dài vài ngày). Ví dụ, các phương pháp xét nghiệm hình ảnh thường cho kết quả ngay sau khi làm, trong khi phương pháp xét nghiệm nước tiểu 24 giờ (thu thập tất cả nước tiểu trong vòng 24 giờ) có thể cần nhiều thời gian hơn.

Cách đọc kết quả xét nghiệm chức năng thận ở trẻ

Dưới đây là mức bình thường của các chỉ số xét nghiệm máu trong đánh giá chức năng thận:

1. Creatinin huyết thanh

Giá trị bình thường thay đổi theo tuổi và chiều cao của trẻ:

• Sơ sinh: 0,3 – 1,0 mg/dL
• Trẻ nhỏ: 0,2 – 0,5 mg/dL
• Thanh thiếu niên: 0,5 – 1,0 mg/dL

2. Độ lọc cầu thận (eGFR)

Độ lọc cầu thận được tính dựa trên creatinin huyết thanh, chiều cao, và giới tính. Đối với độ lọc cầu thận (eGFR), trẻ em thường có mức độ lọc cầu thận theo độ tuổi riêng cụ thể:

2. Ure máu (Chỉ số BUN)

Chỉ số BUN ở trẻ 1-17 tuổi thường dao động 7-20mg/dL.

3. Các chỉ số xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em phổ biến khác

Dưới đây là mức bình thường của các chỉ số xét nghiệm nước tiểu:

• Protein niệu (PRO): thường âm tính hoặc dưới 0,1g/L.
• Glucose (GLU): thường âm tính hoặc rất thấp (dưới 15 mg/dL).
• Bilirubin (BIL): thường âm tính hoặc trong khoảng 0,4–0,8 mg/dL.
• Urobilinogen (UBG): âm tính, hoặc nồng độ cho phép ở mức 0.2–1.0 mg/dL.
• Ketone (KET): âm tính hoặc không quá 5mg/dL.
• Tỷ trọng nước tiểu (SG): dao động từ 1.005-1.030.
• Hồng cầu niệu (BLD): âm tính hoặc không quá 5 tế bào/μL.
• Độ pH nước tiểu: kết quả thường dao động từ 4,6-8.0.
• Nitrite (NIT): thường âm tính.
• Bạch cầu (LEU): âm tính hoặc không quá 25 tế bào/μL.

Với chẩn đoán hình ảnh và sinh thiết, các bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên kết quả cụ thể của trẻ.

Bao lâu nên kiểm tra chức năng thận cho trẻ một lần?

Với trẻ dưới 2 tuổi, cha mẹ nên cho trẻ kiểm tra chức năng thận theo chỉ định của bác sĩ, đặc biệt với trẻ có các dị tật hay bệnh bẩm sinh, ví dụ như thận móng ngựa hay hội chứng thận hư. Với trẻ từ 2 tuổi trở lên, cha mẹ nên cho trẻ xét nghiệm chức năng thận trong cũng như khám sức khỏe tổng quát mỗi 6-12 tháng.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là địa chỉ khám và điều trị các bệnh về thận uy tín, chất lượng tại TP.HCM. Bệnh viện có các bác sĩ giàu kinh nghiệm trong khám chữa bệnh hệ tiết niệu ở trẻ em, được hỗ trợ bởi hệ thống cơ sở vật chất hiện đại như Trung tâm Xét nghiệm hiện đại chuẩn thế giới, đầy đủ hệ thống chụp chiếu tiên tiến như CT-scan, MRI, siêu âm, X-quang… phục vụ đầy đủ các nhu cầu chẩn đoán bệnh.

Ngoài ra, khách hàng có thể đến Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 để làm các xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em. Phòng khám được trang bị đầy đủ các trang thiết bị xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe của trẻ, phù hợp với nhu cầu khám chữa bệnh trong ngày.

Cách chăm sóc và phòng ngừa bệnh thận ở trẻ

Dưới đây là một số cách để phòng ngừa bệnh thận ở trẻ em:

• Trẻ em có thể bị bệnh thận bẩm sinh, suy thận ngay từ trong bụng mẹ, vì thế việc kiểm soát sớm ngay từ trong thai kỳ để phát hiện bệnh là cần thiết.
• Chích đủ các loại vắc xin để trẻ tăng cường miễn dịch, phòng tránh được nhiều bệnh nguy hiểm.
• Vệ sinh sạch sẽ không gian sống, sinh hoạt, vui chơi của trẻ.
• Thực hiện xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em định kỳ.
• Hạn chế lượng muối trong khẩu phần ăn cũng như cho trẻ uống đủ nước theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Khi trẻ xuất hiện triệu chứng bất thường, cần nhanh chóng đưa trẻ đi khám.
• Không tự ý mua thuốc điều trị triệu chứng khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Xét nghiệm chức năng thận ở trẻ em là bước quan trọng giúp phát hiện sớm và theo dõi hiệu quả các bệnh lý thận. Việc đánh giá đúng chức năng thận cần thực hiện tại cơ sở y tế uy tín, với bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm. Để đảm bảo an toàn và kết quả chính xác, phụ huynh nên đưa trẻ đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia Nhi, Thận – Tiết niệu hàng đầu, hệ thống xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế. Đặt lịch khám và xét nghiệm chức năng thận cho trẻ ngay hôm nay để được tư vấn và chăm sóc toàn diện.