Viêm tinh hoàn ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Viêm tinh hoàn ở trẻ em là tình trạng hiếm gặp, do nhiều nguyên nhân như vi khuẩn, virus, nấm,… Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cũng như cách điều trị bệnh viêm tinh hoàn ở trẻ nhỏ qua chia sẻ từ thạc sĩ bác sĩ Võ Xuân Huy, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Viêm tinh hoàn ở trẻ em là gì?

Viêm tinh hoàn ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng (thường do virus hoặc vi khuẩn) dẫn đến viêm ở một hoặc hai bên tinh hoàn. Ở trẻ em, viêm tinh hoàn thường do biến chứng của virus quai bị, đặc biệt là nếu trẻ không được tiêm phòng đầy đủ. Tuy nhiên, bệnh viêm tinh hoàn ở trẻ em khá hiếm gặp, bệnh thường phổ biến hơn người trưởng thành.

Phân loại tình trạng viêm tinh hoàn ở trẻ em

1. Viêm tinh hoàn cấp tính ở trẻ nhỏ

Bộ phận sinh dục của trẻ có dấu hiệu bất thường, vùng bìu sưng tấy, căng bóng, có thể cảm thấy sưng cứng bên trong tinh hoàn khi chạm vào. Viêm thường đi kèm với các cơn đau ở vùng tinh hoàn và lan xuống vùng bẹn, đùi, bụng dưới. Đôi khi, trẻ viêm tinh hoàn cấp tính cảm thấy ớn lạnh, buồn nôn, sốt cao,…

2. Viêm tinh hoàn mạn tính ở trẻ

Ở giai đoạn mạn tính, bệnh thể hiện trầm trọng hơn với các triệu chứng đau nhức, sưng tinh hoàn tái phát liên tục. Đồng thời, trẻ cũng cảm thấy rất mệt mỏi, sốt, dễ nôn, chán ăn và mất tập trung.

Nguyên nhân trẻ bị viêm tinh hoàn

1. Viêm tinh hoàn ở trẻ do quai bị

Quai bị do virus quai bị (Mumps virus) gây nên, thường khiến trẻ sốt và sưng tuyến nước bọt ở miệng và gần tai. Các triệu chứng có thể xuất hiện sau 1-7 ngày trẻ nhiễm virus. Virus quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, thường biểu hiện khoảng một tuần sau khi bắt đầu viêm tuyến mang tai.

Khoảng 30% người bệnh viêm tinh hoàn do quai bị ở nam giới sau tuổi dậy thì mắc vô sinh hoặc hiếm muộn. Viêm tinh hoàn do quai bị có thể dẫn đến teo biểu mô mầm kèm theo ngừng sinh tinh và gián đoạn quá trình sinh steroid. Ở trẻ em, bệnh thường không gây biến chứng nghiêm trọng như viêm màng não, suy tụy hay vô sinh. Tuy nhiên, có thể phòng phòng tránh bệnh bằng cách tiêm phòng vaccine quai bị cho trẻ. (1)

2. Do vi khuẩn

Vi khuẩn gây viêm tuyến tiền liệt và nhiễm khuẩn đường tiết niệu có thể gây viêm tinh hoàn. Các vi khuẩn phổ biến gây viêm tinh hoàn gồm Escherichia coli (E. coli), Staphylococcus (tụ cầu khuẩn), Streptococcus (liên cầu khuẩn), Pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh). Vi khuẩn có thể di chuyển qua đường niệu đạo của trẻ và gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu, bao gồm tinh hoàn.

Ngoài ra, viêm tinh hoàn có thể xảy ra ở người lớn do vi khuẩn lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai, chlamydia,…

3. Do virus khác

Ngoài virus quai bị, một số loại virus có thể gây viêm tinh hoàn phổ biến gồm cytomegalo (herpes người type 5), varicella-zoster (thủy đậu), coxsackie (tay chân miệng), rubella,…

Virus cytomegalo có thể gây nhiễm trùng cho trẻ sơ sinh nếu thai phụ nhiễm virus trước đó (2). Trẻ em dưới 5 tuổi và người có sức để kháng yếu (HIV, tiểu đường, ghép tạng,…) là những đối tượng dễ nhiễm virus cytomegalo nhất. Triệu chứng thường chỉ xuất hiện khi hệ miễn dịch suy yếu. Theo ước tính, tại Hoa Kỳ có khoảng 50% dân số nhiễm virus cytomegalo ở độ tuổi 40 và tăng lên 90% ở độ tuổi 80. Khoảng 1/200 trẻ được sinh ra mắc virus cytomegalo bẩm sinh, nhưng chỉ khoảng 10% có triệu chứng khi sinh.

Khi hệ miễn dịch suy yếu, trẻ mắc virus cytomegalo có thể gặp các triệu chứng như:

• Đau đầu, đau họng, đau cơ,…
• Sốt, mệt mỏi, đổ mồ hôi, phát ban.
• Sưng hạch bạch huyết.
• Tùy vào vị trí nhiễm trùng có thể gây viêm màng não, dạ dày, võng mạc, phổi, tinh hoàn,…
• Triệu chứng ở trẻ sơ sinh gồm nhẹ cân, vàng da, phát ban, gan và lách to, đầu nhỏ, co giật, mất thính lực,…

Virus cytomegalo có thể lây sang trẻ qua đường sữa mẹ, đường máu, nước bọt, từ mẹ sang con khi mang thai… Bác sĩ thường chỉ điều trị nhiễm virus cytomegalo ở trẻ đã xuất hiện triệu chứng, trẻ có hệ miễn dịch khỏe mạnh có thể tự khỏi mà không cần điều trị.

Virus thủy đậu (varicella-zoster) có thể gây viêm tinh hoàn, đặc biệt ở trẻ em – đối tượng dễ mắc thủy đậu nhất. Vaccine thủy đậu xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1995, hiện nay, hầu hết trẻ em đều có thể tiếp cận vaccine thủy đậu dễ dàng. Người đã mắc thủy đậu sẽ không tái phát. Bệnh có triệu chứng nghiêm trọng ở người trưởng thành và nhẹ hơn ở trẻ nhỏ, phổ biến gồm:

• Sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn.
• Đau đầu, đau bụng.
• Phát ban trên da gây ngứa và trông giống như nhiều mụn nước nhỏ.

Thủy đậu có tỷ lệ biến chứng thấp, bao gồm:

• Nhiễm trùng ở da, máu, mô mềm.
• Viêm phổi, viêm màng não, viêm tinh hoàn.
• Gây suy yếu gan.

Vaccine phòng bệnh thủy đậu không hiệu quả 100%, một số trẻ sẽ bị nhiễm virus mặc dù đã được tiêm vaccine. Tuy nhiên, triệu chứng bệnh thường sẽ nhẹ hơn rất nhiều so với trẻ không tiêm.

Bệnh tay chân miệng gây ra bởi virus coxsackie, phổ biến ở trẻ sơ sinh và dưới 5 tuổi. Triệu chứng phổ biến là những vết loét, phát ban gây đau đớn ở vùng tay chân miệng của trẻ. Tuy nhiên, phát ban có thể xuất hiện ở mọi nơi trên cơ thể như ngực, lưng, bộ phận sinh dục,… Bệnh thường tự khỏi sau khoảng 10 ngày và có thể mắc lại. Virus tay chân miệng có thể gây mất nước, mất móng tay chân, viêm màng não, viêm não và viêm tinh hoàn ở trẻ em.

Rubella (hay sởi Đức) xảy ra do virus rubella (togavirus), dễ lây lan ở trẻ em với triệu chứng sốt và phát ban. Phụ nữ mang thai mắc rubella có thể sảy thai, thai chết lưu hay trẻ sơ sinh dị tật bẩm sinh. Virus thường lây qua nước tiểu, dịch mũi họng, mẹ sang con. Bệnh có thể gây viêm tinh hoàn ở trẻ em, dù tỷ lệ không cao.

4. Bệnh tự miễn

Hệ thống miễn dịch của cơ thể có chức năng chống lại, tiêu diệt vi khuẩn, ký sinh trùng, virus,… gây hại cơ thể. Bệnh tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch không thể phân biệt kháng nguyên (yếu tố bên ngoài, có thể gây hại cho cơ thể) với các tế bào lành trong cơ thể. Một số bệnh tự miễn phổ biến gồm lupus, viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn,… Tinh hoàn có thể vô tình bị tấn công bởi hệ thống miễn dịch gây viêm tinh hoàn ở trẻ em. Viêm tinh hoàn do tự miễn có thể gây vô sinh. (3)

5. Các chấn thương vùng tinh hoàn

Tuy không phải nguyên nhân trực tiếp, nhưng chấn thương tinh hoàn có thể tăng khả năng viêm tinh hoàn ở trẻ. Khi tinh hoàn hoặc các bộ phận trong hệ tiết niệu chấn thương, vi khuẩn có thể dễ dàng xâm nhập và gây nhiễm khuẩn.

6. Dị dạng hoặc bất thường bẩm sinh

Một số trẻ có thể gặp bất thường, dị dạng bẩm sinh ở hệ tiết niệu như hẹp niệu quản, hẹp niệu đạo. Những tình trạng này có thể tăng nguy cơ viêm nhiễm ở hệ tiết niệu cũng như tinh hoàn.

7. Hẹp bao quy đầu

Hẹp bao quy đầu có thể dẫn đến tình trạng nước tiểu ứ đọng, gây khó khăn khi vệ sinh, dễ tích tụ vi khuẩn, tăng tỷ lệ viêm nhiễm vùng quy đầu, đường tiết niệu và cả tinh hoàn. Thông thường, trẻ trên 5 tuổi sẽ dần tuột bao quy đầu một cách tự nhiên. Tuy nhiên, một số trẻ hẹp bao quy đầu có thể không tuột xuống hoặc tuột xuống mà không kéo lên được, dễ gây đau đớn, viêm nhiễm cho trẻ nếu không được điều trị.

8. Do một số bệnh lý khác

Ngoài virus, vi khuẩn, một số ký sinh trùng như Toxoplasma gondii, nấm Candida albicans, Cryptococcus neoformans có thể gây viêm tinh hoàn ở trẻ bị suy giảm miễn dịch.

Dấu hiệu viêm tinh hoàn ở trẻ em

Dấu hiệu viêm tinh hoàn ở trẻ em và người lớn nhìn chung đều giống nhau, bệnh gây triệu chứng như:

• Sưng đau tinh hoàn ở nhiều mức độ, có thể xuất hiện ở cả hai tinh hoàn.
• Tinh hoàn viêm có thể gây sưng to, đổi màu vùng bìu thành màu đỏ, tím.
• Mệt mỏi.
• Sốt, ớn lạnh.
• Đau đầu, đau cơ.
• Buồn nôn.
• Nhịp tim nhanh.

Viêm tinh hoàn ở trẻ có nguy hiểm không?

Viêm tinh hoàn thường không gây nguy hiểm hay ảnh hưởng đến khả năng sản xuất tinh trùng trong tương lai của trẻ mắc bệnh. Tình trạng chức năng tinh hoàn thường khôi phục hoàn toàn sau điều trị, tuy nhiên, bệnh có thể gây một số biến chứng như:

• Tạo thành khối áp xe (tụ mủ) ở vùng bìu.
• Tràn dịch màng tinh hoàn (hydrocele), tạo thành túi dịch bao bọc tinh hoàn.
• Teo tinh hoàn, có thể làm suy giảm chức năng tinh hoàn. (4)

Tìm hiểu thêm: Viêm tinh hoàn có chữa khỏi được không?

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Cần đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế khi thấy trẻ có các triệu chứng như:

• Sốt và ớn lạnh.
• Vùng bìu sưng to, gây đau đớn.
• Có thể cảm thấy tinh hoàn trẻ sưng to khi chạm vào.

Phương pháp chẩn đoán viêm tinh hoàn ở bé

Bác sĩ có thể xét nghiệm máu, phân tích nước tiểu để kiểm tra nhiễm trùng do vi khuẩn và virus. Ngoài ra, bác sĩ sẽ siêu âm để đánh giá tình trạng viêm của tinh hoàn và đo lưu lượng máu trong tinh hoàn, giúp loại trừ tình trạng xoắn tinh hoàn, một tình huống khẩn cấp làm cắt đứt lưu lượng máu đến tinh hoàn của trẻ.

Cách điều trị viêm tinh hoàn ở trẻ em hiệu quả

Triệu chứng viêm tinh hoàn ở trẻ nhỏ thường tự thuyên giảm sau vài ngày, tuy nhiên, có thể cần đến vài tuần, vài tháng để tình trạng viêm biến mất hoàn toàn. Phương pháp phổ biến nhất để giảm nhẹ triệu chứng và điều trị viêm tinh hoàn do vi khuẩn là dùng các loại thuốc kháng sinh. Nếu viêm tinh hoàn do virus, thường chỉ cần điều trị triệu chứng bằng các loại thuốc kháng viêm, giảm đau, hạ sốt.

Chăm sóc trẻ bị viêm tinh hoàn tại nhà

Cha mẹ có thể chăm sóc trẻ viêm tinh hoàn như sau:

• Chườm ấm hoặc lạnh vào vùng bìu giúp bé giảm đau.
• Để bé nghỉ ngơi nhiều nhất có thể.
• Dùng thuốc nếu có theo chỉ định của bác sĩ.
• Bổ sung cho bé Omega-3, vitamin A, B, C, D,… giúp tăng cường miễn dịch, kháng viêm thông qua thực phẩm.

Biện pháp phòng tránh viêm tinh hoàn ở trẻ em

Cha mẹ có thể giúp giảm nguy cơ mắc viêm tinh hoàn ở trẻ bằng cách:

• Tiêm các loại vaccine phòng bệnh phổ biến như thủy đậu, sởi, quai bị,…
• Điều trị sớm các dị tật bẩm sinh ở trẻ như hẹp niệu quản, niệu đạo, hẹp bao quy đầu,…
• Cho bé ăn đầy đủ khoáng chất, vitamin, tham gia hoạt động thể chất để tăng sức đề kháng tự nhiên.
• Đưa bé đi khám khi có các dấu hiệu mắc các bệnh có thể gây nhiễm trùng.

Trên đây là những thông tin cần biết về viêm tinh hoàn ở trẻ em. Bệnh viêm tinh hoàn trẻ em tuy không phổ biến, ít gây nguy hiểm nhưng có thể dẫn đến một số biến chứng ảnh hưởng lâu dài đến tinh hoàn nếu không được điều trị.