Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em: Nguyên nhân và cách điều trị bệnh

Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe với các triệu chứng điển hình như sốt cao, ho, hụt hơi, rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi… Trong trường hợp nặng, bệnh có thể diễn tiến thành biến chứng nguy hiểm.

Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em là gì?

Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng phổi do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae (phế cầu) gây ra cho trẻ em, dẫn đến viêm nhiễm, tích tụ dịch trong phổi, gây khó thở và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể diễn tiến thành nhiều biến chứng nguy hiểm hơn cho trẻ. (1)

Nguyên nhân viêm phổi do phế cầu ở trẻ em

Nguyên nhân chính gây viêm phổi do phế cầu ở trẻ em là do nhiễm khuẩn Streptococcus pneumoniae. Trẻ có thể bị lây nhiễm loại vi khuẩn này thông qua giọt bắn đường hô hấp, khi tiếp xúc với người bệnh ho hoặc hắt hơi. Những đối tượng có nguy cơ cao, gồm:

• Trẻ dưới 5 tuổi.
• Trẻ sinh hoạt trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học…
• Trẻ mắc các bệnh mạn tính như hen suyễn, suy giảm miễn dịch…
• Trẻ bị suy yếu hệ miễn dịch do nhiễm virus trước đó, chẳng hạn như mắc bệnh cúm.

Triệu chứng viêm phổi do phế cầu khuẩn ở trẻ em

Triệu chứng của viêm phổi do phế cầu ở trẻ có thể khác nhau, nhưng thường bao gồm: (2)

• Sốt cao đột ngột kèm theo cảm giác ớn lạnh.
• Ho liên tục, có thể kèm theo đờm.
• Trẻ có thể bị hụt hơi, thở nhanh hoặc khò khè (phát ra âm thanh bất thường khi thở).
• Đau hoặc khó chịu ở ngực, nhất là khi ho hoặc hít thở sâu.
• Một số trẻ có thể bị đau bụng do phản ứng từ đường hô hấp.
• Rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng như nôn mửa, tiêu chảy…
• Mệt mỏi, ít vận động hơn, ngủ nhiều hơn bình thường.
• Chán ăn.

Trong trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể xuất hiện tình trạng tím tái ở môi hoặc móng tay. Đây là dấu hiệu thiếu oxy, cần được đưa đi cấp cứu ngay lập tức.

Chẩn đoán viêm phổi do phế cầu ở trẻ em

Để chẩn đoán viêm phổi do phế cầu ở trẻ em, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

• Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng: Nhằm mục đích đánh giá triệu chứng, nghe âm thanh từ phổi để phát hiện dấu hiệu bất thường.
• Chụp X quang viêm phổi do phế cầu: Giúp xác định tình trạng viêm và mức độ tổn thương ở phổi.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng và có thể nuôi cấy vi khuẩn trong một số trường hợp.
• Cấy đờm: Thu thập và phân tích mẫu đờm để xác định vi khuẩn gây bệnh.

Chẩn đoán chính xác đóng vai trò rất quan trọng, giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Điều trị viêm phổi do phế cầu ở trẻ nhỏ

Để điều trị viêm phổi do phế cầu ở trẻ em, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

1. Điều trị bằng kháng sinh

Tác nhân gây viêm phổi do phế cầu thường là vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, vì vậy kháng sinh thường là phương pháp điều trị chính. Tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và khả năng kháng thuốc của vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng loại kháng sinh phù hợp: (3)

• Trường hợp nhẹ đến trung bình: Bác sĩ thường kê amoxicillin đường uống – một loại kháng sinh thuộc nhóm penicillin có hiệu quả cao. Nếu trẻ bị dị ứng với penicillin hoặc không đáp ứng tốt với amoxicillin, có thể sử dụng các kháng sinh thay thế như macrolide (azithromycin, clarithromycin).
• Trường hợp nặng: Nếu trẻ cần nhập viện, bác sĩ sẽ sử dụng kháng sinh tiêm tĩnh mạch (IV) như ceftriaxone hoặc cefotaxime để tiêu diệt vi khuẩn. Đối với những trường hợp nhiễm vi khuẩn kháng thuốc, có thể cần đến các loại kháng sinh mạnh hơn như vancomycin hoặc linezolid.

Lưu ý: 

• Không tự ý sử dụng bất kỳ loại kháng sinh nào nếu chưa có chỉ định của bác sĩ
• Dù sử dụng loại kháng sinh nào, người bệnh cũng cần hoàn thành đủ liệu trình điều trị theo chỉ định của bác sĩ để tránh tái phát và hạn chế tình trạng kháng kháng sinh.

2. Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

Bên cạnh kháng sinh, trẻ cần được chăm sóc đúng cách tại nhà để đẩy nhanh quá trình hồi phục:

• Nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có đủ năng lượng chống lại nhiễm trùng.
• Bổ sung nước bằng nước lọc, súp hoặc dung dịch điện giải để tránh mất nước và giúp làm loãng đờm.
• Sử dụng thuốc hạ sốt  theo chỉ định của bác sĩ.
• Dùng máy tạo độ ẩm để giảm ho, tránh khô họng.
• Tránh khói thuốc lá, bụi bẩn, vì các yếu tố này có thể làm viêm phổi trở nên nghiêm trọng hơn.

3. Điều trị tại bệnh viện đối với các trường hợp nặng

Những trẻ dưới 5 tuổi hoặc có hệ miễn dịch yếu sẽ có nguy cơ diễn tiến bệnh nặng và cần nhập viện để điều trị viêm phổi do phế cầu khuẩn:

• Hỗ trợ thở oxy nếu trẻ khó thở.
• Truyền dịch tĩnh mạch nếu trẻ không thể uống đủ nước.
• Dùng kháng sinh mạnh hơn qua đường tĩnh mạch trong trường hợp nhiễm trùng lan rộng.
• Hút dịch màng phổi nếu xuất hiện biến chứng tràn dịch màng phổi.

Biến chứng khi trẻ bị viêm phổi do phế cầu khuẩn

Nếu không điều trị kịp thời, viêm phổi do phế cầu có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

1. Tràn dịch màng phổi

Vi khuẩn có thể gây viêm và làm tích tụ dịch trong khoang màng phổi, dẫn đến một số triệu chứng về hô hấp như khó thở, thở khò khè… Trường hợp nhẹ có thể cải thiện bằng kháng sinh, nhưng nếu lượng dịch lớn, bác sĩ có thể phải chỉ định dẫn lưu dịch qua ống thông màng phổi.

2. Áp xe phổi

Áp xe phổi là tình trạng hình thành ổ mủ trong nhu mô phổi, gây sốt cao, ho ra đờm hôi. Điều trị thường kéo dài với kháng sinh liều cao, một số trường hợp có thể cần can thiệp dẫn lưu áp xe.

3. Nhiễm trùng huyết

Vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết. Tình trạng này rất nguy hiểm, có nguy cơ cao đe dọa đến tính mạng với các triệu chứng như sốt cao, mạch nhanh, huyết áp thấp. Quá trình điều trị cần được tiến hành tại phòng điều trị tích cực (ICU) với sự kết hợp của kháng sinh mạnh và hỗ trợ hồi sức.

4. Viêm màng não

Trường hợp này hiếm gặp nhưng nguy hiểm, xảy ra khi vi khuẩn lây lan đến não, gây đau đầu dữ dội, cứng cổ, co giật. Người bệnh cần điều trị kháng sinh tiêm tĩnh mạch khẩn cấp để ngăn ngừa tổn thương não vĩnh viễn.

Biện pháp phòng ngừa viêm phổi do phế cầu ở trẻ em

Một số biện pháp phòng ngừa viêm phổi do phế cầu ở trẻ em mà người dân có thể tham khảo:

1. Tiêm vắc-xin

Vaccine phế cầu là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Hai loại vaccine phổ biến là:

• PCV13: Bảo vệ chống lại 13 chủng vi khuẩn phế cầu phổ biến.
• PPSV23: Bảo vệ thêm 10 chủng khác, thường dành cho trẻ có nguy cơ cao.

Theo khuyến cáo, trẻ cần tiêm 4 liều PCV13 vào 2, 4, 6 và 12 – 15 tháng tuổi để giảm nguy cơ mắc bệnh nặng.

2. Vệ sinh cá nhân

• Rửa tay thường xuyên với xà phòng.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
• Tránh tiếp xúc với người đang bị cảm cúm.

3. Tăng cường miễn dịch

• Dinh dưỡng đầy đủ với thực phẩm giàu vitamin và protein.
• Ngủ đủ giấc để duy trì sức khỏe miễn dịch.
• Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá và ô nhiễm môi trường để bảo vệ phổi.

Câu hỏi liên quan

Một số thắc mắc thường gặp liên quan đến tình trạng viêm phổi do phế cầu ở trẻ em:

1. Viêm phổi do phế cầu ở trẻ có lây không?

Trẻ bị viêm phổi do phế cầu có thể lây qua hắt hơi, ho, tiếp xúc gần, đặc biệt ở môi trường đông người như trường học, nhà trẻ.

2. Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của trẻ. Những trẻ dưới 5 tuổi, sinh non hoặc có bệnh nền có nguy cơ cao gặp biến chứng nặng khi mắc viêm phổi do phế cầu.

3. Trẻ bị viêm phổi do phế cầu nên trị tại nhà hay nhập viện?

Trẻ bị viêm phổi do phế cầu nhẹ có thể điều trị tại nhà bằng kháng sinh theo chỉ dẫn của bác sĩ, kết hợp nghỉ ngơi và bù nước. Trong trường hợp nặng, trẻ sốt cao liên tục, thở nhanh, da xanh tái, cần đưa đến bệnh viện ngay để can thiệp điều trị kịp thời, tránh diễn tiến thành biến chứng nguy hiểm.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:

Viêm phổi do phế cầu ở trẻ em là bệnh nhiễm trùng hô hấp nguy hiểm, nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả bằng cách tiêm vắc-xin và chăm sóc sức khỏe đúng cách. Nếu trẻ có dấu hiệu bệnh, bố mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm để điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng.